koncepcje genezy partii politycznych wg Duverger'a.doc

Wybrane koncepcje genezy partii politycznych

Przedstawione na początku najważniejsze definiuje partii wiążą powstanie partii politycznej z parlamentem. Właśnie w tym. świetle widzi genezę partii Max Weber. Autor ten przedstawił historyczną ewolucję partii, wyróżniając kolejne etapy powstawania tego rodzaju organizacji: koterię; arystokratycz­ną, klub polityczny i partię masową. Koteria arystokratyczna ograniczała się wyłącznie do parlamentu. jej skład był płynny, podstawą współpracy parlamentarzystów w dużej mierze były indywidualne interesy. Etap rozwo­ju klubowego charakteryzuje się już połączeniem aktywności grup parla­mentarnych z otoczeniem pozaparlamentarnym, znaczącą rotę w określaniu charakteru tej struktury zaczęła odgrywać ideologia. Wreszcie etap trzeci ­wyłaniania się partii masowej - charakteryzuje m.in. sformalizowana orga­nizacja, prężnie działające struktury pozaparlamentarne, oparte na maso­wej mobilizacji ludzi wstępujących do parli i jako jej członkowie. Ugrupowa­nia te mają wyrazistą ideologię.

Inny autor, Maurice Duverger. uważa, że współczesna partia pojawiła się w momencie, kiedy grupa parlamentarzystów połączona została więzia­mi instytucjonalnymi z komitetem wyborczym, mobilizującym poparcie wy­borców. Tak więc powstanie partii politycznych Duverger łączy nie tylko z parlamentem, ale również z wyborami, kształtującymi jego skład. Już zresztą na wstępie swojej książki pisze wprost, że partia związana jest z roz­szerzeniem praw wyborczych. a także prerogatyw parlamentu. Kierując się tym poglądem powstanie pierwszych partii politycznych należałoby zatem usytuować w pierwszej połowie XlX w., wtedy bowiem parlamenty i wybory, stopniowo rozszerzane na wszystkie grupy społeczne, weszły na stałe do praktyki politycznej państw europejskich.

Ważnym elementem koncepcji Duvergera, odnoszącej się do genezy partii politycznych jest stwierdzenie. że wyłanianie się partii z parlamentu odnosi się raczej do sytuacji, kiedy w kraju nie ma jeszcze rozwiniętego systemu partii. Przy powstawaniu następnych regułą jest ich geneza pozaparla­mentarna .

U podstaw tworzenia partii poza parlamentem stoją rozmaitego typu organizacje i stowarzyszenia: związki zawodowe, kościoły a nawet masone­ria. Natomiast to, co najistotniejsze w dokonanym przez Duvergera rozróż­nieniu na partie o genezie wewnątrz lub pozaparlamentarnej, to konse­kwencje, jakie proces ten ma dla kształtu partii. Po pierwsze, zdaniem tego autora, partie pozaparlamentarne są znacznie bardziej zcentralizowane, bardziej spójne wewnętrznie i bardziej zdyscyplinowane. Po drugie, znacz­nie mniejszą rolę odgrywa w nich frakcja parlamentarna a także aktywność nakierowana na zdobycie miejsca w parlamencie jest jedną z wielu form działania i jest znacznie mniej istotna niż dla partii, które powstały w parlamencie.

Przyczyną większej centralizacji jest przede wszystkim centralizacja or­ganizacji „sponsorującej" powstanie partii, wspomnianego już przykładowo związku zawodowego czy kościoła. W tym modelu kształtowania się partii ważny jest także fakt, że organizacja „sponsorująca" stanowi zazwyczaj jed­no źródło, od którego wychodzi bodziec do utworzenia partii. U podstaw partii parlamentarnych stoją zarówno grupy parlamentarne jak i komitety wyborcze. tu partia powstaje na skutek koordynacji działań przynajmniej dwóch ośrodków. Z kolei dyscyplina i spójność, charakteryzujące partie o genezie pozaparlamentarnej. wynikają z konieczności zapewnienia sobie zaplecza organizacyjnego, które partie parlamentarne już mają w postaci choćby samego parlamentu.