Finanse Miedzynarodowe.pdf

Wersja do druku

Finanse międzynarodowe

Powstanie i ewolucja pieniądza

dr Mirosław Kachniewski

[*] Moduł fakultatywny dla studentów studiów niestacjonarnych

PEŁNE WYKŁADY ONLINE

KRYTERIA OCENY STUDENTÓW PRZEDMIOTU "FINANSE MIĘDZYNARODOWE"

1. Egzamin końcowy (65% oceny)

2. Aktywność na zajęciach (35% oceny) , w tym:

aktywność na forum, po 1 punkcie za dobrą wypowiedź, do 3 punktów w ramach jednej dyskusji, przewiduję 7 dyskusji; max liczba

punktów do zdobycia - 21;

przygotowanie referatu związanego z tematem zajęć, uprzednio wymagane będzie zatwierdzenie tematu i zarysu zawartości

merytorycznej referatu przez prowadzącego; max liczba punktów do zdobycia - 20; możliwa jest praca zespołowa (np. z

wykorzystaniem pokoju roboczeggo na forum) - wówczas liczba uzyskanych punktów dzielona jest przez liczbę uczestników,

uczestnicy mają możliwość opracowania kolejnych referatów, ale łączna punktacja za referaty nie może przekraczać 20 punktów;

opracowanie kejsu ilustrującego dane zagadnienie zwiazane z tematem zajęć - do 15 punktów, max 2 kejsy; max liczba punktów do

zdobycia - 30; możliwa jest praca zespołowa (np. z wykorzystaniem pokoju roboczego na forum) - wówczas liczba uzyskanych

punktów dzielona jest przez liczbę uczestników, uczestnicy mają możliwość opracowania kolejnych kejsów, ale łączna punktacja za

kejsy nie może przekraczać 30 punktów;.

Suma 71 punktów do zdobycia za aktywność online

W przypadku studentów studiów stacjonarnych obowiązkowe jest przerobienie wszystkich 10 modułów wykładowych.

WPROWADZENIE

Zanim zaczniemy rozważania na temat finansów międzynarodowych, warto zastanowić się, co to w ogóle są pieniądze i skąd się wzięły.

Niniejszy wykład opisuje pasjonującą historię powstania i ewolucji pieniądza, a także pierwsze systemy monetarne, jakie obowiązywały na

świecie. Mam nadzieję, że będzie to interesujące wprowadzenie do naszych dalszych rozważań.

PO CO NAM PIENIĄDZE? FUNKCJE PIENIĄDZA

WSZYSCY DOSKONALE WIEDZĄ, ŻE PIENIĄDZE SZCZĘŚCIA NIE DAJĄ. Z DRUGIEJ JEDNAK STRONY BRAK PIENIĘDZY

RÓWNIEŻ GO NIE GWARANTUJE. BIORĄC POD UWAGĘ, JAK LUDZIE LUBIĄ GROMADZIĆ PIENIĄDZE, NALEŻY PRZYJĄĆ, IŻ DO

CZEGOŚ NAM SIĘ ONE PRZYDAJĄ.

file:///C|/Documents and Settings/User/Pulpit/1Powstanie i ewolucja pieni dza.htm[2009-06-02 14:18:34]

Wersja do druku

Czy zastanawiałeś się kiedyś, po co Ci pieniądze? /

Tak, masz rację - żeby je wydawać. Nazywa się to funkcją transakcyjną pieniądza. Dzięki posiadaniu pieniędzy możemy kupować

potrzebne nam towary i usługi. Jeśli możemy płacić pieniądzem, a nie towarem lub usługą, wówczas wymiana staje się prostsza. W

przypadku wymiany towarowej jeśli potrzebujesz tytoniu, a posiadasz akurat skóry bizona, musisz znaleźć takiego posiadacza

tytoniu, który zainteresowany będzie posiadanymi przez Ciebie skórami. Pieniądz pozwala na zawarcie transakcji bardziej

uniwersalnej - możesz sprzedać skóry dowolnej osobie, która chce je kupić (najlepiej takiej, która oferuje najwyższą cenę), a tytoń

kupisz od dowolnego sprzedawcy tytoniu (pewnie takiego, który sprzeda Ci go najtaniej).

Czy jest jeszcze jakiś inny powód dla którego chciałbyś mieć pieniądze? /

Oczywiście! - po to, żeby przesypywać monety pomiędzy palcami i słyszeć szelest posiadanych banknotów. Przyjemność posiadania

pieniędzy związana jest nie tylko z ich wydawaniem, ale też z możliwością ich wydawania w przyszłości: z odkładaniem na czarną

godzinę, na edukację dzieci, na zabezpieczenie starości, na samochód, na operację plastyczną. Nazywane jest to funkcją

tezauryzacyjną pieniądza.

Jeśli już doszliśmy do tego, że pieniądz pomaga Ci w konsumpcji i w oszczędzaniu, to czy masz pomysł, jaką jeszcze spełnia on

funkcję? Dla ułatwienia dodam, że na tym opiera się cała gospodarka rynkowa.

Co bierzesz pod uwagę robiąc zakupy, szukając pracy, etc? /

Dokładnie - chodzi o pieniądz jako miernik wartości. Dzięki pieniądzom możemy określić cenę poszczególnych produktów i usług.

Wyrażenie wartości dóbr w pieniądzu pozwala na gwałtowne przyspieszenie rozwoju gospodarczego poprzez bardzo precyzyjne

porównanie cen dóbr oferowanych na rynku i zakup po najniższej cenie oraz sprzedaż po najwyższej. Dzięki temu szybciej mogą się

rozwijać te podmioty, które oferują tańsze dobra (w ramach tej samej ich jakości), co promuje rozwój najlepiej gospodarujących

podmiotów.

JEŚLI JUŻ WIEMY, PO CO NAM PIENIĄDZE, TO WARTO SIĘ ZASTANOWIĆ, SKĄD ONE SIĘ WZIĘŁY. ABY DO TEGO DOJŚĆ,

MUSIMY SIĘ ZASTANOWIĆ, JAKIE CECHY MUSI SPEŁNIAĆ JAKIEŚ DOBRO, ABY MOGŁO SPEŁNIAĆ FUNKCJĘ PIENIĄDZA.

Co Twoim zdaniem jest istotne, żeby pieniądz mógł spełniać swą funkcję transakcyjną? /

file:///C|/Documents and Settings/User/Pulpit/1Powstanie i ewolucja pieni dza.htm[2009-06-02 14:18:34]

Wersja do druku

Oczywiście musi być łatwy w użyciu - nie za duży, nie za ciężki, niezbyt kruchy. Dodatkowo powinien być łatwo podzielny, aby

umożliwić zapłacenie dokładnej należności, a najlepiej jeszcze wydanie reszty.

A jeśli ma być niezbyt duży i niezbyt ciężki, to jaki musi być? /

Tak - musi być odpowiednio rzadki - tylko wówczas będzie na tyle cenny, aby za niewielką jego ilość można było kupować inne

towary.

A z punktu widzenia tezauryzacji - jaki powinien być pieniądz? /

Dokładnie - łatwy w przechowywaniu. Poza tym, że powinien być w miarę rzadki, powinien być trwały.

A co jeszcze wziąłbyś pod uwagę przy wyborze środka tezauryzacji (tzn. przy wyborze towaru, który gromadzić będziesz na zapewnienie

dostatniej starości)? /

Niby oczywiste i dlatego trudno na to wpaść - musi to być dobro, którego wartość nie będzie z czasem spadać. Jeśli ciułamy przez

długie lata, to musimy mieć pewność, że nasza rezygnacja z bieżącej konsumpcji ma sens.

Powstanie idei wymiany

Skoro już wiemy, po co nam pieniądze i jakie muszą spełniać wymagania, to nic prostszego, jak wskazać potencjalne prymitywne formy

pieniądza . Co więcej, korzystając z tego, że innych temat ten zainteresował wcześniej, możemy prześledzić, JAKA JEST OBECNA

WIEDZA LUDZKOŚCI ODNOŚNIE POWSTANIA I EWOLUCJI PIENIĄDZA .

Pierwsze pytanie, jakie się nasuwa, to "kiedy powstał pieniądz?" . Dlaczego przy szkieletach neandertalczyków czy homo sapiens nie

znajdowano gotówki? Czyżby umierali w ubóstwie? Czy byli ograbiani przez im współczesnych, czy też przez nam współczesnych,

niedoinwestowanych archeologów? Nic z tych rzeczy - te biedne istoty nie znały jeszcze pieniądza i nie mogły cieszyć nim oczu ani dłoni. Ba,

nie znali oni nawet idei wymiany. Coś co wydaje nam się tak oczywiste - prosta koncepcja wymiany: ja dam Tobie serię znaczków

pocztowych, a Ty mi dasz grę komputerową "strzelaj i zabijaj" przez długi czas nie istniała w całkiem rozwiniętych cywilizacjach.

file:///C|/Documents and Settings/User/Pulpit/1Powstanie i ewolucja pieni dza.htm[2009-06-02 14:18:34]

Wersja do druku

Jesteś mądrzejszy od Homera! /

Jesteś mądrzejszy od Homera!

Naprawdę! Homer nie znał jeszcze pojęcia pieniądza. Dla niego dobra niewolnica warta była 4 woły 1 . Znał zatem pojęcie wymiany,

woły spełniały częściowo funkcję transakcyjną i funkcję miernika wartości, w ograniczonym zakresie nawet funkcję tezauryzacyjną.

Ale pieniądza nie znał - a Ty wiesz, co to pieniądz i jakie spełnia funkcje. I w tym zakresie jesteś od niego mądrzejszy!

Możliwość dokonywania wymiany pojawiła się po ociepleniu klimatu (bynajmniej nie politycznego), po ustąpieniu

ostatniego zlodowacenia , kiedy ludzie opuścili jaskinie i mogli nawiązać kontakt z innymi plemionami. Aby jednak odkryć IDEĘ

WYMIANY , wiele pokoleń musiało przejść przez jej wcześniejszą formę, jaką była zwyczajna grabież. Stosowana konsekwentnie idea

grabieży zakładała nie tylko że ja grabię, lecz także iż mogę zostać ograbiony. Mamy tu zatem do czynienia z pewnym zalążkiem

ekwiwalentności, z pojawieniem się rytuału konieczności zadośćuczynienia za dokonaną grabież. Sąsiadujące plemiona zostawiają dla siebie

dary w określonym miejscu na terenie neutralnym, najlepiej związanym z kultem religijnym, aby duchy czuwały nad uczciwością zawartych

"transakcji". Strony starają się dać więcej niż otrzymały, aby ukazać, że są zasobniejsze, a więc silniejsze. Tego typu rytuałów nie trzeba

doszukiwać się w epoce kamienia łupanego (choć już wówczas one powstały) - były one stosowane jeszcze przez północnoamerykańskich

Indian, a nawet przez niektóre współczesne nam ludy. Z czasem doszło do bezpośredniego kontaktu pomiędzy stronami, choć sama

wymiana miała charakter dwustopniowy - tj. jedno plemię zostawiało swe dary i odsuwało się na bezpieczną odległość, drugie zaś

przychodziło, "wyceniało" i zostawiało "zapłatę". Następnie zarówno dystans fizyczny, jak i czasowy ulegał skróceniu aż do fizycznego

kontaktu pomiędzy stronami transakcji - powstają pierwsze place targowe 2 .

1 Por. R. Sedillot, Moralna i niemoralna historia pieniądza , Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002, str. 43.

2 Tamże, str. 13-16.

Prymitywne formy pieniądza

A jeśli jest targowisko, to potrzebny jest pieniądz . Tym bardziej, że kupcy zaczęli się coraz więcej podróżować i wymiana stawał się

coraz powszechniejsza. Pojawiły się szlaki handlowe - miedziane, bursztynowe, solne .

Skąd się wziął Rzym? /

Skąd się wziął Rzym?

Czy wiesz, dlaczego Rzym powstał akurat tam gdzie powstał? Bynajmniej nie dlatego, że właśnie tam znaleźli się Romus z

Romulusem i do tego z szarą wilczycą. Po prostu był to port przeładunkowy w transporcie soli - z transportu Tybrem, na drogę

lądową 1 .

Handel wymienny stawał się coraz bardziej uciążliwy . Pojawiła się ewidentna konieczność usprawnienia zawierania transakcji. Ale

co mogłoby pełnić funkcję pieniądza? Przedmioty kultu? Żywność? Kamienie? Metale?

PIERWSZE FORMY PIENIĄDZA dawały swoim właścicielom magiczną moc. I nie chodzi bynajmniej o magiczną moc robienia zakupów, ale

o wiarę w ich nadprzyrodzone właściwości. Były to pewnego rodzaju amulety. Tak postrzegane były np. używane jako tybetański pieniądz

sprasowane kostki herbaty. Bardzo często pieniądzem były produkty żywnościowe, o ile były podzielne i łatwe w przechowywaniu - w Korei

funkcje pieniądza pełnił ryż, w wielu krajach walutą była sól, w Islandii pieniądzem były suszone ryby (na mocy edyktu wydanego całkiem

"współcześnie" - w 1420 r.! 2 ). W krajach o cieplejszym klimacie łatwiejsza w przechowywaniu była "żywność" żywa - barany, woły. Musiał

to być szczególnie ważny środek płatniczy, gdyż znajdujemy silne związki pomiędzy tymi zwierzętami a późniejszymi nazwami pieniądza.

Dzisiejsze rupie pochodzą od słowa "rupa" oznaczającego w sanskrycie "bydło". Podobnie łacińskie "pecunia" oznacza nie tylko "pieniądze",

ale też "bydło" 3 . W wielu częściach świata o chłodniejszym klimacie funkcję pieniądza pełniły dobra użytkowe jak skóry i futra . Niekiedy

file:///C|/Documents and Settings/User/Pulpit/1Powstanie i ewolucja pieni dza.htm[2009-06-02 14:18:34]

Wersja do druku

funkcję pieniądza pełniły muszle (jedna z muszli pełniła nawet funkcję waluty międzynarodowej, ale o tym kiedy indziej), kamienie , etc.

Z czasem funkcję pieniądza zaczęły pełnić metale - miedź, żelazo, złoto, srebro .

1 Por. R. Sedillot, Moralna i niemoralna historia pieniądza , Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2002, str. 19.

2 Tamże, str. 41.

3 Tamże, str. 43.

Pierwsze monety

Wiemy już, jakimi dziwnymi rzeczami ludzie płacili. Ale kto wynalazł wreszcie "normalne" pieniądze? /

No niestety, nieprawidłowa odpowiedź. Wbrew powszechnym poglądom nie byli to Fenicjanie .

Pierwsze formy "pieniądza" metalowego znane były w starożytnym Egipcie i miały postać obręczy lub były zbliżone do litery

"Z". Dopiero w VI w. p.n.e. Grecy zaczęli używać pałeczki metalowej, której plasterki przycinane na potrzeby konkretnych

transakcji zaczęły przypominać monety. Natomiast pierwsze monety, czyli krążki metalu z wybitym wizerunkiem pojawiły

się najprawdopodobniej w Lidii (Azja Mniejsza) ok. 680 r. p.n.e 1 . Można zatem stwierdzić, iż to Lidyjczykom, (a

bynajmniej nie Fenicjanom) zawdzięczamy wynalezienie pieniądza.

Pieniądze a seks /

Pieniądze a seks

Lidyjczycy byli narodem bardzo kreatywnym - wg Herodota panny lidyjskie uprawiały w owym okresie (VII w. p.n.e.) prostytucję, a

za mąż wychodziły dopiero po zaoszczędzeniu odpowiedniej sumy, która stanowiła posag 2 .

Pierwsze monety wykonane były z naturalnej mieszaniny złota i srebra . Z uwagi na niestałą relację pomiędzy zawartością tych

metali, a także ze względu na wzrastającą różnicę pomiędzy ich wzajemną wartością zaczęto bić monety z czystych metali - złota lub

srebra. MONETA OKAZAŁA SIĘ BARDZO DOBRYM WYNALAZKIEM I NIEZWYKLE SZYBKO ROZPRZESTRZENIŁA SIĘ W MIASTACH

MORZA ŚRÓDZIEMNEGO . W ciągu dwóch wieków trafiła do Rzymu i tam właśnie została nazwana monetą .

Dlaczego monety nazywamy monetami? /

Dlaczego monety nazywamy monetami?

Rzymska mennica mieściła się na Kapitolu, w świątyni Junony Monety (czyli Doradczyni). Właśnie od nazwy tej bogini w większości

krajów pochodzi nazwa monet lub pieniądza 3 .

file:///C|/Documents and Settings/User/Pulpit/1Powstanie i ewolucja pieni dza.htm[2009-06-02 14:18:34]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: