Gdy się nie ma co się lubi, to się lubi, co się ma.pdf

Listy od...

Gdy się nie ma, co się lubi...

Niniejszy artykuł napisany jest przez

jednego z najbardziej znanych

autorów książek o tematyce krótko−

falarskiej, Andrzeja Janeczka.

Artykuł jest odpowiedzią na liczne

listy czytelników EDW dotyczące

układów w. cz.

Ze względu na osobisty charakter

tekstu, materiał trafił do działu

„Listy od...”

Zostałem ostatnio skrytykowany za za−

stosowanie w układach generatorów

układów scalonych typu UL1202. Były to

zarówno zarzuty ze strony kilku Czytelni−

ków, jak i zaopatrzeniowców AVT, którzy

nie mogli nabyć potrzebnych układów do

kitów AVT...2127, 2133.

No cóż, ja elektroniki uczyłem się na

tranzystorach bipolarnych typu TG5, 50...,

a kiedy CEMI rozpoczęło produkcję ukła−

dów analogowych typu UL... starałem się

wykorzystywać je w swoich opracowa−

niach, z reguły krótkofalarskich. W okre−

sie prosperity krajowych zakładów radio−

wych i telewizyjnych układy UL1202 zna−

lazły zastosowanie w układach p.cz. kilku

odbiorników RTV. Układ ten był także

z powodzeniem stosowany przez istnieją−

cy jeszcze zakład RADMOR w radiotele−

fonach będących na wyposażeniu rów−

nież w wojsku.

Mimo upadku zakładu CEMI są jesz−

cze w Polsce firmy, które mają w swoich

zapasach magazynowych takie układy

(często do celów serwisowych). Pomimo

dużego wyboru na rynku zachodnich ukła−

dów scalonych, trudno jest znaleźć odpo−

wiedni układ do generatora w.cz.

Dlaczego zastosowałem akurat taki

układ? Po pierwsze dlatego, że jest to

dobrze zaprojektowany układ i – pomimo

nietypowego wykorzystania – doskonale

może być zastosowany w generatorach

w.cz. do kilkudziesięciu MHz, o czym nie

wspomina się w układach aplikacyjnych.

Oprócz obwodu rezonansowego, który

występuje we wszystkich generatorach,

wymaga on tylko jednego kondensatora

zamykającego pętlę dodatniego sprzęże−

nia zwrotnego, a przy tym pracuje z dob−

rą stabilnością, czego nie można uzyskać

w układach tranzystorowych bez doboru

punktów pracy i kondensatorów w dziel−

nikach o odpowiednich współczynnikach

temperaturowych.

Kiedy zostałem zachęcony przez Czy−

telników i redakcję do zbudowania gene−

ratora w.cz., postanowiłem udać się na

słynny warszawski Wolumen, by zbadać

rynek i wybrać odpowiedni układ scalony.

Bez problemu (ku mojemu zaskoczeniu)

znalazłem kilku sprzedających oferują−

cych właśnie układy scalone UL1202

w cenach od 20....50gr. Tylko u jednego

sprzedającego spotkałem układy SP1648

firmy Plessey (odpowiednik MC1648 fir−

my Motorola), który żądał za 1 sztukę

20zł, a miał ich w swoich zapasach chyba

z pięć. Już chciałem kupić te układy, po−

nieważ kilka lat temu z powodzeniem wy−

konałem kilka generatorów nawet do

ponad 100MHz, ale przypomniałem sobie

wycofanie kitu AVT133 właśnie z powodu

trudności z zakupem i wysokiej ceny

MC1648 (oraz potrójnych diod pojemnoś−

ciowych BB113, które także były trudne

do nabycia).

Ponieważ należę do tych, którzy nie lu−

bią komplikować konstrukcji poprzez sto−

sowanie wielu podzespołów zamiast jed−

nego, i w tym przypadku zamiast tranzys−

tora i kilku dodatkowych elementów wy−

brałem właśnie UL1202, znany mi dosko−

nale z początków mojej praktyki konstruk−

torskiej, godząc się na krytykę, że zasto−

sowałem układ przedpotopowy (tak

stwierdził jeden z Czytelników w poczcie

Internetowej).

Gdyby jednak ktoś chciał zastosować

układ bardziej nowoczesny, proponuję

wymianę UL1202 na inny układ scalony,

np. na wspomniany MC1648 (rysunek 1).

Niestety, niewiele jest układów analo−

gowych w katalogach (nie mówiąc o ryn−

ku) przewidzianych do zastosowania

w generatorach w.cz. Komputeryzacja

spowodowała, że zapomniano o prostych

układach w.cz., bo jak inaczej można na−

Rys. 1. Zamiana układu UL1202 na MC1648.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97

Listy od...

zwać fakt, że na rynku jest

masa przeróżnych układów

scalonych: pamięci, proceso−

rów..., w przeciwieństwie do

układów radiowych.

A tak na marginesie chciał−

bym zapytać, może ktoś wie,

dlaczego upadły takie zakłady

jak Kasprzak, CEMI...? Czy

tylko ze względów ekono−

micznych? Aby dowiedzieć

się, czy była to decyzja słusz−

na, musimy chyba poczekać

kolejne ćwierć wieku...

Spotkałem się także ze

stwierdzeniem, że konstruk−

cje w.cz. są trudne, ponieważ

trudno jest wykonać czy na−

być potrzebne cewki do ob−

wodów rezonansowych. Nie

zgadzam się z tym stwierdze−

niem, ponieważ nie chodzi

tutaj o posiadanie czy dostęp

do wielu typów cewek lub

obwodów, ale o umiejętność

logicznego myślenia i wycią−

gania wniosków praktycz−

nych przy strojeniu obwodów

LC. W swojej praktyce spoty−

kałem się z wieloma rozcza−

rowaniami konstruktorów,

którzy właśnie z powodu ce−

wek zaniechali dalszych dzia−

łań zmierzających do ukoń−

czenia rozpoczętej konstruk−

cji. Cewek nie należy się bać!

W wielu przypadkach wystar−

czy przypomnieć sobie szkol−

ny wzór Thomsona, by popra−

wnie uruchomić układ. Nie

zapomnę takiego spotkania

z konstruktorem transceive−

ra, który nawinął cewkę na

rdzeń toroidalny z niesłycha−

ną starannością (drut iden−

tyczny, jak w urządzeniu mo−

delowym, liczba zwojów na−

winięta z dokładnością co do

dziesiątych części zwoja jak

w opisie), a rezultat był taki,

że układ w.cz. nie dawał się

zestroić. Oczywiście winien

był rdzeń ferrytowy, ale kon−

struktor w tym przypadku za−

wierzył sprzedawcy, który

sprzedawał właśnie taki, jaki

był potrzebny (już nie pamię−

tam: F81 czy podobny).

Z pewnością sprzedawcy wy−

sypały się rdzenie i włożył je

do niewłaściwego pudełka,

a problem w tym że, na rdze−

niu nie ma napisów wskazu−

jących o przenikalności mag−

netycznej. Wielkim zaskocze−

niem dla starszego ode mnie

Rys. 2. Nomogram.

o ćwierć wieku pana było,

kiedy na jego oczach nawi−

nąłem mu cewkę na palcu

i ... układ zapracował. Nie

było w tym żadnej magii, po

prostu z doświadczenia

znałem orientacyjną liczbę

zwojów cewki powietrznej,

a dla pewności zmierzyłem

jej indukcyjność (za pomocą

przystawki, którą opisałem

później jako AVT139) i dob−

rałem potrzebny kondensa−

tor z nomogramu. Właśnie

taki użyteczny nomogram

do wyznaczania jednej

z niewiadomych wartości:

f, L, C przedstawia rysunek

2. Powinien on rozwiązać

problemy z obliczaniem ob−

wodów rezonansowych od

fal długich do krótkich. Ko−

rzystanie z tego nomogra−

mu jest niesłychanie pros−

te. Wystarczy przyłożyć li−

nijkę do punktów oznacza−

jących wartości założone

lub dane i odczytać na po−

zostałej skali wartość po−

szukiwaną.

Dla przykładu: mamy

cewkę o indukcyjności

10µH, kondensator zmienny

o pojemności maksymalnej

200pF, pojemność począt−

kową 50pF (pojemność po−

czątkowa kondensato−

ra = pojemność wewnętr−

zna układu).

Wyznaczamy częstotli−

wość tak powstałego obwo−

du rezonansowego LC.

Po przyłożeniu linijki na

podziałkę oznaczającą 10µH

i 200pF odczytujemy częs−

totliwość minimalną równą

około 3,5MHz, a następnie

przesuwamy jeden koniec

linijki na wartość 50pF i od−

czytujemy częstotliwość

maksymalną równą około

7,1MHz. Z tej prostej analizy

można już wyciągnąć ważny

wniosek, że obwód rezo−

nansowy będzie w stanie

pokryć pasma amatorskie

80 i 40m.

Oczywiście nomogram

nie uwzględnia dobroci ob−

wodu rezonansowego, ale

to już kolejny problem wią−

żący się z szerokością prze−

noszenia pasma, amplitudy

wyjściowej czy stabilności

obwodu.

Andrrzejj Janeczek

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: