Skala Krytycznych Wydarzeń.pdf

P R A C A P R Z E G L Ą D O W A

Krzysztof Rosa 1 , Wojciech Sobala 2 , Bohdan Dudek 3 , Agnieszka Marczyńska-Wdówik 4

1 Klinika Ostrych Zatruć, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi, Zakład Socjologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

2 Zakład Epidemiologii Środowiskowej, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi

3 Instytut Psychologii, Uniwersytet Łódzki

4 Klinika Ostrych Zatruć, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi

Skala Krytycznych Wydarzeń

Życiowych u Młodzieży (SKWŻ)

Adolescents’ Critical Life Events Scale (ACLES)

Praca powstała w ramach tematu badawczego IMP.13.1: „Analiza wybranych dyspozycji psychologicznych i cech

społecznych u młodych osób podejmujących próby samobójcze” finansowanego z działalności statutowej Instytutu

Medycyny Pracy w Łodzi. Kierownik tematu: dr Krzysztof Rosa.

Adres do korespondencji:

dr Krzysztof Rosa

Zakład Socjologii, Uniwersytet Medyczny

w Łodzi

ul. Lindleya 6, 90–131 Łódź

tel. kom.: 603 073 479

e-mail: ksor8@wp.pl

Streszczenie

Wyniki badań suicydologicznych zwracają uwagę na istotną rolę krytycznych wydarzeń życiowych w etio-

logii zachowań samobójczych. Monitorowanie takich wydarzeń może być ważnym instrumentem w pre-

wencji zachowań samobójczych. W artykule przedstawiono nowe narzędzie — Skalę Krytycznych Wyda-

rzeń Życiowych u Młodzieży (SKWŻ) — służące do identyfikacji krytycznych wydarzeń życiowych będą-

cych czynnikami ryzyka występowania zachowań samobójczych. Przygotowano dwie wersje skali

— A (do oceny ryzyka wystąpienia myśli samobójczych) i B (do oceny ryzyka prób samobójczych). Ana-

liza parametrów psychometrycznych skali wskazuje, że są one wystarczające. Przygotowane narzędzie

może być wykorzystane w programach prewencyjnych oraz badaniach naukowych.

Suicydologia 2007; 3: 68–78

słowa kluczowe: krytyczne wydarzenie życiowe, próba samobójcza, młodzież

Suicydologia, tom 3, nr 1, 68–78

Towarzystwo Suicydologiczne

ISSN 1895–3786

www.suicydologia.viamedica.pl

Abstract

Suicidological research has evidenced a major role of critical life events in the etiology of suicidal beha-

viors. Monitoring of such events may be an important instrument in suicide prevention. In the paper a new

tool, the Adolescents’ Critical Life Events Scale (ACLES) is introduced. The scale allows to identify critical

events and to estimate the risk of suicidal attempts in non-clinical adolescent population. Two versions of

the ACLES are available — form A (suicidal thoughts) and form B (suicide attempts). Psychometric pro-

prieties of the tool turned out to be satisfactory. Therefore, the ACLAS can be recommended for use both

in scientific research and prevention programs.

Suicydologia 2007; 3: 68–78

key words: suicide attempts, critical life events, adolescents

słowa kluczowe:

key words:

Krzysztof Rosa i wsp., Skala Krytycznych Wydarzeń Życiowych u Młodzieży (SKWŻ)

Wstęp

Termin „krytyczne wydarzenie życiowe” jest czasami sto-

sowany zamiennie z pojęciami „sytuacja trudna/krytycz-

na”. W kontekście problematyki, której dotyczy prezen-

towane narzędzie, istotna wydaje się kwestia wzajem-

nych relacji, to znaczy podobieństw i różnic pomiędzy

obydwoma pojęciami. Wspólnymi elementami są mię-

dzy innymi cechy strukturalne (np. dynamiczny i rela-

cyjny charakter, istotne znaczenie dla aktualnego i przy-

szłego przebiegu życia), etiologia, psychospołeczne kon-

sekwencje dla funkcjonowania człowieka. Wzajemne

relacje opierają się jeszcze na jednym elemencie

— związku przyczynowo-skutkowym. Wydarzenie krytycz-

ne bardzo często jest początkiem sytuacji trudnej. Róż-

nice dotyczą zasięgu zdarzeń, które obejmują obydwa

pojęcia. Określenie „sytuacja trudna” ma znacznie szer-

szy zasięg semantyczny, krytyczne wydarzenie życiowe

jest jedną z kategorii sytuacji trudnych. Inna różnica

dotyczy ram czasowych. W przypadku krytycznego wy-

darzenia życiowego można precyzyjnie określić czas jego

wystąpienia, ponadto ma ono częściej jednorazowy cha-

rakter, w przeciwieństwie do sytuacji trudnej, która może

być rozciągnięta w czasie.

Przyczyn występowania wydarzeń krytycznych można się

doszukiwać w elementach zewnętrznych, jak na przy-

kład katastrofa naturalna (trzęsienie ziemi, powódź),

wojna, zmiany polityczne i ekonomiczne (tzw. podejście

środowiskowe). Inną perspektywę pokazuje tak zwane

podejście relacyjne. W takim ujęciu wydarzenie krytycz-

ne definiuje się jako relację pomiędzy człowiekiem a jego

otoczeniem, a nie jako element otoczenia lub tylko jego

doświadczenie. Według tej koncepcji źródła wydarzeń

tkwią bardzo często w interakcji człowieka z otoczeniem,

w rodzaju i jakości relacji z innymi osobami [2] (np. kon-

flikt, akt przemocy, rozstanie, rozwód, śmierć bliskiej

osoby). Z punktu widzenia założeń prezentowanego

narzędzia ważniejsze jest podejście relacyjne. W tym

przypadku znajduje ono odzwierciedlenie w sposobie

zapisu odpowiedzi na pytania. Relacyjny charakter prze-

jawia się w konieczności ustosunkowania się osób ba-

danych do intensywności doświadczania (przeżywania)

wydarzeń, które zostały zamieszczone na Skali. Konkret-

ne wydarzenie, na przykład porzucenie przez sympatię,

wywołuje u osoby porzuconej określone reakcje i ko-

nieczność ich doświadczania, przeżywania. Oznacza to,

że pomiędzy wydarzeniem a osobą, której ono dotyczy,

istnieje relacja. To stanowi o relacyjnym kontekście wy-

stępowania takich sytuacji.

Zmaganie się z różnymi niełatwymi sytuacjami życio-

wymi stanowi jedną z najważniejszych i zarazem najtrud-

niejszych form aktywności człowieka. Tomaszewski [1]

zdefiniował sytuację trudną (pojęcie to było wcześniej

używane jako synonim stresu) jako „zakłócenie normal-

nego przebiegu aktywności podstawowej prowadzące do

zmniejszenia prawdopodobieństwa realizacji zadania na

poziomie normalnym”. W zależności od typu zakłóceń

(źródła trudności) Tomaszewski wyróżnił 5 rodzajów sy-

tuacji trudnych: sytuację deprywacji, przeciążenia, utrud-

nienia, konfliktu i zagrożenia. Szczególnym rodzajem

sytuacji trudnej jest sytuacja krytyczna. Występuje wte-

dy, gdy normalizacja przekracza możliwości podmiotu,

a zachodzące w nim zmiany wewnętrzne prowadzą do

dezorganizacji jego zachowania. Innymi słowy, jednost-

ka, wykorzystując posiadane zasoby i mechanizmy ra-

dzenia sobie, nie jest w stanie skutecznie i konstruktyw-

nie rozwiązać problemu. Szczególnym rodzajem takich

sytuacji są tak zwane krytyczne wydarzenia życiowe.

Pojęcie to zostało wprowadzone do różnych subdyscy-

plin psychologii w zbliżonym czasie [2]. W społecznej

psychologii klinicznej zaczęło funkcjonować pod nazwą

„wydarzenie stresowe” ( stressfull life events ) [3, 4],

w psychologii rozwojowej [5, 6] określono je jako „wy-

darzenia zmiany życiowej” ( readjustment life events ).

Wśród polskich autorów zwraca uwagę definicja Sęk [2]:

„Krytyczne wydarzenie jest wzajemnym oddziaływaniem

w układzie podmiot–otoczenie, powodującym stan

takiego niezrównoważenia, który jest stanem zwrot-

nym, wymagającym restrukturacji układu”.

Za krytyczne uważa się wydarzenia mające kluczowe

znaczenie dla przebiegu i jakości życia. Mogą one

wystąpić nagle, losowo (np. wypadek) albo być roz-

ciągnięte w czasie (np. egzamin, poród). Zawsze są

wyodrębnione z codziennych wydarzeń, zazwyczaj do-

tyczą cenionych wartości (np. zdrowia, zaspokojenia

ważnych potrzeb), dlatego też są bardzo ważne emo-

cjonalnie i trudne zarazem, powodują stan napięcia

i obciążenia psychicznego. Najistotniejszą ich cechą jest

zakłócenie intrapersonalnego (osobistego i wewnątrz-

psychicznego) oraz społecznego funkcjonowania jed-

nostki, a także wymuszenie konieczności dokonywa-

nia istotnych zmian w mechanizmach przystosowaw-

czych. Jak zauważa Sęk [2], wydarzenia takie mają

zdecydowanie interakcyjny i dynamiczny charakter.

W przeciwieństwie do stresu ciągłego, zlokalizowa-

nie wydarzenia krytycznego jest możliwe w miejscu

i czasie. Szczególną rolę w doświadczaniu wydarzeń

życiowych odgrywają procesy subiektywnej interpre-

tacji, która stwarza możliwość oszacowania aktualne-

go stanu dostępnych zasobów (osobistych i zewnętrz-

nych) oraz uaktywnienia tych, które w optymalny spo-

sób pomogą rozwiązać problem.

Krytyczne wydarzenia życiowe

a zachowania samobójcze

Krytyczne wydarzenia życiowe mogą prowadzić do skraj-

nych form dezorganizacji zachowania, również podej-

mowania działań autodestrukcyjnych. Dotychczas zgro-

madzona na podstawie badań wiedza o zachowaniach

SUICYDOLOGIA 2007, tom 3, nr 1

samobójczych upoważnia do stwierdzenia, że próby sa-

mobójcze są często poprzedzone jakimś wydarzeniem,

które w bezpośredni sposób wpływa na podjęcie decyzji

o targnięciu się na życie [7]. Takie zdarzenie, które za-

istniało na krótko przed aktem samobójczym i wywołu-

jąc negatywne emocje, pełniło funkcję swoistego spustu

zachowania autodestrukcyjnego, określono jako „zda-

rzenie bezpośrednio poprzedzające próbę samobójczą”

[8]. Sytuacja krytyczna, dając impuls do dokonania za-

machu, była szczególnym katalizatorem przyspieszają-

cym lub wręcz wywołującym reakcję samobójczą. W su-

icydologii doświadczanie krytycznych wydarzeń życio-

wych jest traktowane jako jeden z istotnych czynników

ryzyka różnych kategorii zachowań samobójczych (my-

śli samobójczych, prób samobójczych, samobójstw do-

konanych) [9–11]. Wśród takich wydarzeń często wy-

mienienia się na przykład utratę ważnego związku,

śmierć bliskiej osoby. Suicydolodzy zwracają uwagę na

wystąpienie więcej niż jednego krytycznego wydarzenia

w okresie 6 miesięcy przed zamachem samobójczym.

Większość badań suicydologicznych dotyczy jednak osób

dorosłych, rzadziej przeprowadza się analizy obejmują-

ce populacje młodzieży [11]. Rezultaty badań młodych

osób pokazują związek pomiędzy doświadczaniem kry-

tycznych wydarzeń życiowych a występowaniem myśli

samobójczych [12, 13] i prób samobójczych [14, 15].

Z tych ostatnich badań wynika, że niedoszli młodzi samo-

bójcy doświadczyli co najmniej dwa razy więcej takich

wydarzeń w porównaniu z rówieśnikami nieprzejawia-

jącymi takich zachowań. Ważnym elementem w proce-

sie formowania się samobójczej motywacji jest odstęp

czasu pomiędzy wystąpieniem sytuacji krytycznej a pod-

jęciem próby samobójczej. Paykel i wsp. [16] zauważyli,

że w miesiącu poprzedzającym próbę samobójczą wzra-

stała częstotliwość doświadczania przykrych wydarzeń.

Badacze zajmujący się zachowaniami samobójczymi

dzieci i młodzieży obserwują znaczący wzrost poziomu

przeżywanego stresu związanego z wydarzeniami życio-

wymi przed dokonaniem autodestrukcyjnego czynu [11,

14, 17]. Z badań Rubensteina i wsp. [17] wynika, że

uczniowie szkół średnich podejmujący próby samooka-

leczenia w ciągu ostatniego roku (od daty badania) osią-

gali w zakresie przeżywanego stresu o 33% wyższe wy-

niki niż osoby z grupy kontrolnej (niepodejmujące tego

rodzaju prób). Cohen-Sandler i wsp. [18] stwierdzają,

że dzieci w wieku 5–14 lat mające za sobą próbę samo-

bójczą doświadczały więcej krytycznych wydarzeń życio-

wych niż porównywalna wiekowo grupa dzieci hospita-

lizowanych z powodu zaburzeń psychiatrycznych. Dzie-

ci podejmujące próby samobójcze przeżywały więcej

epizodów strat i zmian życiowych związanych głównie

z sytuacją rodzinną (np. śmierć dziadków, separacja lub

rozwód rodziców, hospitalizacja rodzica, zmiana part-

nera życiowego przez jednego z rodziców). Doświad-

czały również skrajnie traumatycznych przeżyć, na przy-

kład były świadkiem próby zamordowania matki przez

ojca. Teicher wskazuje na często powtarzający się motyw

(72% badanej grupy) przeżywania przez młodocianych

suicydentów śmierci, utraty jednego z rodziców lub roz-

bicia rodziny [19, 20]. W badaniach Ohary [21] utrata jed-

nego lub obojga rodziców była dwukrotnie częstsza

w grupie osób, które usiłowały popełnić samobójstwo, niż

w kontrolnej. Szczególne znaczenie ma fakt samobójczej

śmierci lub podjęcia próby samobójczej przez rodzica [22].

Również Farberow i Simon [23] stwierdzili, że wskaźnik

prób samobójczych jest wyższy w rodzinach, w których

wcześniej ktoś popełnił samobójstwo. Wśród problemów

szkolnych związanych z ryzykiem podjęcia próby samo-

bójczej wymienia się miedzy innymi: trudności w nauce,

uzyskanie oceny niedostatecznej, lęk przed nieotrzyma-

niem promocji do następnej klasy, przeciążenie nauką,

trudności związane z funkcjonowaniem w społeczności

szkolnej, głównie konflikty w relacjach z nauczycielami,

rzadziej konflikty z kolegami szkolnymi. Lawrer i wsp.

podkreślają znaczenie utraty przyjaciół w wyniku zmiany

szkół [24]. Badania jednego z autorów niniejszego tekstu

akcentują utratę lub zagrożenie utratą sympatii, bycie

zdradzonym, podejrzewanie o zdradę ze strony bliskiej

osoby, konflikty z bliską osobą [8]. Wśród obiektywnych

trudności życiowych najczęściej wymieniano niesłuszne

posądzenie oraz przewidywane negatywne konsekwen-

cje własnego postępowania [8].

Przegląd metod diagnostycznych

Narzędzia szacujące występowanie krytycznych wyda-

rzeń życiowych często znajdują zastosowanie w bada-

niach nad etiologią zachowań suicydalnych wśród mło-

dzieży. W takich analizach stosuje się zazwyczaj istnie-

jące już lub zmodyfikowane skale i inwentarze wyda-

rzeń życiowych. Zalicza się do nich między innymi Life

Events Checklist , autorstwa Johnsona i Mc Cutcheona

[25], zawierająca 46 zdarzeń, którym osoba badana przy-

pisuje pozytywną bądź negatywną ocenę oraz wpływ na

życie, mierzony czterostopniową skalą zbudowaną przez

Dubowa i wsp. [26]. Rich i wsp. [27] w badaniach nad

etiologią prób samobójczych zastosowali zmodyfiko-

waną Skalę Ponownego Społecznego Przystosowania

Holmesa i Rahe. Modyfikacja polegała na wykorzysta-

niu spośród zdarzeń, które ocenia się jako niepożąda-

ne, wyłącznie mających niekorzystny wpływ na funkcjo-

nowanie jednostki. Lista Threatening Life Experiences

autorstwa Brughy i wsp. [28] obejmuje 12 kategorii zda-

rzeń życiowych postrzeganych jako zagrażające psycho-

fizycznemu dobrostanowi. Wymienia się w niej takie ka-

tegorie zdarzeń, jak na przykład: poważne problemy in-

terpersonalne, finansowe, kłopoty związane z pracą, pra-

wem bądź policją. Wykorzystywany przez Slatera oraz

Depue [29] The Events Inventory zawiera kompilację

Krzysztof Rosa i wsp., Skala Krytycznych Wydarzeń Życiowych u Młodzieży (SKWŻ)

91 zdarzeń zaczerpniętych z innych znanych inwenta-

rzy: (Cochrane, Robertson; Dohrenwend, Krasnoff,

Askenasy, Dohrenwend oraz Holmes i Rahe), gdzie

osoby badane szacują dystres przy użyciu 4-stopnio-

wej skali. Brent i wsp. [30] w swoich badaniach zasto-

sowali półustrukturyzowany kwestionariusz szacujący

występowanie krytycznych wydarzeń życiowych oraz ich

liczbę w okresie ostatnich 12 miesięcy od momentu

badania. Innymi wymienianymi w literaturze przedmio-

tu narzędziami są : Life Experiences Survey Sarason

[31], The Coddington Life Event Schedule for Chil-

dren and Adolescents , Adolescent Life Change Event

Scale [32]. Adolescent Perceived Events Scale Com-

pas [33] zawiera oddzielne skale dla stresorów pozy-

tywnych i negatywnych, „codziennych” oraz tych

o większej randze.

Autorzy prezentowanej skali nie znaleźli wśród dostęp-

nych w Polsce technik pomiaru narzędzia służącego do

identyfikacji doświadczanych przez młodzież wydarzeń

krytycznych jako czynnika ryzyka podejmowania prób

samobójczych. Dostępne są: polska wersja Skali Po-

nownego Przystosowania Społecznego Holmsa i Rahe,

Kwestionariusz Radzenia Sobie ze Stresem Szkolnym

(RSSS), wersja „B”, Wrześniewskiego i Zalewskiej [34],

Kwestionariusz Radzenia Sobie w Trudnych Sytuacjach

Społecznych (RTSS) autorstwa Boreckiej-Biernat [35]

oraz Kwestionariusz Reakcji Stresowej R.H. Moosa

[36]. Jednak wspomniane narzędzia służą przede wszyst-

kim poznaniu stylów radzenia sobie z sytuacjami trud-

nymi (z wyjątkiem Skali Ponownego Przystosowania

Społecznego), a nie ich identyfikacji. Ponadto żadne

z wymienionych narzędzi nie bada wpływu takich wyda-

rzeń na podejmowanie prób samobójczych przez mło-

dzież. Uznano, że warto podjąć prace zmierzające do

przygotowania odpowiedniego narzędzia badawczego.

Poniżej zamieszczono opis prac nad kwestionariuszem

skali i jego charakterystykę psychometryczną.

— wieloletnie doświadczenia kliniczne autorów w kon-

takcie z młodymi osobami, które podjęły próby sa-

mobójcze (konsultacje socjologiczne, psychologicz-

ne, interwencja kryzysowa) pokazały, że w trzech

najważniejszych obszarach psychospołecznego

funkcjonowania młodzieży (rodzina, rówieśnicy,

szkoła) występują wydarzenia krytyczne, które nie-

doszli młodzi samobójcy wymieniają jako ważne

przy podjęciu decyzji o dokonaniu aktu samobój-

czego. Wskazuje to na fakt, jak istotną rolę w etio-

logii zachowań samobójczych młodzieży odgrywają

wymienione sfery funkcjonowania. Zidentyfikowa-

no 26 wydarzeń związanych z obszarem funkcjono-

wania dotyczącym rodziny, 25 wydarzeń — szkoły,

18 wydarzeń — rówieśników i 4 inne wydarzenia.

Liczebność wydarzeń w poszczególnych obszarach

była wynikiem arbitralnych decyzji autorów skali,

których podstawą były kliniczne doświadczenia

w pracy z młodymi niedoszłymi samobójcami.

Pierwotną listą wydarzeń (sytuacji) poddano ocenie

ekspertów w celu ustalenia, czy wytypowane sytuacje

mogą być przyczyną próby samobójczej. Cel zrealizo-

wano, tworząc kwestionariusz z listą 73 zdarzeń (po-

zycji), zawierający 1 pytanie: „Czy Twoim zdaniem

przedstawione poniżej zdarzenia mogą się stać przy-

czyną próby samobójczej?”. Eksperci udzielili odpo-

wiedzi w odniesieniu do każdej z wymienionych pozy-

cji (wydarzenia) według 5-punktowej skali: „zdecydo-

wanie nie”, „nie”, „trudno powiedzieć”, „tak”, „zde-

cydowanie tak”. Grupę ekspertów (12 osób) tworzyły

osoby zawodowo zajmujące się problemami młodzie-

ży. Dominowali psychologowie (6) oraz psychiatrzy (4).

Część z nich prowadziła również badania naukowe, inni

mieli uprawnienia terapeutyczne. Dwie osoby były ku-

ratorami sądowymi.

Określono kryterium selekcyjne eliminujące dane wy-

darzenie z ostatecznej wersji skali. Przyjęto arbitralnie,

że jeśli co najmniej 50% odpowiedzi na dane pytanie

(pozycję) będzie brzmiała: „zdecydowanie nie”, „nie”,

to taka pozycja zostaje wyeliminowana z listy. Analiza

danych wykazała, że istnieją pozycje, na które nie padła

w ogóle odpowiedź „zdecydowanie nie” (tab. 1–3).

W podskali „Rodzina” wyraźnie unikano kategorycz-

nych odpowiedzi („zdecydowanie nie” i „zdecydowa-

nie tak”). Tendencja ta była również widoczna w in-

nych podskalach („Szkoła”), a zwłaszcza w podskali

„Rówieśnicy”. Na podstawie przyjętych kryteriów wy-

eliminowano 14 pozycji. W podskali „Rodzina” wyklu-

czono 6 pozycji, w ostatecznej wersji zostało 20.

W podskali „Szkoła” wyeliminowano 7 pozycji i w osta-

tecznej wersji pozostawiono 18. W podskali „Rówie-

śnicy” wykluczono 1 pozycję, ostatecznie zostało 17.

W podskali „Inne” zmieniono 1 pozycję i ostatecznie

zawiera ona 4 sytuacje. W ostatecznej wersji zostało

59 pozycji.

Prace nad konstruowaniem Skali

Krytycznych Wydarzeń Życiowych (SKWŻ)

Punktem wyjścia było utworzenie listy 73 twierdzeń do-

tyczących różnych wydarzeń o charakterze krytycznym,

które mogły występować w czterech obszarach (pod-

skalach) społecznego funkcjonowania młodego czło-

wieka. Lista zdarzeń została ułożona przez autorów ni-

niejszego artykułu. Wyboru sytuacji dokonano na pod-

stawie następujących źródeł:

— badania innych autorów [10, 14, 19, 26, 37, 38] oraz

wcześniejsze własne badania nad psychospołeczny-

mi uwarunkowaniami prób samobójczych młodzie-

ży [8, 39]. Wymienione analizy potwierdzały istotną

rolę krytycznych wydarzeń życiowych jako czynni-

ka zachowań samobójczych młodzieży;

SUICYDOLOGIA 2007, tom 3, nr 1

Tabela 1. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytania

(pozycje) w badaniu ekspertów w podskali „Rodzina”

Table 1. Answers for „Family” subscale items (%)

Tabela 2. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytania (po-

zycje) w badaniu ekspertów w podskali „Rówieśnicy”

Table 2. Answers for „Peers” subscale items (%)

Liczba punktów (%)

20,0

0,0

80,0

33,4

33,3

20,0

0,0

80,0

25,0

50,0

0,0

30,0

70,0

11,1

77,8

30,0

40,0

11,1

66,7

22,2

10,0

20,0

70,0

22,2

55,6

22,2

10,0

30,0

60,0

33,3

55,6

11,1

0,0

10,0

90,0

44,4

22,2

33,4

20,0

60,0

20,0

0,0

100,0

0,0

60,0

40,0

0,0

55,6

44,4

20,0

40,0

22,2

55,6

50,0

40,0

10,0

33,4

33,3

70,0

30,0

0,0

11,1

0,0

88,9

20,0

0,0

80,0

11,1

77,8

22,2

55,6

11,1

77,8

10,0

50,0

40,0

22,2

66,7

11,1

0,0

50,0

37,5

50,0

12,5

20,0

60,0

22,2

55,6

20,0

30,0

50,0

20,0

30,0

70,0

30,0

0,0

70,0

30,0

0,0

Wymienione sytuacje obejmują swoim zakresem zarów-

no silnie traumatyczne przeżycia (np. śmierć, samobój-

stwo członka rodziny), jak i stresory osobiste (np. nie-

planowane zajście w ciążę, konflikt z przyjacielem) oraz

stresory drugoplanowe (np. wywieranie presji ze strony

rodziców w sprawie nauki, zachowania, stroju, fryzury;

nadmierne wymagania ze strony nauczycieli). Czas,

w którym mogły wystąpić krytyczne sytuacje, jakie identy-

fikuje skala, wynosi 2 lata. Z badań wynika, że doświad-

czenie traumatycznego wydarzenia w przypadku mło-

dzieży może doprowadzić do podjęcia aktu samobój-

czego w znacznie krótszym czasie, na przykład 7 dni [40].

Jednak w przypadku niektórych wydarzeń o szczegól-

nie silnie traumatycznym charakterze (jak np. śmierć

rodzica) czas przeżywania traumy może być znacznie

dłuższy, wynosząc kilka miesięcy, a nawet lat [12]. Bio-

rąc to pod uwagę, autorzy zdecydowali, że okres wystę-

powania zdarzeń, które identyfikuje skala, może obej-

mować 2 lata przed badaniem. Obok każdego z twier-

dzeń znajduje się miejsce na udzielenie odpowiedzi

„TAK” lub „NIE” na następujące pytania „Czy w ciągu

ostatnich 2 lat zdarzyło Ci się doświadczyć którejkol-

wiek z podanych poniżej sytuacji trudnych, to znaczy

takiej (takich), których przeżycie było dla Ciebie silnym

stresem?”. Zadaniem osoby badanej jest ustosunkowa-

nie się do każdego z wymienionych wydarzeń (sytuacji).

20,0

80,0

0,0

40,0

30,0

40,0

20,0

40,0

25,0

50,0

42,9

14,2

42,9

Opis Skali Krytycznych Wydarzeń

Życiowych

Skala jest przeznaczona do identyfikacji krytycznych sy-

tuacji życiowych jako czynnika ryzyka wystąpienia myśli

samobójczych (wersja A) i prób samobójczych (wersja

B) u młodzieży w wieku 15–19 lat. Przygotowując narzę-

dzie, zwrócono uwagę na dwa wymiary doświadczania

krytycznych wydarzeń życiowych: ilościowy i jakościowy.

Uczestniczenie w kilku sytuacjach może być czynnikiem

ryzyka podjęcia próby samobójczej. Jednak doświadcze-

nie jednego, ale bardzo silnie traumatycznego wydarze-

nia (np. śmierci rodzica, zwłaszcza samobójczej) również

może wywołać reakcję autodestrukcyjną. Z tego powodu

postanowiono dokonać oceny intensywności przeżywa-

nia każdej z wymienionych trudnych sytuacji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: