Główne rysy duchowości instytutów świeckich.pdf

Ks. Marek Chmielewski

GŁÓWNE RYSY DUCHOWOŚCI

INSTYTUTÓW ŚWIECKICH 

Wśród kilku form życia konsekrowanego w Kościele świętym

Jan Paweł II w posynodalnej adhortacji apostolskiej Vita conse-

crata wymienia wielokrotnie instytuty świeckie (por. VC 10. 32.

54. 78. 99). Mimo tego wciąż nie są one dość znane i doceniane

jako forma życia i służby w Kościele, dlatego najczęściej uważa się

je za zgromadzenia zakonne niehabitowe lub rodzaj stowarzysze-

nia czy ruchu. Tymczasem stanowią one odrębne powołanie, któ-

re istniało w Kościele od samego początku.

Prawnie instytuty świeckie życia konsekrowanego zostały

ustanowione konstytucją apostolską Piusa XII Provida Mater

Ecclesia dnia 2 lutego 1947 roku. Od tej pory dynamicznie rozwi-

jają się niemal w każdym zakątku świata. Obecnie wszystkich in-

stytutów zrzeszonych w Światowej Konferencji Instytutów Świec-

kich (CMIS), podlegającej Kongregacji ds. Instytutów Życia Kon-

sekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, jest ponad 180.

Z niezrzeszonymi jest ich około 190. Na całym świecie skupiają

prawie 38 tys. osób. W tej liczbie ponad 90 % instytutów stano-

wią wspólnoty żeńskie 1 .

W Polsce, istniejąca od 1995 roku Krajowa Konferencja Insty-

tutów Świeckich (KKIŚ) zrzesza 28 wspólnot na 34 istniejących w

kraju, w przytłaczającej większości żeńskich. 17 z nich, to rodzime

instytuty, powstałe głównie w okresie powojennym, pozostałe zaś

to instytuty pochodzenia zagranicznego 2 . Należy do nich w sumie

ponad tysiąc osób, co stanowi około 1/40 wszystkich osób konse-

krowanych w Polsce. Nie jest to liczba wcale mała, jeżeli weźmie

——————

 Opublikowano w: In persona Christi. Księga na 80-lecie Księdza Profeso-

ra Czesława S. Bartnika , red. K. Góźdź, t. 1, Lublin 2009, s. 847-856.

1 Zob. M. Chmielewski, Wprowadzenie , w: Świeccy konsekrowani w Ko-

ściele lokalnym. Materiały z sesji naukowej w KUL, 17 V 2003 , red. M. Chmie-

lewski, Lublin 2003, s. 11-12.

2 Niektóre z nich zostały przedstawione w: W sercu świata. Świeccy konse-

krowani , opr. M. Piotrowicz, L. Rutowska, Kraków 1999 (wyd. 2).

się pod uwagę zaledwie sześćdziesięciodwuletnią historię instytu-

tów świeckich w Polsce i ich z natury ukryty styl życia. Ich dyna-

mizm apostolski w naszym kraju został dowartościowany zwoła-

niem przez CMIS VIII Światowego Kongresu Instytutów Świec-

kich, który odbył się w dniach 17-21 lipca 2004 roku w Często-

chowie. Podczas tego Kongresu przewodniczącą CMIS została

wybrana Polka — Ewa Kusz 3 .

Bliższe, choć z konieczności pobieżne zapoznanie się z naj-

ważniejszymi elementami ich duchowości oraz wielkim zadaniem

ewangelizacyjnym we współczesnym świecie, dostatecznie wyka-

że nam, że ta forma życia konsekrowanego istotnie zrodziła się

we współczesnym Kościele z natchnienia Ducha Świętego 4 .

Zasadnicze zręby duchowości instytutów świeckich, niezależ-

nie od ich charyzmatu i specyfiki wynikającej z uwarunkowań

społeczno-kulturowych, określają trzy pojęcia: świeckość, konse-

kracja i apostolstwo. Zwłaszcza to ostatnie całej duchowości

świeckich konsekrowanych nadaje wymiar ewangelicznego świa-

dectwa 5 .

1. Świeckość

Świeckość, która w powszechnym odczuciu ma często wy-

dźwięk pejoratywny, w duchowości instytutów świeckich nie tyl-

ko doznaje swoistej rehabilitacji, ale stanowi wprost ich specy-

ficzną cechę istotnie odróżniającą je od instytutów zakonnych 6 .

Zwrócił na to uwagę kard. Ildebrando Antoniutti otwierając I

Światowy Kongres Instytutów Świeckich we wrześniu 1970 roku

——————

3 Zob. P. Walkiewicz, Świeckość i konsekracja. Instytuty świeckie w 60 lat

po ogłoszeniu „Provida Mater Ecclesia” , Kraków-Radom 2008, s. 9.

4 Zob. Pius XII, Motu proprio „Primo feliciter” , w: Z Chrystusem w świecie.

Wypowiedzi Kościoła na temat instytutów świeckich , opr. M. Chmielewski,

Lublin 2003 (wyd. 2), s. 24.

5 Zob. M. Chmielewski, Instytuty świeckie , w: Vita consecrata. Tekst i ko-

mentarze , red. A. J. Nowak, Lublin 1998, s. 412-423.

6 Zob. Pius XII, Motu proprio „Primo feliciter” , p. II, s. 26; por. PC 11; KPK

kan. 710-711; P. Walkiewicz, Świeckość i konsekracja… , dz. cyt., s. 27-35.

w Rzymie. Powiedział wtedy: „Życie duchowe członków instytutu

świeckiego rozwija się w świecie i w łączności ze światem […]. Na

zewnątrz życie ich nie różni się od życia innych osób stanu wol-

nego, ponieważ wypełniają oni swoje obowiązki w świecie, gdzie

mogą wykonywać prace i podejmować zadania, których nie mo-

gliby spełniać zakonnicy” 7 .

Oznacza to, że niemal wszystkie przejawy życia duchowego

członka instytutu świeckiego zdeterminowane są jego świecko-

ścią. Dotyczy to przede wszystkim modlitwy, życia sakramental-

nego, ascezy i przeżywania własnej konsekracji.

Intensywne życie modlitwy dla świeckiego konsekrowanego

ma fundamentalne znaczenie, ze względu na konieczność zażyło-

ści z Chrystusem 8 . Nie jest i nie może to być modlitwa w stylu

monastycznym, ale raczej przechodzenie od intensywnego „życia

modlitwy” do autentycznej „modlitwy życia”, czyli takiej modli-

twy, która nie jest ucieczką od otaczającej rzeczywistości, aby tym

bardziej trwać przy Bogu. Jest natomiast odnoszeniem całej rze-

czywistości stworzonej do Boga, jakby w odpowiedzi na „wzdy-

chanie stworzenia, oczekującego objawienia się wolności synów

Bożych” (por. Rz 8, 19-23). Niemniej jednak zaangażowanie w

sprawy doczesne, w gorączkowy rytm codzienności, domaga się

od świeckich konsekrowanych trudnej sztuki łączenia kontem-

placji i działania, a więc wewnętrznego i zewnętrznego wyciszenia

na co dzień, najczęściej połączonego z adoracją Najświętszego Sa-

kramentu 9 . Dla właściwej oceny codziennych doświadczeń prze-

żywanych w świecie nieodzowne jest także regularne wsłuchiwanie

się w Słowo Boże zawarte w Biblii i nauczaniu Kościoła 10 .

Jeśli chodzi o życie sakramentalne, to Eucharystia, która jest

——————

7 I. Antoniutti, Otwarcie Międzynarodowego Spotkania Instytutów Świec-

kich , w: Z Chrystusem w świecie. Wypowiedzi Kościoła… , dz. cyt., s. 42.

8 Zob. np. Paweł VI, Do II Zgromadzenia Odpowiedzialnych Generalnych

Instytutów Świeckich , w: tamże, s. 106.

9 Komisja dla Instytutów Świeckich, Refleksje teologiczne na temat instytu-

tów świeckich , w: tamże, s. 89.

10 Zob. E. Pironio, Formacja członków i rola odpowiedzialnych , w: tamże,

s. 129; Paweł VI, Do II Zgromadzenia Odpowiedzialnych Generalnych… , art.

cyt., s. 106.

źródłem i szczytem życia duchowego (por. SC 10), stanowi dla

członków instytutów świeckich szczególną okazję do włączania w

jedyną Ofiarę Chrystusa wszystkich spraw doczesnych własnych i

swojego środowiska, to znaczy: pracy zawodowej, apostolstwa,

cierpień i radości dnia codziennego, a nawet wypoczynku i roz-

rywki (por. LG 34). W ten sposób dokonuje się sakramentalne

uświęcanie świeckiego świata ( consecratio mundi ) 11 .

Zanurzenie w świecki świat wyciska swój ślad także na prze-

żywaniu sakramentu pokuty i pojednania. Chodzi tu w pierw-

szym rzędzie o „rozliczenie” się przed Bogiem z wykorzystania sił,

talentów, czasu i innych darów, którymi świecki konsekrowany

ma służyć w świecie i oddawać Bogu chwałę, przemieniając świat

„od wewnątrz”. Charakter świecki członka instytutu wyrażać się

będzie także w swoiście pojętej solidarności z grzesznym światem

— w dźwiganiu go ku Miłosiernemu Ojcu. Także, zwykle związane

z sakramentem pokuty, kierownictwo duchowe odgrywa dużą ro-

lę w życiu duchowym członków instytutów świeckich (por. KPK

kan. 719 § 4).

W dobie kryzysu chrześcijańskiej ascezy członkowie instytu-

tów świeckich z uwagi na swój świecki charakter mogą przywró-

cić jej właściwe znaczenie zarówno dla życia duchowego, jak i dla

autentycznego humanizmu. Obok ascezy związanej z konsekracją

i rozwojem cnót teologalnych wiary, nadziei i miłości, dla człon-

ków instytutów świeckich niezmiernie ważną jest asceza pracy

zawodowej. Ten rodzaj ascezy polega na uświęcaniu swej aktyw-

ności duchem wiary, modlitwą i włączaniem owoców pracy w Eu-

charystię, na moralnym doskonaleniu jej przez kierowanie się

prawym sumieniem chrześcijańskim, na stałym podnoszeniu

kwalifikacji zawodowych oraz na rozwijaniu współpracy i soli-

darności. Świeckość członków instytutów świeckich narzuca im

także ascezę związaną ze współżyciem międzyludzkim, która po-

lega na przenikaniu całego bogactwa codziennych kontaktów du-

——————

11 Zob. Paweł VI, List z okazji 25. rocznicy „Provida Mater Ecclesia” , w:

tamże, s. 56-57; por. M. Chmielewski, Powołani do życia konsekrowanego w

świecie , w: Z Chrystusem w świecie. Instytuty świeckie w 50-lecie „Provida

Mater Ecclesia”. Wypowiedzi Kościoła. Materiały z sympozjum , red. M.

Chmielewski, W. Słomka, K. Stawecka, Lublin 1997 (wyd. 1), s. 223-230.

chem chrześcijańskiej miłości. W praktyce oznaczać to będzie

umiejętność wczuwania się w sytuację innych, chęć dostosowania

się, odpowiedzialność w ocenie, wyrozumiałość, a przy tym bezin-

teresowną pomoc.

Osobną formą ascezy, wprost wynikającą ze świeckiego cha-

rakteru członków instytutów świeckich, jest ukrycie. Jest ono

bardziej przejawem „zanurzenia” w świat, aniżeli rodzajem za-

konspirowanego apostolatu. Nie przysługują im żadne przywileje

związane np. ze strojem duchownym, przynależnością do okre-

ślonej publicznej wspólnoty kościelnej itp. Świecki konsekrowany

tkwi jednocześnie w środowisku świeckim i w środowisku własnej

wspólnoty instytutowej. Nawet w okresie formacji podstawowej

nie wychodzi on bowiem ze swego naturalnego środowiska (ro-

dzina, miejsce pracy, krąg towarzyski itp.). Z tym wiążą się różne

naciski, wynikające z faktu ukrycia i niezrozumienia nadprzyro-

dzonych motywacji określonych postaw. Wymaga to z jednej

strony męstwa w znoszeniu różnych presji, podejrzeń i oskarżeń,

często ze strony nawet najbliższej rodziny, a z drugiej — wysiłku

dla zachowania swojej tożsamości i pewnego uniezależnienia się

od opinii własnego środowiska. Niemniej jednak dla członków in-

stytutów świeckich świeckość jest darem i zadaniem w tym sensie,

że — jak zauważa ks. Piotr Walkiewicz, najlepszy znawca tej pro-

blematyki w Polsce — „swą aktywność służącą człowiekowi i ryzyko

z nią związane podejmują «od strony świata»”, co oznacza, że

„jako osoby konsekrowane nie oddalają się od świata, by w pew-

nej izolacji działać dla jego dobra, co jest typowe dla osób zakon-

nych, ale podejmują wysiłek jego przeobrażania zgodnie z zamia-

rem Boga, włączeni we wszelkie jego struktury i mechanizmy” 12 .

2. Konsekracja

Konsekracja, jako całkowite oddanie się Chrystusowi w czy-

stości, ubóstwie i posłuszeństwie, w instytutach świeckich nie tyl-

——————

12 Duchowość świeckich konsekrowanych , Lublin 2003, s. 156; J. Słomiń-

ska, Świeckość członków instytutów świeckich , w: Z Chrystusem w świecie. In-

stytuty świeckie w 50-lecie „Provida Mater Ecclesia”… , dz. cyt., s. 194-204.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: