METODA  DOBREGO  STARTU

OGÓLNA  CHARAKTERYSTYKA  METODY.

1.       Geneza Metody Dobrego Startu (MDS).

Oryginalna metoda , opracowana w latach 40 we Francji, przez fizjoterapeutkę Thea Bugnet , nosi nazwę  LE BON DEPART CZYLI  „dobry odjazd, odlot, start”. Nazwa ta, miała wskazywać na możliwość jej stosowania w przygotowywaniu dzieci do nauki czytania i pisania. Po raz pierwszy została wykorzystana w 1941 roku w Cannes. Od tego momentu we Francji, Holandii, Szwajcarii stosuje się ją w przedszkolach, szkołach specjalnych, ośrodkach rehabilitacji. Zofia Bogdanowicz opracowując MDS z idei Le Bon Depart zaczerpnęła :

-         ogólną ideę , czyli wielo-zmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie oraz jednoczesne rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki,

-         kilka jej technik czyli wystukiwanie rytmu na wałeczkach z piaskiem, rysowanie figur geometrycznych na piasku i na papierze w rytm śpiewanej piosenki,

-         kilka wzorów – figur geometrycznych.

2.     Założenia i cele metody.

Założeniem MDS jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych : wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych (czucie ruchu), motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno – motorycznej. Są to funkcje które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.

Usprawnianie w tym zakresie , jak również kształtowanie lateralizacji i orientacji w prawej i lewej stronie ciała, jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania , natomiast niezbędne dla dzieci , u których występują opóźnienia rozwoju tych funkcji.

Doskonalenie integracji percepcyjno – motorycznej i kompetencji językowych ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom. Natomiast wyrównywanie dysharmonii rozwojowych w przypadku dzieci „ryzyka dysleksji” może skutecznie zapobiegać powstawaniu niepowodzeń szkolnych. W przypadku dzieci opóźnionych w rozwoju, udział w ćwiczeniach służy rehabilitacji zaburzeń rozwoju psychomotorycznego i pomaga im zmniejszyć trudności w opanowywaniu skomplikowanych umiejętności szkolnych.

Metoda MDS oddziałuje również korzystnie na sferę pozaintelektualną (procesy emocjonalne i zachowania społeczne) oraz na rozwój mowy dziecka.

Metoda ta , ma nie tylko aspekt profilaktyczno – terapeutyczny , ale również diagnostyczny. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności występujących przy wykonywaniu ćwiczeń oraz popełnionych błędów , pozwala wnioskować o ich przyczynach, tzn. rodzaju i głębokości zaburzeń.

3.     Modyfikacje Metody Dobrego Startu i ich zastosowanie.

Metoda Dobrego Startu wszechstronnie oddziałuje na rozwój psychomotoryczny dziecka i ułatwia naukę czytania i pisania. Dlatego też może być wykorzystywana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju – w celu stymulowania go, jak i z dziećmi o zaburzonym rozwoju – w celu rehabilitacji zaburzeń rozwojowych.

Profesor Marta Bogdanowicz opracowała trzy formy MDS :

1.       Piosenki do rysowania

Dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, a w szczególności dla dzieci od 4 r. ż. oraz dzieci starszych opóźnionych.

2.     Piosenki i znaki

Dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w celu przygotowania do nauki czytania i pisania , a w szczególności : dla dzieci 6-7 letnich, w klasach „O” , dla dzieci „ryzyka dysleksji” , dla dzieci starszych w okresie poprzedzającym naukę czytania.

3.     Piosenki i litery

Dla dzieci rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie „O” i „I” , oraz dla uczniów dyslektycznych , a w szczególności dla uczniów klas O i I w celu polisensorycznego uczenia się 22 liter , dla uczniów klasy I w celu polisensorycznego uczenia się specyficznie polskich liter , dla uczniów dyslektycznych , dla starszych uczniów którzy mają trudności w nauce czytania i pisania.

Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają , stanowiąc kolejne etapy stymulacyjno – terapeutycznej  początkowo  na materiale nieliterowym , a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane.

„Piosenki do rysowania” to zestaw ćwiczeń dla najmłodszych i dzieci opóźnionych w rozwoju , otwierający cykl zajęć które można kontynuować w wieku przedszkolnym w trudniejszej formie , jako „Piosenki i znaki” .

W klasie „O” zaczynając pracę nad alfabetem , można pomóc dzieciom w opanowaniu zestawu 22 liter za pomocą „Piosenek na literki”.

W następnym roku do programu dydaktycznego klasy „I” można włączyć nauczanie liter polskich, odpowiadających polskim głoskom, czyli modyfikację MDS – „Od piosenki do literki”.

4.     Struktura zajęć prowadzonych MDS

Wspólny dla wszystkich modyfikacji MDS model struktury zajęć stanowi podstawę do ich prowadzenia. Powinien on być jednak gruntownie zmieniany i dostosowany do potrzeb dzieci z którymi pracujemy. Będzie on inny gdy pracujemy indywidualnie z jednym dzieckiem i odmienny gdy prowadzimy zajęcia z grupą dzieci czy zespołem.

Stosowanie MDS wymaga elastyczności , twórczego myślenia i działania nie znosi rutyny i sztywnego działania , musi się zmieniać z uwagi na :

-         specjalne potrzeby edukacyjne,

-         możliwości i ograniczenia dzieci.

Struktura zajęć MDS :

1.       Zajęcia wprowadzające.

2.     Zajęcia właściwe :

-         ćwiczenia ruchowe,

-         ćwiczenia ruchowo – słuchowe,

-         ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe.

3.     Zajęcia końcowe.

ZAJĘCIA  WPROWADZAJĄCE

Dzieci koncentrują uwagę na rozpoczynających się ćwiczeniach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne , głównie językowe , motorykę oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni.

1.       Ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Mogą mieć formę przywitania i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała (np. ramię , łokieć , brwi , rzęsy) odróżniać prawe i lewe części ciała (np. witamy się prawym kolanem – dwoje dzieci styka się prawymi kolanami, lewy łokieć – przez zetknięcie – „wita się” z prawym kolanem) . Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalenia orientacji w przestrzeni , odróżniania kierunków : góra – dół, nad – pod, obok, w , dookoła, strona lewa – prawa.

2.     Nowa piosenka.

Dzieci uczą się nowej piosenki , która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielką omawiana jest treść piosenki, wyjaśniane są trudne słowa. Jest to więc sposobność do rozwoju mowy dziecka.

3.     Zabawa w zagadki.

Nauczycielka wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowej na poziomie epijęzykowym – pytamy dzieci : czy dwa słowa różnią się między sobą, i na poziomie metajęzykowym – pytamy dzieci o wyjaśnienie różnic , co wymaga wykonania określonej pracy umysłowej na materiale językowym. W ćwiczeniach wykorzystywany jest materiał językowy : zdań, słów, sylab, struktur międzysylabowych (cząstek słów), głosek { fonemów}.

KOMPETENCJE  JĘZYKOWE

1.       Kompetencje semantyczne

Dokonują się poprzez poszerzenie słownictwa dziecka oraz podnoszenie jego wrażliwości na znaczenie słów, różnicowanie znaczeń , kategoryzowanie pojęć itp.

2.     Kompetencje syntaktyczne

Odbywa się to za pomocą takich zadań jak : wydzielenie zdań, słów, ustalanie poprawności budowy zdań, ze względu na reguły gramatyki , przekształcanie form gramatycznych.

3.     Kompetencje fonologiczne

Kształcenie tych kompetencji obejmuje:

-         ćwiczenia w różnicowaniu i rozpoznawaniu dźwięków mowy, , głosek (słuch fonemowy), np. dzieci odróżniają głoski podczas porównywania paranonimów, czyli par słów, różniących się tylko jedną głoską

-         ćwiczenia w dokonywaniu analizy struktur śródsylabowych, analizy sylabowej i fonemowej , czyli wydzielania ze słów cząstek (na początku słowa – aliteracje, lub na końcu – rymy) sylab i głosek

-         ćwiczenia w dokonywaniu syntezy struktur śródsylabowych , syntezy sylabowej i fonemowej , czyli łączenia izolowanych cząstek, sylab, głosek w słowa

-         ćwiczenia w dokonywaniu operacji na strukturach śródsylabowych, sylabach, głoskach np. porównywanie par słów różniących się strukturą głoskową – liczbą , rodzajem, kolejnością głosek, przestawianie sylab, struktur śródsylabowych i głosek w parach słów, odszukiwanie słów ukrytych w dłuższych słowach.

Ćwiczenia te kształcą kompetencję językową , w aspekcie odbioru jak i budowania wypowiedzi.

Z powyższych ćwiczeń wybiera się te , które są odpowiednie dla poziomu rozwoju językowego dzieci, biorących udział w zajęciach uwzględniając również program dydaktyczny , realizowany w danej placówce.

ZAJĘCIA  WŁAŚCIWE

Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń :

1. Ćwiczenia ruchowe

usprawniają motorykę dużą i małą , aktywizując analizator kinestetyczno – ruchowy. Jest to zabawa do piosenki, ćwicząca umiejętność równowagi, sprawność ruchową całego ciała , usprawniają ruchy rąk.

2. Ćwiczenia ruchowo – słuchowe

mają aspekt ruchowy i dźwiękowy (piosenka). W ćwiczenia te są zaangażowane dwa analizatory : kinestetyczno – ruchowy, słuchowy. Dzieci wystukują rytm piosenki na wałeczkach z sypkim materiałem (kasza, piasek), na bębenku, na woreczkach z grochem. Te ćwiczenia to ruchy pięści, dłoni, palców (po kolei i wszystkich). Używamy tu takich pomocy jak : sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne własnoręcznie wykonane lub oryginalne. Dzieci wykonują ćwiczenia najpierw wg wzoru, a potem proponują własne formy ćwiczeń.

4.     Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe

stanowią najbardziej złożoną formę ćwiczeń, ponieważ mają aspekt ruchowy, dźwiękowy (piosenka), i wizualny (figura geometryczna, litera). Angażują trzy analizatory : kinestetyczno – ruchowy, słuchowy, wzrokowy. Uczymy dzieci wykonywania wzorów w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Etapy tego ćwiczenia :

-         demonstracja wzoru i sposobu wykonania ćwiczenia

omawiamy z dziećmi wzór – jakie ma elementy, ile ich jest , jak są położone w przestrzeni, do czego jest podobny (do jakich obiektów rzeczywistych),

-         uczenia się polisensoryczne

dziecko uczy się wielo-zmysłowo tzn. polisensorycznie (przez dotyk, wzrok, słuch, ruch) podczas jednoczesnego jej rysowania i śpiewania piosenki. Najlepiej jest kiedy wzór , po którym dziecko wodzi palcem, wykonany jest z materiałów o różnej fakturze i barwie.

-         reprodukowanie wzoru – ćwiczenia :

a). całą ręką – w powietrzu w obecności wzoru i z pamięci,

b). palcem – na stole, podłodze, na tackach z kaszą, piaskiem,

c). na papierze , tabliczkach, liniaturze – kredą, węglem, pędzlem, mazakiem, kredką , ołówkiem.

Podczas tego etapu ćwiczeń , dzieci uczą się jak śpiewając piosenkę , jednocześnie rysować wzory.

Np. śpiewając piosenkę o deszczyku , dzieci rysują kreseczki – kropelki deszczu – padające na parasol;

Można rysować kwadrat , śpiewając piosenkę „Mam chusteczkę haftowaną”;  rysując „schody” śpiewamy „Słońce wschodzi coraz wyżej...” (gama).

UWAGA !!!

1.       Przebieg ćwiczeń uwzględnia stopień trudności ćwiczeń – odwzorowywanie od najłatwiejszych narzędzi (ruch ręką), do skomplikowanych (długopis na liniaturze).

2.     Dziecko używając narzędzi uczy się prawidłowego sposobu trzymania ich. Częste zmienianie rodzaju narzędzia graficznego (palec, kreda, długopis) sprawia, że dziecko kształtuje świadome napięcie mięśniowe ręki. Korzystnie to wpływa na tempo , precyzję ruchów rąk, zwiększa odporność na zmęczenie.

3.     Przestrzeganie kolejności i kierunków ruchu rąk, w przestrzeni , umożliwia dziecku przyswojenie prawidłowych nawyków ruchowych podczas czynności graficznych , jeszcze przed podjęciem nauki czytania.

4.     Odtwarzanie wzoru odbywa się wielokrotnie , pop tym samym śladzie, gdy dzieci rysują go : w powietrzu, w kaszy, kredą, kredką woskową. Nie dbamy w tym momencie o precyzyjne wykonanie wzoru, ponieważ na tym etapie ćwiczeń ważne jest przyswojenie określonych nawyków ruchowych – właściwej kolejności i kierunku kreślenia.

5.     „Pisanie” wzoru : kredką, ołówkiem, długopisem – dziecko zapisuje wzory kolejno obok siebie , zgodnie z rytmem śpiewanej piosenki. W ten sposób powstaje „szlaczek” figur geometrycznych – rysowany lub liter – pisany, przy jednoczesnym śpiewaniu – stanowią swoisty zapis piosenki. Początkowo może być dość swobodnie rysowany na kartce z bloku, jego rozmiary będą stopniowo ograniczane wymiarem liniatury. Formą ułatwienia jest rysowanie „po śladzie” lub z wykorzystaniem „konstrukcji” z kropek, wyznaczającej sposób prowadzenia linii.

Poszczególne techniki reprodukowania wzoru należy wprowadzać na zmianę podczas kolejnych ćwiczeń, zadań.

Po wykonaniu zadań, omawiamy z dziećmi ich pracę: czy są poprawnie wykonane, jakie błędy się w nich pojawiły. Kształci to uważną, kierowaną obserwację, spostrzegawczość, jak również nawyk samokontroli.

ZAJĘCIA  KOŃCOWE

Na  zakończenie przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne np. „ptaszki” otrzepują piórka, „piłki” podskakują w takt piosenki,  „płatki śniegu” wirują w różne strony na wietrze. Stosujemy zajęcia wyciszające i logopedyczne – oddechowe, usprawniające narządy mowy.

POMOCE   DO   ZAJĘĆ

1.       Do zajęć wprowadzających :

-         konkretne przedmioty związane z treścią piosenki,

-         obrazek objaśniający treść piosenki.

2.     Do ćwiczeń ruchowo – słuchowych:

-         woreczki i wałeczki wypełnione ziarnem, kaszą, grochem,

-         sznurki , gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, gazety,

-         instrumenty muzyczne lub przedmioty , które mogą je zastąpić, np. plastykowe butelki, kubki i pokrywki z naciągniętą gumką recepturową.

3.     Do ćwiczeń ruchowo – słuchowo – wzrokowych :

-         wzór (figura lub litera) narysowany grubym mazakiem na kartce lub wykonany z materiału o wyrazistej fakturze  (naszyty, wyklejony tasiemką lub sznurowadłem, dobrze wyczuwalny pod palcami),

-         taca z kaszą manną,

-         tabliczka (np. z gumy do zelowania butów, gumolitu) i kreda,

-         arkusz papieru szarego , pakowego, kartka z bloku rysunkowego formatu A-4 oraz zeszyt czysty i zeszyt w linie powiększone i normalne,

-         różne narzędzia : mazaki różnej grubości, kredki woskowe, ołówek, pędzle (do golenia i cieńsze), długopis,

-         karty do ćwiczeń z publikacji „Od piosenki do literki” oraz stanowiące część „Piosenki do rysowania”.

„PIOSENKI  DO  RYSOWANIA”

Ze względu na zakres wieku, jest on przydatny:

1.       Dla dzieci od czwartego roku życia o prawidłowym rozwoju.

2.     Dla dzieci rozwijających się nie harmonijnie, tzn. dzieci ryzyka dysleksji.

3.     Dla starszych dzieci z poważniejszymi zaburzeniami mowy.

Ze względu na cele zabaw – ćwiczeń , mogą być one stosowane do:

1.       Wspomagania rozwoju psychoruchowego.

2.     Przygotowania do nauki czytania i pisania.

3.     Korygowania parcjalnych i fragmentarycznych opóźnień rozwoju funkcji percepcyjno – motorycznych (wzrokowych, słuchowych, ruchowych), i integracji percepcyjno – motorycznej oraz lateralizacji i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Ze względu na ilość dzieci , ćwiczenia mogą być realizowane:

1.       Indywidualnie z dzieckiem.

2.     Z grupą dzieci.

...