www.stiudent.pl
Koszt
Ustawa o rachunkowości definiuje koszty i straty w sposób następujący
"Rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli".
Jan Matuszewicz definiuje rachunek kosztów jako "ogół czynników zmierzających do ustalenia wysokości kosztów własnych w odpowiednich przekrojach, niezbędnych (...) dla potrzeb kontroli gospodarki w przedsiębiorstwie".
Zatem można stwierdzić że podstawowym zadaniem rachunku kosztów jest ułatwienie kontroli przepływu kosztów w przedsiębiorstwie poprzez śledzenie tego przepływu oraz zbieranie i dostarczanie zarządowi przedsiębiorstwa informacji (danych liczbowych) ułatwiających podejmowanie decyzji. Warto zauważyć że rachunek kosztów sam w sobie jest jedynie narzędziem, nie określa w jaki sposób obniżyć koszty a jedynie dostarcza informacje potrzebne do podjęcia decyzji o ich obniżeniu.
Matuszewicz oprócz głównego wymienia też szereg szczegółowych zadań rachunku kosztów do których zalicza:
"a/ dostarczanie wiarygodnych danych dla wykazania finansowego wyniku działalności przedsiębiorstwa za pomocą obliczania kosztów produkcji sprzedanej, prawidłowej wyceny produkcji w toku i półfabrykatów
b/ ustalenie rentowności poszczególnych produktów gotowych lub ich grup przez sporządzenie dla tych produktów jednostkowych kalkulacji, stanowiących zarazem podstawę ustalania cen
c/ ustalanie kosztów spowodowanych przez poszczególne komórki organizacyjne przedsiębiorstwa tj. wg ośrodków odpowiedzialności i dyspozycji co umożliwia kontrolę działalności tych komórek;
(...)
e/ dostarczenie danych umożliwiających ocenę opłacalności zastosowania nowych rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych (...) od których (...) zależą koszty produkowanych wyrobów;
f/ aktywne przeciwdziałanie marnotrawstwu za pomocą kontroli zużycia oraz wykrywania rezerw produkcyjnych i źródeł obniżki kosztów własnych przez wykazywanie stopnia wykorzystania czasu pracy, surowców, materiałów itp."
"a) środków trwałych
b) przedmiotów nietrwałych,
c) materiałów i paliwa,
d) usług obcych:
- energii,
- transportu, remontów, konserwacji,
- obróbki,
- innych,
e) płace i narzuty płac"
Taka klasyfikacja wydaje się jednak nieco chaotyczna. Wyraźniej ten układ scharakteryzował Matuszewicz dzieląc koszty w układzie rodzajowym na materialne i niematerialne:
I. Koszty niematerialne Symbol konta
- Płace 400
- Ubezpieczenia społeczne 401
- Inne koszty niematerialne 409
II. Koszty materialne
- Amortyzacja 402
- Materiały 403
- Energia obca 404
- Obróbka obca 405
- Usługi transportowe obce 406
- Usługi remontowe obce 407
- Inne koszty materialne 408
źródło: Matuszewicz, "Podstawy rozliczania kosztów i ogólne zasady kalkulacji"
Układ rodzajowy kosztów nie wskazuje na cel poniesienia określonych kosztów a jedynie na miejsce jego przepływu.
Na cel poniesienia kosztów zwraca uwagę klasyfikacja kosztów w układzie kalkulacyjnym. Jako podstawę ich rozdziału przyjęty jest ich związek z poszczególnymi produktami wytwarzanymi w danym przedsiębiorstwie. I tak w układzie kalkulacyjnym koszty dzielone są na bezpośrednie i pośrednie.
Do kosztów bezpośrednich zalicza się: materiały bezpośrednie oraz płace bezpośrednie.
Koszty pośrednie są to te koszty które nie mogą być bezpośrednio powiązane z poszczególnymi wyrobami powstałymi w fazie produkcji ponieważ nie mają żadnych ścisłych związków z fazą produkcyjną. Do kosztów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe i koszty ogólnozakładowe.
Definicję kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych podaje Jan Matuszewicz:
" Koszty, które powstają w wydziałach produkcyjnych a nie mogą być zaliczone na produkowany wyrób w sposób bezpośredni nazywane są kosztami wydziałowymi.
Występują też w przedsiębiorstwie koszty, które nie mogą być zaliczone na żaden wydział produkcyjny gdyż dotyczą przedsiębiorstwa jako całości. Koszty takie są określane jako koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu i administracji)".
Widać wyraźnie na przykładzie zarówno kosztów bezpośrednich jak i pośrednich ich związek z celem ponoszenia danego kosztu.
Koszty bezpośrednie oraz koszty pośrednie wydziałowe razem tworzą tzw. techniczny koszt wytworzenia.
Techniczny koszt wytworzenia powiększony o koszty pośrednie ogólnozakładowe i koszty netto braków to tzw. fabryczny koszt wytworzenia.
Najczęściej stosowaną jeszcze klasyfikacją kosztów jest podział na koszty stałe i zmienne.
Wymieniają ten podział zarówno mgr Przyłudzki i mgr Błaszkiewicz oraz Jan Matuszewicz a także Colin Drury.
Koszty stałe są kosztami ponoszonymi przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji, albo reagujące na te zmiany bardzo powoli i/lub nieznacznie. Najprostszym przykładem kosztu stałego jest energia potrzebna do ogrzania hal produkcyjnych.
Koszty zmienne to koszty których wielkość jest powiązana z wielkością produkcji i rośnie wraz z jej wzrostem. Typowymi kosztami zmiennymi są koszty materiałów używanych do bezpośredniej produkcji wyrobów. Koszty zmienne mogą rosnąć albo wolniej niż rośnie produkcja (wtedy są to koszty degresywne) albo szybciej od wzrostu produkcji (tzw. koszty zmienne progresywne). Przykładem kosztu degresywnego jest amortyzacja urządzeń produkcyjnych, a kosztów progresywnych akord progresywny[1].
Ciekawą klasyfikację kosztów zaproponował Colin Drudry. Powiązana jest z dzieleniem kosztów w związku z ich funkcjami w rachunku kosztów. Drury dzieli koszty na:
- koszty dla wyceny zapasów
- koszty dla podejmowania decyzji
- koszty dla kontroli
Kalkulacja wynikowa jest prowadzona po zakończeniu procesu produkcyjnego i zaewidencjonowaniu danych liczbowych na kontach w danym okresie sprawozdawczym. Nie oznacza to że produkcja musi zostać w tym okresie zakończona
2) kalkulacja podziałowa
Polega ona na podzieleniu kosztów produkcji przez ilość wyprodukowanych wyrobów
Stosowana w przedsiębiorstwach w których masowo produkuje się kilka wyrobów z tego samego surowca, przy użyciu takiej samej technologii produkcyjnej
c) procesowa
d) produktów łącznych
a) zleceniowa
[1]
edytas14