jedwab.pdf

JEDWAB:

Jedwab to włókno pochodzenia zwierzęcego (białkowe), otrzymywane w wyniku rozwijania kokonów

( oprzędów ) gąsienic motyla nocnego zwanego jedwabnikiem morwowym ( jedwab szlachetny ) lub

dębowym ( jedwab tussowy ). Gąsienice jedwabnika zasklepiają się w mocnych, eliptycznych kokonach

długości około 3 cm. Jeszcze nieprzebite kokony są zamarzane , to znaczy suszone gorącym powietrzem.

Przechowywane są na półkach lub w workach z rzadkiej tkaniny. Następnie z kokonów jest zdejmowany

opląt – zostają oczyszczone z puszystej warstwy włókien tworzących zewnętrzną powłokę kokonów.

Następnie kokony są sortowane na rozwijalne, nierozwijalne i według wielkości. Kolejnym krokiem jest

zaparzanie kokonów w gorącej wodzie, w celu wstępnego rozmoczenia serycyny (klej sklejający

poszczególne nitki); obijanie szczotką ryŜową kokonów pływających w wodzie, by odnaleźć i przyczepić

początki nitek do szczotki. Potem następuje rozmotywanie oprzędu, czyli odwijanie włókna jedwabnego z

kokonu z jednoczesnym łączeniem włókien z kilku kokonów (312) w celu otrzymania nici surowego

jedwabiu ( greŜy ). Następnie greŜa jest całkowicie lub częściowo nawilŜana roztworami mydeł, emulsji

tłuszczowych lub ich mieszanin w celu rozmiękczenia sklejeń, usunięcia szorstkości i chropowatości,

zwiększenia spręŜystości włókna i zmniejszenia moŜliwości elektryzacji włókien. Nici greŜowe są

następnie odpowiednio łączone i skręcane (1, 2, do kilkunastu) by zabezpieczyć je przed rozwijaniem się i

uzyskać zwięzłą, równomierną, grubszą i mocniejszą nić. Tak uzyskana przędza jest odgotowywana z

serycyny, barwiona (tylko jedwab szlachetny) lub obciąŜana. GreŜa uŜywana jest czasem do wyrobów

tkackich oraz jako nici gorszego gatunku, do wyrobów pasmanteryjnych i hafciarskich; preparowana

chemicznie i mechanicznie daje nici uŜywane do tkania, wyrobów dziewiarskich, koronek.

Cechy:

najcieńsze włókno naturalne,

miękkie, połyskliwe, silnie pochłania

wodę, absorbuje rozcieńczone

kwasy, odznacza się wysoką

odpornością mechaniczną i duŜą

elastycznością; długość włókna w

kokonie to 34 kom; naturalne barwy

to kremowy, biały, Ŝółty

Wielobarwny jedwab o dekoracji rombów pochodzący z Lolang

(dynastia Han, Chiny)

HISTORIA

Jedwab jest tkaniną znaną od wieków. Według tradycji zaczęto go wytwarzać w Chinach juŜ sześć tysięcy

lat temu (prawdopodobnie jeszcze wcześniej). Jako, Ŝe tkactwo było wyłącznie domeną kobiet, przypisano

wynalezienie jedwabiu Leitsu ( Hsi Lingshi ) – małŜonce cesarza Huang Ti (26972597 p.n.e.).

Według legendy cesarz poprosił swą Ŝonę, by sprawdziła, jaki szkodnik niszczy drzewa morwowe.

Cesarzowa zauwaŜyła, Ŝe są to białe larwy, które przędą błyszczące kokony. Przypadkowo jeden kokon

wpadł jej do wrzątku i okazało się, Ŝe moŜna wyciągnąć z niego delikatną nić, którą Leitsu zawinęła na

szpulkę. W ten sposób odkryła tajemnicę produkcji jedwabiu.

Zdobienia:

Początkowo jedwab był zdobiony prostymi wzorami geometrycznymi, które z czasem

uległy urozmaiceniu. Tak, więc moŜna spotkać tkaniny zdobione rombami o

załamanych kątach, kratami, pasmami stylizowanych

chmur, zwierzętami o układzie antytetycznym

(wpływy sasanidzkie), t’aot’ie, smokami i innymi

stworami fantastycznymi, galopującymi końmi,

kwiatami i gałęziami z listowiem, a nawet

przedstawieniami buddyjskimi.

Jedwabny adamaszek z dekoracją w zygzaki i ptaki u układzie

antytetycznym, znaleziony w Palmyrze (dynastia Han, Chiny)

Chińczycy strzegli tajemnicy wyrobu jedwabiu

przeszło 2000 lat. Na kaŜdego, kto by ją zdradził, czekał

wyrok śmierci. Dopiero

w roku 550 n.e., za

cesarza Justyniana I,

tajemnica produkcji

jedwabiu została

wykradziona.

Mieszkańcy Bizancjum

kupowali Chiński

jedwab, przywoŜony

przez kupców tak

zwanym Jedwabnym

Szlakiem . Wędrowali

oni przez kilka

miesięcy pokonując do

4800 km, nieraz

naraŜając własne Ŝycie podczas przechodzenia przez ogarnięte

wojną tereny. Dlatego, po dotarciu do Europy, jedwab osiągał

niebotyczne ceny. Stąd władcy Bizancjum zaleŜało na poznaniu

tajemnicy wyrobu jedwabiu. Obiecał on dwóm mnichom sowitą

zapłatę jeśli przetransportują jajeczka jedwabników z Chin do

Bizancjum i pokaŜą Bizantyńczykom, jak te owady hodować. Plan

się powiódł. Mnisi zdobyli w Chinach ok. 26000 jajeczek, i

przetransportowali je do Europy wewnątrz bambusowych kijów,

którymi się podpierali.

Zdobienia:

Jedwab z zapaśnikami lwów

Bizancjum, IX w.

0,24 x 0.32

Sieć jedwabnych szlaków

Ten jedwabny fragment jest częścią większej

tkaniny przechowywanej dawniej w skarbcu

katedry w Coire. Znalazł ją Canon Bock. Jedwab

został pocięty na mniejsze kawałki, znajdujące się

obecnie w wielu róŜnych muzeach. Tego typu

przedstawienie było niezwykle popularne z

powodu swojego symbolicznego znaczenia – walka

z lwem będącym ucieleśnieniem zła. Walczący z

lwem zapaśnik był identyfikowany z Heraklesem,

Danielem, Dawidem, zapaśnikiem cyrkowy lub

Samsonem. Samson wydaje się być bardziej

wiarogodnym przypuszczeniem, jako Ŝe walczy on

z lwem raczej małej wielkości, jak to zostało

opisane w Biblii.

Nie jest łatwo zidentyfikować prawdziwie bizantyńskie tkaniny, gdyŜ były one

naśladowane w tkaninach sasanidzkich. Nie nasuwają Ŝadnych wątpliwości tylko te,

które przedstawiają tematykę chrześcijańską (pomimo widocznych

wpływów orientalnych). Na tkaninach bizantyńskich występują

między innymi przedstawienia zwierząt (orły, lwy, psy, lisy, słonie,

gryfy i inne), sceny świeckie, takie jak łowy lub rycerze.

Bizantyńczycy lubili bardzo motywy ustawione antytetycznie, w

komponowane w okrąg.

JEDWAB DOTARŁ:

Całun św. Austremoina

Bizancjum, VIII albo XXI w.

0,74 x 0,71

III, IV w. Korea, Japonia

VI w. Bizancjum

VIII, IX w. Sycylia

XV – połowy XVII w. Italia

XVII Europa

XVII, XVIII w. Lyon

XVI, XVII w. Persja

XVI, XVIII w. Turcja

Dwaj cesarscy jeźdźcy ustawieni antytetycznie po

obu stronach drzewa Ŝycia, przebijający

włóczniami lwy. Ich konie mają, bogaty rząd i

strzemiona. W niŜszej części, dwa psy atakują lwy.

Ta wspaniała bizantyńskia tkanina pochodzi z

Opactwa Mozac (Puy de Dôme) gdzie została

uŜyta jako całun dla świętego Austremoina.

Według tradycji ofiarował ją opactwu Pepin

Krótki w 761 r.

SPLOTY TKACKIE

KaŜdy układ barwny i linearny moŜna przedstawić za pomocą splotu tkackiego, czyli przez wzajemne

skrzyŜowanie nitek osnowy z nitkami wątku tworzącymi tkaninę. W splotach nitka osnowy przeplata się

z nitką wątku tylko raz w raporcie. Najmniejsza ilość nitek osnowy i wątku stanowiąca powtarzający się

porządek przewlekania w tkaninie nazywa się raportem splotu. Raport jest to wzór albo splot tkacki

powtarzający się na całej szerokości i długości tkaniny.

Sploty tkanin dzieli się na następujące grupy:

1. sploty zasadnicze:

a) splot płócienny [raport wynosi 2]

Najprostszy splot tkacki, którego pokrycia osnowowe i wątkowe występują w zwykłym układzie

szachownicowym (stosunek 1:1) to znaczy nieparzyste nitki osnowy pokrywają nieparzyste nitki wątku, a

parzyste osnowy – parzyste wątku. Raport splotu jest dwunitkowy, czyli ma 2 nitki osnowy i 2 nitki

wątku, wartość skoku równa się 1, przeploty są krótkie i odpowiadają jednemu pokryciu osnowowemu i

jednemu wątkowemu. Splot płócienny ma budowę dwustronną. Znany od neolitu (około 7000 lat p.n.e.),

najstarszy i najłatwiejszy ze splotów tkackich, uwaŜany za podstawowy, z którego rozwinęły się

wszystkie inne. Stosowany do tkania płótna , batystu , sukna i wielu tkanin jedwabnych. W tkactwie

wełny splot płócienny nazywa się potocznie sukiennym , a w tkactwie jedwabiu – taftowym .

b) splot skośny (rządkowy, diagonal) [raport wynosi 4]

Grupa splotów tkackich, których pokrycia osnowowe i wątkowe przemieszczając się w kierunku Z lub S

(prawo lub lewo) przy skoku ± 1 tworzą wąskie, skośne rządki pochylone w prawo albo w lewo. Rządki te

są na przemian wąskie (z pojedynczych pokryć osnowowych lub wątkowych) i szerokie (z kilku takich

pokryć występujących kolejno – liniowo), a ich kąt pochylenia zaleŜy od gęstości liniowych osnowy i

wątku oraz od róŜnicy grubości przędzy obu tych układów. Gdy gęstość i grubość przędzy obu układów

jest równa, to linie rządków pochylone są pod kątem 45°, który wzrasta wraz ze wzrostem gęstości

osnowy (linie rządków biegną bardziej stromo), a maleje ze wzrostem gęstości wątku (linie rządków

bardziej płasko, pod kątem mniejszym niŜ 45°). Najmniejszy raport splotu skośnego ma 3 nitki osnowy i 3

nitki wątku, większe 4, 5, 6, 7 i więcej nitek. Sploty skośne występują w 2 odmianach wątkowe , z

przewagą pokryć wątkowych (lekkie) i osnowowe , z przewagą pokryć osnowowych (cięŜkie). Splot

skośny trzynitkowy jest jednostronny i występuje w 4 wariantach: wątkowy 1/2 o rządkach w prawo

lub lewo (pasiaki i sukna folowane) i osnowowy 2/1 o rządkach w lewo lub prawo (gładkie tkaniny

wełniane o ściślejszej powierzchni otwartej). Splot skośny czteronitkowy jest jedno lub dwustronny

i róŜni się tylko kierunkiem rządków i ich stronnością. Tkaniny o splotach skośnych zasadniczych mają

zróŜnicowane powierzchnie gdy prawa strona ma charakter wątkowy, to lewa osnowowy w takim

samym stosunku pokryć, ale o przeciwnym kierunku rządków, czyli lewa jest negatywem prawej. W

tkaninach gładkich, otwartych, na prawej stronie osnowa w większości leŜy na powierzchni i efektem jej

wydobycia są wyraźne rządki, na lewej stronie osnowa minimalnie wychodzi na wierzch, a tkanina robi

wraŜenie nieregularnego płótna. Prawe strony tkanin o splotach skośnych zasadniczych mają zwykle

przewagę pokryć osnowowych i kierunki rządków Z. Powierzchnie tkanin z przewagą pokryć

wątkowych poddawane są często drapaniu, spilśnianiu. Na wygląd zewnętrzny splotu skośnego i jakość

tkaniny wpływają: wielkość i kierunek skrętu przędzy, napręŜenie osnowy, grubość przędzy i jej gęstość

liniowa. Splot skośny trzynitkowy, w tkactwie uŜywany jest co najmniej od VIV w. p.n.e., powszechny

był w sukiennictwie późnego średniowiecza, w XVIII w. został zarzucony w Polsce i Rosji. Sploty skośne.

stosowane są do wyrobu tkanin bawełnianych, wełnianych, lnianych, jedwabnych i z włókien

chemicznych, głównie odzieŜowych.

c) splot atłasowy (satynowy) [raport wynosi 5 lub 7]

Grupa splotów tkackich, W których po jednej stronie tkaniny widoczne są niemal wyłącznie pokrycia

osnowowe, a po drugiej – wątkowe, dając efekt gładkiej, miękkiej i lśniącej powierzchni prawej i

matowości lewej. DuŜe raporty i duŜa gęstość liniowa przędz obu układów powodują, Ŝe długie przeploty

nitek osnowy po jednej stronie, a wątku po drugiej zbliŜają się do siebie i kryją pojedyncze pokrycia

drugiego układu, powodując błyszczenie po stronie układu mającego wyŜszy wskaźnik zapełnienia

tkaniny przędzą. Połysk tkaniny jest tym silniejszy, im cieńsza jest przędza, a jej gęstość liniowa większa.

Sploty atłasowe występują w 2 odmianach: osnowowe – z prawą stroną utworzoną z pokryć

osnowowych (atłasy) i wątkowe z dominantą pokryć wątkowych (satyny). Najmniejszy raport splotów

atłasowych jest pięcionitkowy, większe do 12, 20 i więcej nitek uŜywane są do tworzenia splotów

pochodnych i kombinowanych. KaŜdy splot atłasowy moŜe być wykonany w co najmniej 2 wariantach,

róŜniących się inną wartością skoku albo innym zwrotem tej samej wartości. Sploty atłasowe o regularnie

rozsypanych pokryciach i wartości skoku zbliŜonej do połowy wielkości raportu nadają tkaninie lepszy

wygląd. Dobre ploty atlasowe dają raporty pięcio, ośmio, dziesięcionitkowe. Sploty atłasowe

równoskokowe mają raporty ośmio lub dwunastonitkowe. ZróŜnicowanie obu układów przędzy pod

względem surowcowym lub kolorystycznym daje obu stronom tkaniny róŜnobarwność (jedna w kolorze

wątku, druga osnowy) lub róŜnicę w wyglądzie powierzchni (matowa bawełniana, błyszcząca jedwabna).

Sploty atłasowe są stosowane w tkaninach bawełnianych, jedwabnych, rzadziej wełnianych ( deskin ,

kowerkot ).

2. sploty pochodne

SPLOTY PANAMOWE grupa splotów tkackich, charakteryzująca się widocznymi na

powierzchni tkanin skupieniami pokryć osnowowych i wątkowych w kształcie czworokątów.

Zbudowane na podstawie splotu płóciennego, splotu rypsowego podłuŜnego albo

poprzecznego. JeŜeli apretura nie zmieni tkaniny, to obie jej strony mają jednakowy wygląd.

RozróŜnia się 2 odmiany tych splotów: regularne powstałe ze splotu płóciennego metodą

dodawania pokryć w taki sposób, by utworzyły występujące na przemian kwadraty pokryć

osnowowych i wątkowych i nieregularne gdy skupienia pokryć osnowowych i

wątkowych tworzą prostokąty lub kwadraty zróŜnicowane wielkością. W obu odmianach

skupienia pokryć osnowowych i wątkowych występują na przemian, tak jak pojedyncze

pokrycia w splocie płóciennym, grupy nitek jednakowo splatających się tworzą skupienia, a

na liniach ich skrzyŜowań występują podłuŜne i poprzeczne prześwity. Sploty panamowe

stosuje się do tkanin bieliźnianych, odzieŜowych, dekoracyjnych i niektórych technicznych.

SPLOTY RYPSOWE grupa splotów tkackich, charakteryzująca się występującymi na

powierzchni tkaniny wyraźnymi prąŜkami, jednakowej lub róŜnej szerokości, o kierunku

poprzecznym, podłuŜnym albo skośnym. Zbudowane na bazie splotu płóciennego metodą

dodawania pokryć (wzdłuŜ osnowy lub wątku) w taki sposób, Ŝe tworzą się pionowe lub

poziome linie pokryć osnowowych albo wątkowych. Długości pokryć odpowiadają długości

przeplotów nitek, które układając się równolegle dają w tkaninie efekt prąŜków podłuŜnych

lub poprzecznych. Sploty rypsowe skośne wyprowadza się ze splotów rypsowych

poprzecznych i podłuŜnych, regularnych i nieregularnych, a takŜe buduje się na splotach

atłasowych wątkowych równieŜ metodą dodawania pokryć. Od kierunku prąŜków wywodzą

się rodzaje i nazwy splotów: sploty rypsowe poprzeczne, sploty rypsowe podłuŜne, sploty

a) sploty pochodne od splotów zasadniczych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: