Rozwijał sieć donosicieli.
i rozbudowę organów policyjnych, a ponadto dodatkowo gwarantował wedle zapisów utrzymanie autonomii językowej, i autonomii ustrojowej w znaczeniu możliwości utrzymania odrębności ustawodawczej w zakresie prawa karnego i cywilnego. W tym zakresie ten statut zrealizowany nie został.
Przed statutem organicznym wprowadzono jeszcze w styczniu amnestię dla uczestników powstania, jednakże z wyjątkiem tych osób które zainspirowały powstanie lub też uczestniczyły w powstaniu w charakterze organów centralnych, były posłami bądź członkami towarzystwa patriotycznego. Wreszcie wraz ze statutem organicznym zlikwidowano także UW a także towarzystwo przyjaciół nauk. 1833 – stan wyjątkowy, 1837 – zmiana podziału terytorialnego kraju poprzez likwidację 8 województw i wprowadzenie na ich miejsce 8 guberni. W 1839 r. wprowadzono tzw. Warszawski okręg naukowy podległy bezpośrednio urzędom centralnym Petersburga, który zajmował się koordynacją kwestii naukowych, a także sprawami cenzury, druków, w postaci gazet i książek (cenzura prewencyjna)
W 1841 r. zlikwidowano Radę Stanu, oraz Sąd Najwyższej Instancji. A także wprowadzono wyższe cła, na granicy dawnego Królestwa Polskiego i innych prowincji Rosyjskich. 1842 r. zamieniono dotychczasowych 39 obwodów na tyle samo powiatów. Wreszcie w 1850 r. na odwrót zniesiono granicę celną pomiędzy królestwem polskim, a resztą Rosji.
W 1851 r. zlikwidowano Dyrekcję pocztową ujednolicając pocztę i w zakresie obrotu pocztowego j. urzędowym stał się j. rosyjski.
Pewne zmiany nastąpiły dopiero po przegranej przez Rosję wojnie Krymskiej 1853-56. Jak każda przegrana wojna także i ta spowodowała konieczność przeprowadzenia pewnych reform. I w tym zakresie w Maju 1856 r. po przybyciu do warszawy Car Aleksander II, stwierdził że są możliwości przeprowadzenia symbolicznych kroków wobec polakw. Dotyczyły one uruchomienia w 1852 r. w warszawie Akademii chirurgicznej a rok później zgodny na utworzenie towarzystwa rolniczego. Niemniej na fali rosnących oczekiwań koncesje udzielone przez cara wydawały się zbyt nikłe.
Dalsze reformy (Reformy Wielopolskiego) - dotyczyły one kilku sfer, a mianowicie kwestii oczynszowania chłopów, kwestii zniesienia ograniczeń prawnych dla żydów, zmian w zakresie samorządu wreszcie pewnych zmian administracyjnych w postaci utworzenia (po zniesieniu po powstaniu listopadowym) komisji wyznań oświecenia publicznego, a także ograniczenie władzy namiestnika. Poprzez wprowadzenie zastępców z których jeden z nich hrabia Aleksander Wielopolski, pełnił funkcję naczelnika rządu cywilnego i był zastępcą naczelnika do spraw cywilnych. Oczekiwania były coraz większe, ze wzg. na możliwość działania legalnego dwóch sił politycznych (białych i czerwonych). W efekcie władze cesarskie spodziewając się rosnącego niezadowolenia próbowały ograniczyć to poprzez bramkę do Armii cesarskiej i w tych warunkach wybuchło powstanie styczniowe.
Kwestie różnic organów w dobie Królestwa Polskiego:
Władza monarchy – jego władza po zdławieniu powstania listopadowego zdecydowanie wzrosła.
1. nie było ograniczeń konstytucyjnych, nie było formalnej konstytucji
2. istotnym zwiększeniem jego kompetencji był także fakt, iż zlikwidowano Sejm a w większości przypadków uprawnienia Sejmu przypadały Carowi
Sytuacja ta trwała de facto do początków XX wieku, zmieniła się formalnie po powstaniu rewolucji 1905 r. Dumy Państwowej.
Jeśli chodzi o zakres działania namiestnika, formalnie jego władza pozostała niezmienna, natomiast w sensie faktycznym uległa daleko idącej zmianie. Głównie z tego powodu, że począwszy od Iwana Paskiewicza (pierwszy Wojskowy namiestnik) zarówno on jak i jego następcy pełnili władzę nad wojskiem (czego nie można było powiedzieć o zacnym Józefie Zajączku). Ponadto, zamiast wysłuchiwać opinii rady stanu, Paskiewicz rządził od 1832 r. wraz z radą administracyjną (kolejna poważna różnica) i faktycznie taki status miał aż do początków reform wielopolskiego. W 1861 r. po przywróceniu rady stanu, naczelnik otrzymał dwóch zastępców do spraw cywilnych i do spraw wojskowych, a zatem jego władza uległa pewnemu ograniczeniu. Było to z korzyścią dla władzy polskiej gdyż naczelnik rządu polskiego co prawda nie miał wpływu na dowodzenie wojskiem jednakowoż zastępca do spraw wojskowych nie miał wpływu na rozwój sytuacji politycznej. Z kolei sam namiestnik nie mógł decydować bez porozumiewania się do użycia wojska np. w celu strzelania do demonstrantów. W 1863 r. sytuacja powróciła do stanu poprzedniego, nie mniej sam status urzędu namiestnika nie był tak mocny jak przed rokiem 61. Pierwszym generałem Gubernatorem był Paweł Kocebułe. Generał gubernator nie miał takiego umocowania prawnego jak wcześniej, namiestnik nie mniej z punktu widzenia realnej władzy i zachowania władzy wojskowej gdyż był jednocześnie dowódcą warszawskiego okręgu wojennego sytuacja ta faktycznie niewiele się zmieniła. Sierpień 1915? rok. do wycofania się wojsk rosyjskich z królestwa polskiego. Rada stanu i rada administracyjna zostały w okresie po powstaniu listopadowym zostały wyraźnie oddzielone. Zgromadzenie ogólne utraciło możliwość kontroli urzędników jak też możliwość wnioskowania pociągnięcia ich do odpowiedzialności przed Sądem Sejmowym (nie było tego sądu). Równocześnie Zgromadzenie ogólne zaczęło podlegać Rosyjskiej radzie państwa (skład się zmienił). Poza namiestnikiem i 3 dyrektorami głównymi (liczbę 5 ministrów ograniczono do 3 – z uwagi na likwidację komisji wojny oraz komisji wyznań religijnych i oświecenia publicznego)
Poza namiestnikiem poza dyrektorami głownymi w skład zgromadzenia ogólnego wchodzili kontroler generalny, a także radcy stanu (ich liczba była nieokreślona). 1836 przy radzie stanu utworzono heroldię królestwa polskiego. Heroldia Królestwa polskiego miała prowadzić księgi obywatelskie.
Wojciech Witkowski, Artur Korobowicz – Ustrój Polski
W 1841 roku zgromadzeni ogólne czyli rada stanu została zniesiona, i część jej kompetencji g\łównie sądowych przyjęło zgromadzenie warszawskich deputatów, natomiast wstępne przygotowywanie budżetu królestwa polskiego przyjęła rada administracyjna. Zgromadzenie ogólne czyli rada stanu została ponownie przywrócona do życia w 1861 – wtedy wraz ze zniesieniem ogólnego zebrania deputatów i heroldii królestwa polskiego ustalił się nieco inny wymiar samej rady stanu. W radzie funkcjonowały wówczas 4 wydziały, wydział prawodawczy, sporny, skarbowo-administracyjny, próśb i zażaleń. A sama rada przejęła funkcję głównie rady administracyjnej. Decydowanie o projektach budżetowych, projektach ustawodawczych, wysłuchiwanie sprawozdań komisji rządowych, a także po heroldii królestwa polskiego przejęła prowadzeni Ksiąg obywatelskich królestwa polskiego. Rada administracyjna zachowała swoje kompetencje, skład namiestnik oraz 3 dyrektorów generalnych. I w 1841 r. przejęła dodatkowo od rady stanu wspomniane wyżej kompetencje. Rada administracyjna ściśle współpracowała z namiestnikiem. W 1861 r. przekazując swoje kompetencje radzie stanu czyli zgromadzeniu ogólnemu, stała się rządem dawnego królestwa polskiego. Na jej czele stanął naczelnik rządu cywilnego, którym był Hrabia Aleksander Wielopolski, i pełnił on jednocześnie funkcję zastępcy namiestnika. Niestety w 1863 r. po wybuchu powstania sytuacja powróciła do sytuacji sprzed 61 r. i wraz z utworzeniem urzędu kierowanego przez Mikołaja Milutina zaczęło się ostatecznie, rozmontowywanie zarówno zgromadzenia ogólnego jak i samej rady administracyjnej. W 1866 r. zlikwidowano komisję przychodów i skarbu, w 1867 r. zlikwidowano radę stanu, radę administracyjną oraz komisję wyznań religijnych i oświecenia publicznego. 1868r. zlikwidowano komisję spraw wewnętrznych. Wreszcie w 1876 zlikwidowano ostatnią istniejącą na forum centralnym komisję rządowym do spraw sprawiedliwości.
W latach 80’ zaczęto coraz rzadziej zaczęto używać nazwy Królestwo Polskie, a coraz częściej używano terminologii Kraj Priwisleński. Jeśli chodzi o pozostałe urzędy centralne większość z nich działała nadal, lub w drodze połączenia zmniejszono ich ilość.
Przechodząc do podziału terytorialnego trzeba zaznaczyć iż w roku 1867 dokonano zmiany nazw województw na gubernie (granice te same), zmienił się system zarządu. Na czele guberni stanęły rządu gubernialne którym przewodniczyli gubernatorzy cywilni. W 1844 r. nastąpiła zmiana ilości guberni z 8 do 5 podlaska, kaliska krakowska – zlikwidowane.
Na czele powiatów stanęli naczelnicy. Jeśli chodzi o kwestie tych naczelników oni spełniali funkcję dawnych komisarzy delegowanych. Po upadku powstania styczniowego nastąpiły większe zmiany. 1866 r. nowy podział terytorialny 10 guberni i 85 powiatów. Gubernie (kaliska, kielecka, lubelska, łomżyńską, piotrkowską, płocką, radomską, siedlecką, suwalską i warszawską) na ich czele stanęli gubernatorzy a w ich ręku znajdowała się pełnia władzy z wyjątkiem władzy sądowej i wojskowej. Wicegubernatorzy mieli oni nadzór nad rządami gubernialnymi. Na czele powiatów stanęli naczelnicy wraz z 2 zastępcami. Jednym zastępcą był zastępca ds. administracyjnych 2 ds. policyjnych. Jeśli chodzi o miasta w 1842 r. dotychczasowe rządy municypalne zmieniły nazwę na magistrat. w 1912 r. próbowano utworzyć dodatkową gubernię chełmską natomiast od momentu wybuchu wojny nie była ona w pełni ukształtowana.
Okres samorządowych rozpoczyna się wraz z reformami wielopolskiego. Utworzono wówczas rady, gubernialne które miały zajmować się sprawami gospodarczymi i miały być na drodze pośredniej dzięki wcześniej utworzonym radom powiatowym. Faktycznie ich wyboru jeszcze nie zdążono dokonać. Rady powiatowe miały nadzorować lokalne inwestycje oraz współpracować z naczelnikami powiatów. Wreszcie w 28 naj. miastach utworzono Rady miejskie które miały współpracować z magistratami i decydować o 2 rzędnych sprawach gospodarczych. Po upadku powstania styczniowego w 1864 r. samorząd funkcjonował już jedynie na szczeblu gmin wiejskich (zebrania wiejskie i gromady – zebrania gromadzkie). Do 1915 r. ten samorząd doczekał swojego istnienia. I tak w sensie ustrojowym i administracyjnym wyglądały zmiany na terenie dawnego królestwa polskiego.
Powstanie Listopadowe.
Wybuchło z nocy 29/30 listopada 1830 r. Początkowo władzę przechwyciła radę administracyjna powiększona o 6 posłów i 4 członków towarzystwa patriotycznego. Rada ta ogłosiła rządem tymczasowym 4 grudnia 1830 r. Następnie ogłosiła o wyborze Józefa Chłopickiego na naczelnego dowódcę. J. Chłopicki wyboru nie przyjął i ogłosił się dyktatorem powstania 5.12. 8.12 Chłopicki utworzył Sekretariat na czele z sekretarzem generalnym. 18.12 do kontroli chłopickiego Sejm powołał deputację sejmową złożoną z 15 członków (marszałek izby poselskiej, prezes senatu, 8 posłów i 5 senatorów) taka sytuacja trwała do momentu zakończenia rokowań między J. Chłopickiem a Carem Mikołajem I. Rokowania przebiegały w sytuacji kiedy obydwie strony deklarowały odmienne podejście. Polacy domagali się zagwarantowania przestrzegania konstytucji z 1815 r. z drugiej strony Car Mikołaj I żądał bezwarunkowego złożenia broni. Dlatego w drodze niezgody 22.12.1830 r. Chłopicki rozwiązał rząd tymczasowy i powołał 5 osobową Radę Najwyższą. Dzieliła się ona na 5 wydziałów (dyplomatyczne, skarbowe, administracyjne, wojny, oraz sprawiedliwości i oświaty) Ostatecznie nieudane negocjacje doprowadziły 21 stycznia do ogłoszenia woli zebrania się Sejmu 18.01 Chłopicki nie widząc szans na zbrojne przeciwstawienie się Rosji podał się do dymisji. 22.01 Sejm podjął obrady, i tego samego dnia podjął uchwałę o trybie sejmowania. Dopuścił dzięki tej uchwale wspólne obradowanie połączonych Izb Sejmu i Senatu. Unieważnił też, istniejące w konstytucji i przeznaczone dla Cara, prawo sankcji ustaw sejmowych. 24.01 1831 r. utworzono planowane już od początku grudnia stanowisko naczelnego wodza. Naczelnymi wodzami byli kolejno – Michał Radziwił, J. Skrzynecki, Henryk Dębiński, Małachowski., M Rybiński, J. Umiński. ponadto naczelny wódz zyskał niezależność od władzy cywilnej która przejęła po dyktatorze rada najwyższa, choć miał prawo uczestniczyć w jej posiedzeniach. 25.01 1831 – uchwała o detronizacji Cara Mikołaja I i wypowiedziano formalnie wojnę. Przestała istnieć unia polskp-rosyjska zawarta w konstytucji. 29.01 Sejm powołał 5 osobowy rząd narodowy z 5 wydziałami: -spraw zagranicznych, skarbowo policyjnym, wojny i potrzeb wojskowych, wyznań religijnych, wreszcie wydział sprawiedliwości. Na czele rządu stanął Książe Adam Czartoryski (stronnik brata Mikołaja I Aleksandra I)
Sejmowi podlegały dwa naczelne ośrodki; naczelny wódz i rząd narodowy(cywilny)
Jednak te ośrodki nie działały na siebie, nie mogły oddziaływać.
W lutym zmniejszono kworum do 33 posłów i 11 senatorów. Od VI nastąpiło dalsze, lecz symboliczne obniżenie kworum do 30 posłów i 10 senatorów.
Po linczu wprowadzono dyktaturę w osobie Jana Krukowieckiego. To była sensie najmocniejsza dyktatura powstania. Obejmowała ona władzę wojskową i cywilną, Krukowiecki bowiem objął f. prezesa rządu i miał nadzór nad 6 ministrami.
Zmiany ustrojowe te były jednak spóźnione. We wrześniu Krukowiecki ustąpił i został zastąpiony. Ze wzg. na brak amunicji główne siły przekroczyły granice pruskie i tam zostały internowane. Powstanie listopadowe miało jedyną ze wszystkich XIX wiecznych powstań za wyjątkiem powstania wielkopolskiego, miało szansę na zwycięstwo.
Stosunek sił nie był duży. Mimo przegrania powstania wyciągnięto pewne wnioski w 1920 r. gen. Tadeusz Rozwadowski, którzy przygotowywał kontruderzenie (główny autor tego uderzenia) oparł się o studium gen. Błędowskiego (?). Powstanie listopadowe było jedynym powstaniem w którym brały udział wojska regularne. Wszystkie następne nie miały z góry żadnych szans na zwycięstwo i toczyły się wyłącznie na zasadzie nękania przeciwnika w potyczkach nie w otwartej walce.
przemekn5