I Gwarancje ubezpieczeniowe
Jedną z cech charakterystycznych ubezpieczeń finansowych jest fakt, że to samo ryzyko może zostać przyjęte przez zakład ubezpieczeń na drodze zastosowania różnych produktów ubezpieczeniowych. Najlepszym tego przykładem są gwarancje handlowe. Zabezpieczają one bowiem spłatę należności, podobnie jak ubezpieczenia kredytu kupieckiego. Inny jest oczywiście stosunek prawny łączący strony, inny charakter mają zobowiązania zakładu ubezpieczeń, jednakże rodzaj ryzyka przeniesiony na ubezpieczyciela pozostaje zbliżony.
Celem wystawienia gwarancji jest obok zabezpieczenia interesu wierzyciela potwierdzenie wiarygodności dłużnika, przez co zyskuje on w oczach wierzyciela. Ponadto do zalet gwarancji zaliczyć należy: pewność i efektywność, łatwość wyegzekwowania i szybkość uzyskania świadczenia przez beneficjenta od zakładu ubezpieczeń oraz praktycznie nieograniczona podaż usług gwarancyjnych przez jeden zakład ubezpieczeń. Ich pojawienie się było z jednej strony reakcją na silne zapotrzebowanie rynku na tego rodzaju zabezpieczenia, a z drugiej reakcją na ograniczoną reglamentację gwarancji bankowych.
Zauważalne jest podobieństwo funkcji ubezpieczenia i gwarancji ubezpieczeniowej, które odzwierciedlają się w ogólnej zasadzie odpowiedzialności gwarancyjnej zakładu ubezpieczeń. Przy ubezpieczeniu mamy do czynienia z zabezpieczeniem przed wystąpieniem szkody, natomiast przy gwarancji dochodzi do zabezpieczenia na wypadek nastąpienia określonego rezultatu w wyniku niewykonania lub niewłaściwego wykonania świadczenia przez dłużnika. Wykorzystanie gwarancji możliwe jest w sytuacjach, gdy pozycja kredytodawcy wobec dłużnika jest na tyle silna, że może on wymagać od niego przedstawienia stosownego zabezpieczenia. Jeżeli dłużnik nie jest skłonny udzielić go w formie pieniężnej, może to uczynić poprzez wprowadzenie osoby trzeciej zabezpieczającej w jego imieniu interes wierzyciela. Do takiej formy zabezpieczenia można zaliczyć gwarancję zapłaty wierzytelności handlowych. Jest ona zobowiązaniem abstrakcyjnym, tzn. niezależnym od umowy o dokonanie wzajemnych świadczeń między zleceniodawcą a beneficjentem gwarancji.
Praktyka gwarancji ubezpieczeniowych, rozpowszechniona w wielu krajach, pojawiła się także w Polsce. Początkowo pewne wątpliwości budziła dopuszczalność udzielania gwarancji ubezpieczeniowych na tle przepisów normujących działalność ubezpieczeniową. Gwarancja ubezpieczeniowa, stanowiąca gwarancję wykonania zobowiązania, jest pojęciem nienazwanym. Ani ustawa o działalności ubezpieczeniowej, ani kodeks cywilny, nie zawierają szczegółowych uregulowań dotyczących tego zagadnienia. Przyjmuje się jednak, że jest ona dopuszczalna na podstawie zasady swobody zawierania umów (art. 3531 k.c. oraz art. 391 i 393 k.c.). Z drugiej strony udzielenie gwarancji, mimo wyrażenia podmiotowej zgody dla zakładu ubezpieczeń przez ustawodawcę na ich ustanawianie, stoi w sprzeczności z ustawowym zakazem prowadzenia przez ubezpieczyciela działalności gospodarczej innej niż ubezpieczeniowa i z nią związanej. Pojawiające się wątpliwości rozwiał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1996 r. (Nr II CRN 38/96), w którym stwierdza się, iż „przedmiotem działalności ubezpieczeniowej prowadzonej przez zakłady ubezpieczeń i reasekuracji na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej może być także udzielanie przez te zakłady gwarancji samoistnych, nieodwołalnych, bezwarunkowych i płatnych na pierwsze żądanie”. Wyrok ten ma olbrzymie znaczenie dla praktyki polskich zakładów ubezpieczeń, gdyż wspomniana wyżej ustawa nie zawiera żadnych przepisów dotyczących stosowania tego instrumentu finansowego.
Wątpliwości pojawiają się jednak nadal w dwóch kwestiach: treści modelowej umowy gwarancji ubezpieczeniowej oraz jej powiązania z umową ubezpieczenia. Pierwszy problem łączy się z brakiem ustawowej regulacji umowy gwarancji ubezpieczeniowej, a także ogólnego unormowania umów tego rodzaju w prawie cywilnym.
Ogólnie terminem gwarancja określa się rodzaj zobowiązania umownego zaciągniętego przez osobę, która występuje w roli gwaranta wobec beneficjenta gwarancji do określonego zachowania się na wypadek, gdyby oczekiwane przez tego beneficjenta zdarzenie nie nastąpiło. Daje to pewność wierzycielowi, że jego roszczenia zostaną zaspokojone. Tak więc wystawienie gwarancji stanowi potwierdzenie wiarygodności dłużnika.
Mechanizm funkcjonowania gwarancji ubezpieczeniowej
Wystawienie gwarancji nie zwalnia dłużnika z odpowiedzialności za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązania. Jeżeli nawet dochodzi do wypłaty z tytułu gwarancji, gwarant może zażądać od dłużnika zwrotu wypłaconych kwot. Dodatkowo wierzyciel może mieć nadal roszczenie do dłużnika, chociażby z tego tytułu, że gwarant pokrył tylko część szkody. Można więc powiedzieć, że z punktu widzenia odpowiedzialności dłużnika wystawienie gwarancji nie daje mu żadnych korzyści, gdyż nie następuje transfer tej odpowiedzialności na gwaranta, tak jak na przykład w umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Odpowiedzialność gwaranta nie ma charakteru odszkodowawczego, lecz wyraża się obowiązkiem zapłaty uzgodnionej sumy gwarancyjnej. Świadczenie to nie polega więc na naprawieniu szkody i nie zależy od jej rozmiarów.
Gwarant, określając w tekście gwarancji zapłaty wierzytelności handlowych zakres swojej odpowiedzialności, odwołuje się do zaciągniętego przez kupującego w umowie sprzedaży zobowiązania do zapłaty za dostarczony towar lub usługę. Zobowiązanie dłużnika, a przez to gwaranta, ma charakter czysto pieniężny i odpowiada w zależności od szczegółowych zapisów gwarancji kwocie nieuiszczonych płatności za dostarczone dobro, ewentualnie wraz z należnościami ubocznymi. Najczęściej suma gwarancyjna pokrywa w 100% należności dostawcy wobec konkretnego odbiorcy, wynikające z wystawionych faktur, albo – patrząc na zagadnienie pod innym kątem – możliwości zadłużenia się kupującego ograniczone są wysokością złożonej gwarancji. Tekst gwarancji podlega negocjacjom pomiędzy beneficjentem a gwarantem, często za pośrednictwem zobowiązanego. Z tego też powodu na rynku polskim i międzynarodowym mamy do czynienia z różnymi tekstami gwarancji. Obowiązujące prawo nie wprowadza żadnych nakazów czy ograniczeń co do tekstu gwarancji zapłaty wierzytelności handlowych. Problemem, z jakim spotykają się zakłady ubezpieczeń, jest brak zrozumienia ze strony wnioskodawców, jak mocno ten element wpływa na ponoszone ryzyko. Traktują oni warunki i wymogi ubezpieczyciela dotyczące akceptowalnego tekstu gwarancji jako dowód ich nierynkowego podejścia do potrzeb klienta i braku innowacyjności. Jednakże doświadczenia rynkowe wskazują, iż możliwe są wezwania do zapłaty z tytułu wydanej gwarancji w sytuacji trwającego sporu lub nawet w sytuacji oczywistego nieistnienia niewykonanych zobowiązań. Można nawet powiedzieć, iż gwarancje tego typu są często nadużywane przez beneficjentów jako środek rozwiązywania sporów czy dyscyplinowania dłużników. Jednocześnie zakład ubezpieczeń nie może uzależnić ważności gwarancji od zapłacenia składki, ponieważ zachowuje ona swoją ważność nawet wówczas, gdy dłużnik nie zapłacił za nią umówionej ceny. Ubezpieczyciel nie może zatem w tej sytuacji odwołać gwarancji. Gwarant powinien więc zadbać o to, żeby dokument gwarancyjny został wydany po otrzymaniu zapłaty oraz dostarczeniu przez zobowiązanego odpowiednich zabezpieczeń gwarancji. Tak więc zaostrzona w gwarancji odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeniowego również za szkody spowodowane winą umyślną i rażącym niedbalstwem ubezpieczającego, odbiega od tradycyjnej, uzależnionej od powstania szkody, spowodowanej wypadkiem o cechach losowości i niepowtarzalności.
Zakłady ubezpieczeń negocjując zapisy wydanej gwarancji działają więc nie tylko w swoim interesie, ale również w interesie ich klientów. Zobowiązani są oni przecież na podstawie zawartych umów o gwarancje do zwrotu ubezpieczycielowi wypłaconych kwot, nawet w opisanych wcześniej sytuacjach. Dzięki tego typu działalności zakładów ubezpieczeń wnioskodawcy uzyskują dodatkową usługę, której istnienia często nawet nie zauważają. Jest nią profesjonalna analiza proponowanych zapisów nie tylko tekstu gwarancji, ale też kontraktu będącego źródłem zabezpieczonego zobowiązania.
Zadanie do wykonania:
Wymień o omów poszczególe rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych.
II Ubezpieczenie kredytu kupieckiego
Schemat funkcjonowania ubezpieczenia kredytu kupieckiego na rynku, który cechuje przewaga strony podażowej
Z tego typu transakcją mamy do czynienia, gdy z tytułu łączącego strony stosunku prawnego każda z nich ma spełnić świadczenie na rzecz drugiej, przy czym ustalone terminy spełnienia świadczenia są różne. W efekcie jedna strona stosunku musi wcześniej świadczyć na rzecz drugiej, a następnie oczekiwać na świadczenie wzajemne drugiej strony. Podmiot, który spełnia swe świadczenie wcześniej, nazywany jest kredytodawcą, natomiast podmiot, którego świadczenie ma być spełnione później – kredytobiorcą.
Ubezpieczenie kredytu kupieckiego może stanowić środek poprawy istniejących zasad kredytowania odbiorców, zabezpiecza przed zbyt dużymi stratami z nich wynikającymi, nie jest jednak w stanie zastąpić racjonalnych procedur kredytowych. W praktyce rządzi się następującymi zasadami:
§ zasadą współpracy między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym, która jest warunkiem fundamentalnym i pozwala na długofalową, korzystną dla obu stron działalność,
§ zasadą partycypowania ubezpieczonego w ryzyku: ubezpieczony powinien zawsze ponosić część ryzyka, a odszkodowanie nigdy nie powinno równać się sumie faktury, zaś w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego powinno być zredukowane o procent pozostawiony na ryzyku własnym ubezpieczającego, którego nie może on ubezpieczyć. Udział własny powinien przekraczać wysokość przypuszczalnego zysku kredytodawcy, aby go zainteresować właściwym przebiegiem transakcji kredytowej,
§ zasadą gwarantowania ostatecznego rezultatu: zakład ubezpieczeń nie powinien gwarantować zapłaty w terminie płatności określonym w umowie, lecz tylko ostateczny rezultat transakcji kredytowej, zaś ewentualna płatność ze strony ubezpieczyciela pojawia się wówczas gdy zostaną wykorzystane pozostałe możliwości nacisku na dłużnika,
§ zasadą okresu karencji między zaistnieniem wypadku ubezpieczeniowego a powstaniem roszczenia o odszkodowanie - co ma na celu upewnienie się zakładu ubezpieczeń, że należność jest definitywnie stracona, jest ona w sposób ścisły powiązana z zasadą gwarantowania ostatecznego rezultatu,
§ zasadą dobrej informacji – przed przyjęciem do ubezpieczenia zakład ubezpieczeń powinien zasięgnąć informacji o kredytobiorcach z kilku niezależnych źródeł, które powinny pozwolić na określenie górnej granicy pokrycia ich zdolności kredytowej. Dopiero po analizie ryzyka zakład ubezpieczeń może podjąć informacje czy dane ryzyko może zostać przyjęte i w jakiej wysokości,
§ zasadą selekcji ryzyk – zakład ubezpieczeń zastrzega sobie prawo selekcji zarówno ubezpieczonych, ryzyka i jego wielkości, jednocześnie narzucając ubezpieczającemu warunek ubezpieczenia całego obrotu lub jego części według określonego kryterium. Oznacza to ograniczenie możliwości wyboru przez kredytodawcę transakcji zagrożonych większym ryzykiem. Działanie takie ma nie dopuścić do antyselekcji ryzyka,
§ zasadą stałego monitoringu ryzyka – zakład po przyjęciu kredytu do ubezpieczenia powinien prowadzić stałą kontrolę nad ryzykiem. Aby to było możliwe już w umowie ubezpieczenia powinien zagwarantować sobie prawo do otrzymywania informacji istotnych z punktu widzenia zmian wielkości ryzyka w trakcie jej trwania. Konsekwencją tych zmian może być zmiana warunków zawartej umowy w trakcie jej trwania,
§ zasadą braku powiązań dostawcy z kredytobiorcą – co ma na celu eliminowanie potencjalnych oszustw ze strony kredytodawcy i kredytobiorcy,
§ zasadą ubezpieczania transakcji standardowych – nie odbiegających od powszechnie przyjętych na rynku.
W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele klasyfikacji ubezpieczeń kredytów uwzględniających różne kryteria ich podziału. Mogą być one rozumiane bardzo szeroko, a do najczęściej spotykanych zalicza się geograficzne pochodzenie kredytobiorcy, rodzaj ryzyka, rodzaj ubezpieczanego kredytu oraz moment wysłania towarów w kredycie kupieckim.
Klasyfikacja według geograficznego pochodzenia kredytobiorcy dzieli ubezpieczenia kredytu na krajowe i zagraniczne zwane również eksportowymi. Pośrednio jest ona związana z podziałem na ryzyka handlowe i niehandlowe, a w nomenklaturze rynkowej używa się również pojęć ryzyka komercyjne i niekomercyjne. Kryterium tego podziału jest przyczyna powstania ryzyka. Jeżeli leży ona po stronie kupującego i związana jest z zawartą transakcją, mamy do czynienia z ryzykiem handlowym (komercyjnym). W przeciwnym wypadku mówimy o ryzyku niehandlowym (niekomercyjnym). Podział ten nie zawsze jest w pełni trafny, gdyż granice pomiędzy tymi grupami wraz ze zmianami gospodarczymi i politycznymi zachodzącymi na świecie są dość płynne.
Zakłady ubezpieczeń oferujące ubezpieczenia kredytu formułują warunki umów zgodne z własną polityką w tym zakresie. Jednak rozwiązania umowne stosowane przez różnych ubezpieczycieli są w zasadzie podobne, stąd treść umów nie stanowi pola, na którym rozgrywa się walka konkurencyjna. Produkt najczęściej obejmuje:
§ ubezpieczenie należności,
§ podstawowe informacje o sytuacji kontrahenta zagranicznego, co jest o tyle ważne, że zainteresowani bardzo często nie mają możliwości pozyskania takich informacji, a jeżeli takowe się pojawiają to koszty ich pozyskania mogą być nadmierne,
§ prowadzenie przez zakład ubezpieczeń postępowania windykacyjnego i regresowego (w przypadku powstania szkody),
§ dodatkowo jest pomocny w kształtowaniu własnej polityki kredytowej, często ułatwia również uzyskanie kredytu bankowego.
Ubezpieczenie z reguły nie obejmuje odsetek, kar umownych, opłat manipulacyjnych i innych należności dodatkowych.
W zależności od ogólnych warunków ubezpieczenia umowa może być zawarta w kilku wariantach:
§ dostawca zawiera umowę na swoją rzecz i ubezpiecza należności przysługujące mu od wszystkich kontrahentów,
§ dostawca zawiera umowę na swoją rzecz i ubezpiecza należności przysługujące mu od kilku wybranych kontrahentów, często wyselekcjonowanych według określonego kryterium,
§ ubezpieczana jest pojedyncza transakcja kredytowa (przez wierzyciela lub dłużnika).
Schemat funkcjonowania ubezpieczenia kredytu kupieckiego od ryzyka handlowego na rynku, który cechuje przewaga strony popytowej
Przedstawiony mechanizm zawierał cechy zarówno klasycznego ubezpieczenia kredytu kupieckiego, jak i gwarancji zapłaty wierzytelności, można więc go było nazwać ubezpieczeniem gwarancyjnym. Występuje w przypadku dóbr i usług charakteryzujących się przewagą strony popytowej, zatem w obecnych gospodarkach zapotrzebowanie na umowy ubezpieczenia o takiej konstrukcji raczej nie występuje. Nie zawsze zabezpieczają one interes kredytodawcy zgodnie z jego oczekiwaniami. Może być on dotknięty sankcjami za niewłaściwe wykonanie umowy ubezpieczenia przez kredytobiorcę, np. może nie otrzymać odszkodowania, ponieważ kredytobiorca podał niezgodne z prawdą informacje, o które ubezpieczyciel zapytywał we wniosku o ubezpieczenie. Na właściwe wykonanie obowiązków ubezpieczającego kredytodawca ma niewielki wpływ, dlatego też ta forma ubezpieczenia jest ryzykowna dla kredytodawcy, ponosi on bowiem negatywne skutki nie swoich uchybień.
Odszkodowanie ubezpieczeniowe w przypadku ubezpieczenia kredytu kupieckiego najczęściej jest wypłacane gdy:
§ zostanie ogłoszona upadłość dłużnika,
§ zostanie wszczęte postępowanie układowe z dłużnikiem,
§ bezskutecznie zakończy się egzekucja należności kredytowych przeciwko majątkowi dłużnika;
§ nastąpi przewlekła zwłoka dłużnika w zapłacie należności.
O trwałej niewypłacalności kredytobiorcy mogą świadczyć zdefiniowane w umowie ubezpieczenia wypadki. W ubezpieczeniu kredytu krajowego wypadki takie dzielą się na dwa rodzaje. Pierwszy z nich to określone zdarzenie prawne potwierdzające niewypłacalność dłużnika, np. ogłoszenie upadłości dłużnika, wszczęcie postępowania układowego na wniosek dłużnika, brak majątku dłużnika powodujący bezskuteczność egzekucji roszczenia kredytodawcy, likwidacja przedsiębiorstwa dłużnika.Drugi natomiast stanowią zdarzenia faktycznie polegające na pozostawieniu dłużnika w długotrwałej zwłoce w regulowaniu płatności za dostarczone mu w kredycie towary bądź usługi.
Obok ubezpieczeń kredytów w obrocie krajowym funkcjonują ubezpieczenia kredytów w obrocie międzynarodowym tzw. ubezpieczenia eksportowe. Mechanizmy funkcjonowania w obu przypadkach są podobne. Płaszczyzna porównań z punktu widzenia przydatności obu rodzajów ubezpieczeń, zarówno krajowych jak i eksportowych jest mało miarodajna. Uzależniona jest od specyfiki działalności i docelowych rynków zbytu potencjalnych zainteresowanych. Ubezpieczenia związane z finansowaniem eksportu, podobnie jak i pozostałe rodzaje ubezpieczeń finansowych, odznaczają się licznymi specyficznymi cechami. Źródło ryzyka, które przyjmuje zakład ubezpieczeniowy, tkwi w procesach ekonomicznych lub politycznych, rzadziej losowych, dlatego ryzyko to nie daje się mierzyć metodami statystycznymi. Zakłady ubezpieczeń oferujące ten typ produktów ubezpieczeniowych muszą nieustannie śledzić i prognozować zmiany koniunktury gospodarczej dla poszczególnych rynków czy nawet pojedynczych branż, gdyż zjawiska gospodarcze nie przebiegają we wszystkich branżach jednakowo. Jednocześnie przy realizacji transakcji eksportowych przedsiębiorstwa napotykają na zagrożenia, z którymi nie mają do czynienia na rynku krajowym, a ponadto korespondencja i dokumentacja prowadzone są z reguły w języku obcym, często na podstawie obcego prawa. Dodatkowo mimo iż istnieje możliwość prowadzenia obrotu zagranicznego w polskich złotych, w rzeczywistości większość polskiego eksportu denominowana jest w głównych walutach światowych, a więc przedsiębiorstwo nastawione jest również na ryzyko walutowe.
Celem ubezpieczenia kredytu eksportowego jest udzielanie krajowym podmiotom gospodarczym ochrony na wypadek strat poniesionych w trakcie realizacji kontraktu, mogących powstać zarówno przed, jak i po wysyłce towarów lub realizacji usług poza granicami kraju. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje szkody poniesione przez ubezpieczającego w wyniku niemożności wykonania kontraktu eksportowego bądź w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu przez kontrahenta zagranicznego.
Ponieważ odraczanie płatności za wyeksportowany towar stało się normą na międzynarodowym rynku, państwa o największym potencjale eksportowym uznały potrzebę interwencji tam, gdzie rynek niewystarczająco zabezpiecza interesy eksporterów. W związku z powyższym obok ubezpieczycieli komercyjnych, którzy traktują często ubezpieczenia kredytów eksportowych jako jeden z wielu obszarów swojej działalności, w większości krajów rozwiniętych gospodarczo funkcjonują ubezpieczyciele ze wsparciem aparatu państwowego. Polityka państwa w znacznej mierze, dzięki uregulowaniom ustawowym, ma za zadanie tworzyć dogodne warunki dla rozwoju systemu finansowego i ubezpieczania kontraktów eksportowych. Doświadczenia większości wysoko rozwiniętych krajów europejskich wskazują, że zainwestowane w rozwój ubezpieczeń środki przynoszą gospodarce kraju wymierne efekty w postaci wzrostu wymiany międzynarodowej oraz w dużym stopniu przyczyniają się do ustabilizowanego wzrostu gospodarczego. Polska gospodarka nie ma raczej charakteru proeksportowego, a krajowi przedsiębiorcy często nie wierzą w skuteczność systemu wspierania eksportu ze środków publicznych, wskazując że działania instytucji promujących eksport nie są ze sobą powiązane.
W Polsce zadania związane z promocją eksportu przejęła na siebie powołana z inicjatywy państwa Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. Głównym celem jej działania jest wspieranie ubezpieczeniami i gwarancjami eksporterów i instytucji finansujących eksport krajowych produktów i usług, poprzez tworzenie przyjaznego im klimatu oraz sprawną i elastyczną działalność dostosowaną do ich potrzeb.
Z punktu widzenia kapitału prywatnego istnieje granica, poza którą nie chce się on angażować, z powodu wysokiego ryzyka. Powstaje więc pewna luka, którą stara się wypełnić administracja rządowa, odpowiedzialna za wspomaganie eksportu. Jednakże działalność wspierana przez państwo jest ograniczana przez rządy ze względu na rosnące możliwości międzynarodowego rynku reasekuracyjnego. Tak więc rola państwa na polu ubezpieczeń finansowych w przyszłości stopniowo będzie maleć, zwłaszcza w zakresie ryzyk pokrywanych przez prywatnych ubezpieczycieli, a konkurencja na rynku będzie stawiała większe wymagania.
Wśród regulacji dotyczących wspierania przez państwo działalności eksportowej kluczowe znaczenie ma ustawa z 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych. Ponieważ stronami umowy ubezpieczenia są ubezpieczający oraz Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., Skarb Państwa nie uczestniczy w tej umowie.
Schemat funkcjonowania ubezpieczenia kredytu kupieckiego w obrocie międzynarodowym
Ubezpieczający nie ma żadnego roszczenia do Skarbu Państwa z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia. Gwarancja Skarbu Państwa udzielana jest wyłącznie Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. na wypadek niedoboru środków na wyodrębnionym rachunku, z którego wypłacane są odszkodowania. W razie takiego niedoboru ustawa przewiduje wszczęcie mechanizmu gwarancji Skarbu Państwa, a gwarancje te mogą mieć dwojaki charakter:
§ kredytu bankowego poręczonego przez Ministra Finansów,
§ pożyczki ze środków budżetu państwa, która w uzasadnionych przypadkach może być umorzona.
Ponieważ ubezpieczenia gwarantowane mogą spowodować nadmierne obciążenie budżetu państwa, to zachodzi konieczność corocznego limitowania zobowiązań Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. w ustawie budżetowej. Z jednej strony jest to limit, którego nie mogą przekroczyć łączne zobowiązania Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. z tytułu ubezpieczeń gwarantowanych oraz gwarancji ubezpieczeniowych. Drugi limit dotyczy natomiast przewidywanych na dany rok wypłat ze środków budżetu państwa z tytułu pożyczek dla Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. oraz poręczeń kredytów zaciąganych przez Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. Przekroczenie tych limitów nie ma jednak wpływu na ważność zaciągniętych zobowiązań wobec ubezpieczających i beneficjentów gwarancji.
Warunkiem objęcia ochroną ubezpieczeniową danej transakcji eksportowej w ramach ubezpieczeń gwarantowanych jest krajowy charakter towaru lub usługi. Uwzględnia się w nim udział procentowy składników zagranicznych w tzw. produkcie finalnym. Ustalono go na maksymalnym poziomie do 50%, przy jednoczesnym dopuszczeniu wyjątków od tej zasady (do 60% dla wyrobów farmaceutycznych, do 80% dla systemów komputerowych, elektroniki i teletechniki, do 90% dla usług budowlanych). Wartość składników pochodzenia zagranicznego nie obejmuje:
§ surowców i półfabrykatów pochodzących z importu, użytych do produkcji produktu finalnego, które nie są wydobywane i wytwarzane w kraju,
§ wynagrodzenia krajowego przewoźnika, gdy na przewożony ładunek wydano polski dokument przewozowy, zgodnie z obowiązującymi zasadami,
§ składki ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia towaru stanowiącego przedmiot eksportu, jeżeli ubezpieczycielem jest podmiot posiadający zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
§ kosztów transportu wykonywanego przez przewoźnika innego niż krajowy, jeżeli eksporter złoży zaświadczenie ministra właściwego do spraw transportu, stwierdzające niemożność skorzystania z usług przewoźnika krajowego.
Przedmiot i zakres ubezpieczenia
Przedmiotem ubezpieczenia kredytu kupieckiego są potencjalne straty majątkowe wywoływane u kredytodawców, z powodu nieotrzymania od kredytobiorców, w sytuacjach określonych w umowie ubezpieczenia, należności za udzielony kredyt. Ubezpieczenie to dotyczy zatem wierzytelności przysługujących sprzedającemu od nabywcy towarów lub usług. Wierzytelność taka wynika z umowy kupna-sprzedaży łączącej sprzedawcę i kupującego albo z umowy o świadczenie usługi zawartej między wykonawcą usługi a jej nabywcą. Z rachunkowego punktu widzenia po stronie sprzedającego powstaje należność od nabywcy, dlatego też w przypadkach tych możliwe jest stosowanie określenia ubezpieczenie należności. Faktem jest, że obok ubezpieczenia kredytu przedsiębiorcy mają do wyboru szereg instrumentów umożliwiających zabezpieczenie płatności, jednak nie zawsze okazują się one skuteczne.
Na szkodę, jaką ponosi sprzedający w wyniku uchybienia kupującego w zapłacie ceny za wydaną rzecz lub wykonaną usługę składa się strata oraz utracone korzyści. Zgodnie bowiem z art. 361§2 k.c., naprawienie szkody obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody nie wyrządzono. Nie odpowiada on natomiast za szkodę, jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. W razie zwłoki ...
gabson13449