Słownik USG.doc

Płaszczyzna projekcji to płaszczyzna, wzdłuż której wiązka ultradźwiękowa penetruje tkanki w trakcie badania i której obraz jest wyświetlany.

Echa wewnętrzne to odbicia fali ultradźwiękowej od tkanek o różnej gęstości wewnątrz narządu. Echa wewnętrzne mogą być wytwarzane np.. przez kamienie żółciowe w pęcherzyku żółciowym lub przez złogi wewnątrz ropnia.

Efekt soczewkowy to zwężanie się wiązki ultradźwiękowej przy przechodzeniu przez niektóre tkanki. Efekt soczewkowy może niekiedy spowodować rozwarstwienie obrazu.

Artefakt to twór pojawiający się na obrazie ultrasonograficznym, nie mający związku ani nie odpowiadający strukturze prawidłowej bądź patologicznej, zarówno co do kształtu, kierunku, odległości. Na przykład rewerberacje (pogłosy) (q.v.) są artefaktami. Niektóre artefakty mogą ułatwiać interpretacje obrazu, podczas gdy inne mogą powodować pomyłki w ocenie obrazu.

Masy resztkowe to echogeniczna lita struktura (o różnym kształcie i rozmiarach, zwykle o nieregularnych konturach) znajdująca się wewnątrz struktur wypełnionych płynem. Może być ruchoma i przemieszczać się przy zmianie ułożenia lub podczas ruchu ciała.

Wiązka fal akustycznych to wiązka fal ultradźwiękowych (energia) wytworzona przez głowicę ultrasonograficzna (sondę). Może być rozbieżna, zogniskowana lub równoległa.

Płaszczyzna wiecowa to płaszczyzna biegnąca wzdłuż osi długiej ciała (od głowy do palców nóg) pod kątem prostym do płaszczyzny pośrodkowej. Aby dokonać projekcji w płaszczyźnie wieńcowej, głowice należy przyłożyć do jednego boku ciała, w kierunku drugiego boku, i przesuwać równolegle do osi długiej ciała. Projekcja wieńcowa może być uzyskana w pozycji na wznak, na brzuchu, na stojąco lub gdy pacjent leży na boku.

Reflektor zwierciadłowy to tkanka odbijająca, gładka i duża w porównaniu z długością fali ultradźwiękowej, np. ściany naczyń lub błony tkankowe. W zależności od kąta, pod jakim pada wiązka fal ultradźwiękowych na reflektor, może nastąpić odbicie całej wiązki lub jej części.

Częstotliwość USG to liczba pełnych cykli fal ultradźwiękowych wytwarza¬nych w ciągu sekundy: w ultrasonografu jest wyrażana w megahercach. l megaherc (MHz) = 10^6 Hz = 10^6 cykli na sekundę.

Cień akustyczny to zmniejszona echogeniczność tkanek leżących za strukturą powodującą silne zmniejszenie wiązki propagowanej dalej. Przeciwieństwem cienia akustycznego jest wzmocnienie akustyczne (q.v).

Projekcja podłużna to projekcja pionowa wzdłuż osi długiej ciała. Określenie "strzałkowy" zwykle odnosi się do projekcji pośrodkowej, zwłaszcza przy badaniach mózgu. Punktami wyznaczającymi projekcję podłużną są nos, spojenie kości łonowej i kręgosłup. Kiedy projekcja ta nie pokrywa się z pośrodkową, jest określana jako "parastrzałkowa". Określenie "podłużny" jest częściej wykorzystywane przy badaniach brzucha lub szyi. Projekcja podłużna może być uzyskana w pozycji na wznak, na brzuchu, na stojąco lub gdy pacjent leży na boku.

Okno akustyczne to tkanka lub struktura w niewielkim stopniu utrudniająca przechodzenie fal ultradźwiękowych i stąd mogąca być wykorzystana jako miejsce dostępu do struktur położonych głębiej. Na przykład wypełniony moczem pęcherz tworzy znakomite okno akustyczne, przez które można uwidocznić narządy miednicy. Podobnie, prawa nerka daje się lepiej uwidocznić przez wątrobę niż przez grubą warstwę mięśni pleców. W tym przypadku oknem akustycznym jest wątroba.

Odbicie fali to zmiana kierunku fali ultradźwiękowej padającej na granice miedzy dwoma warstwami tkanek w taki sposób, że wiązka nie przechodzi dalej do następnej warstwy. Innym określeniem odbicia jest echo. Patrz również: reflektor zwierciadlany.

Wzmocnienie to zwiększenie amplitudy odbitych fal ultradźwiękowych (ech) przez układy ultrasonografu. Echa przychodzące z tkanek leżących głębiej wymagają większego wzmocnienia niż echa z warstw przypowierzchniowych, stąd ultrasonografy posiadają niezależne regulatory wzmocnienia. Regulator "wzmocnienie bliższe" powoduje wzmocnienie ech pochodzących z warstw leżących przed ogniskiem wiązki, podczas gdy regulator "wzmocnienie dalsze" wzmacnia echa pochodzące z warstw leżących za ogniskiem wiązki. Nastawy wzmocnień powinny być dobrane w taki sposób, aby echa pochodzące z różnych głębokości były ze sobą porównywalne.

Rozpraszanie to jednoczesne odbijanie i załamywanie ultradźwięków w wielu kierunkach. Zjawisko to jest spowodowane przez reflektory o szerokościach mniejszych niż długość fali ultradźwiękowej. W rezultacie rozpraszania jedynie niewielka część energii wysyłanej w głąb ciała powraca do głowicy.

Struktura lita to tkanka nie zawierająca płynu lub wolnej przestrzeni, na przykład lity guz, wątroba, mięsień lub kora nerek. Struktura lita daje wielokrotne echa wewnętrzne i w sposób umiarkowany tłumi wiązkę ultradźwiękową.

Ogniskowanie to ukształtowanie wiązki ultradźwiękowej w taki sposób, aby skupiała się na określonej głębokości penetracji, co poprawia rozdzielczość obrazu. Ogniskowanie może być realizowane elektronicznie lub za pomocą soczewek akustycznych, stanowiących czoło głowicy.

Tłumienie to spadek intensywności fal ultradźwiękowych w trakcie ich przechodzenia przez tkanki, mierzony w decybelach na centymetr. Tłumienie jest wywołane absorpcja, odbiciem, rozpraszaniem i dywergencją wiązki fal. W większości tkanek tłumienie wzrasta w przybliżeniu liniowo wraz częstotliwością fali ultradźwiękowej.

Granica warstw to płaszczyzna rozdzielająca warstwy tkanek, w których propagacja ultradźwięków jest różna. Płaszczyzna ta jest wyznaczona przez miejsce powstawania ech.

Bezechogeniczne (bezechowe) - bez ech, wolne od ech. Na przykład prawidłowy mocz i żółć są bezechogeniczne, tzn. nie wytwarzają ech wewnętrznych.

Hipoechogeniczny to określenie tkanki dającej ciemniejsze echa niż tkanki sąsiednie. Np. węzły chłonne, niektóre guzy i płyn. Trzeba podkreślić, że płyny nie są jedynym ośrodkiem hipogenicznym.

Długość fali to długość pojedynczego cyklu fali ultradźwiękowej. Jest odwrotnie proporcjonalna do częstotliwości i wyznacza rozdzielczość aparatu.

Inpendancja akustyczna to opór stawiany przez cząsteczki tkanki drganiom wymuszanym przez fale ultradźwiękowe. Inpendancja akustyczna jest równa iloczynowi gęstości tkanki i prędkości fali ultradźwiękowej w tkance. Dzięki temu, że tkanki charakteryzują się różnymi impedancjami. możliwe jest uzyskiwanie obrazów ultrasonograficznych.

Pogłos to naprzemienne odbijanie fal ultradźwiękowych przez silnie odbijające powierzchnie położone równolegle lub niemal równolegle względem siebie. Występowanie takiego zjawiska wprowadza dodatkowe opóźnienia powracających do głowicy ech, wskutek czego struktury odbijające są na obrazie przedstawione głębiej niż w rzeczywistości. Pogłos może również powodować powielanie struktur na obrazie (dwukrotne, trzykrotne). Na przykład przednia ściana rozciągniętego pęcherza lub równoległe pasma mięśni brzucha wywołujące efekt pogłosu (rewerberacji).

Hiperechogeniczny - hiperechowy to określenie tkanki dającej jaśniejsze echa niż tkanki sąsiednie. Np. kość, tłuszczowa otoczka nerki, ściana pęcherzyka żółciowego czy marska wątroba (w porównaniu do wątroby zdrowej).

Efekt wsteczny to silne echo od dalszej ściany torbieli. Efekt wsteczny powstaje w wyniku małego tłumienia wiązki przez płyn wypełniający torbiel, i odbicie wiązki przez zakrzywioną ścianę.

Efekt lustrzany to odbicie wszystkich lub prawie wszystkich fal ultradźwiękowych przez niektóre tkanki lub granicę warstw tkanek, np. przez granicę przepona/płuca. Efekt lustrzany powoduje czasem powstawanie artefaktów w postaci powielania obrazu.

Obraz odwrócony to niepoprawna orientacja obrazu, tzn. lewa strona jest wyświetlona po prawej stronie ekranu lub obraz wyświetlony jest "do góry nogami". Błąd ten może być skorygowany przez przekręcenie głowicy o 180° lub (w niektórych urządzeniach) elektronicznie. Określenie "obraz odwrócony" jest czasami wykorzystywane do obrazu negatywowego, tzn. gdy obszary normalnie jasne, są wyświetlane jako ciemne, i na odwrót. Ten rodzaj odwrócenia obrazu może być skorygowany elektronicznie.

Torbiel to wypełniony płynem twór o cienkich ścianach. Pojedyncza torbiel charakteryzuje się bezechogeniczną (wolną od ech) zawartością, silnymi odbiciami od dalszej ściany i wzmocnieniem akustycznym za nią. Histologicznie - torbiel może być łagodna lub złośliwa.

Głowica to część ultrasonografu mająca bezpośredni kontakt z ciałem pacjenta. Zamienia energię elektryczną na fale ultradźwiękowe, które są emitowane w głąb ciała pacjenta, jak również odbiera powracające fale odbite i zamienia je na energię elektryczną. Głowica jest często nazywana sondą. Jest przyłączona do ultrasonografu (skanera i monitora) giętkim kablem. Głowice są kosztowne i delikatne i wymagają ostrożnego obchodzenia się z nimi.

Projekcja poprzeczna to projekcja ultrasonograficzna pod kątem prostym do osi długiej ciała. Określenie "osiowa" odnosi się zwyczajowo do badań mózgu, zaś "poprzeczna" do badań szyi lub brzucha. Wiązka może być prostopadła lub nieco skręcona w kierunku głowy lub stóp pacjenta. Projekcja poprzeczna może być uzyskana w pozycji na wznak, na brzuchu, na stojąco lub gdy pacjent leży na boku.

Fantom to urządzenie do sprawdzania i kalibrowania aparatury ultrasonograficznej. Zakres zmian gęstości właściwej fantomu pokrywa się z gęstościami właściwymi tkanek ciała. W "tkance" fantomu są zwykle umieszczone struny (druty) i inne obiekty o znanych współczynnikach odbicia fali ultradźwiękowej i o znanych położeniach.