Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety4.pdf - MonarszeSekrety - x_54

li i

Jerzy Jankowski

Monarsze sekrety

CHYBIONE ELEKCJE

Pierwsza połowa XVIII wieku stanowiła w Polsce

czasy nader osobliwe. Zapomniano wtedy o

patriotyzmie i sprawiedliwości, religia zamieniała

się w ciasną dewocję, prawda przeszła w obłudę, a

obowiązek w warcholstwo. Narodową cnotą stało

się tanie pochlebstwo. Palono czarownice,

odprawiano egzorcyzmy, ćwiczono pod pręgierzem

niezamężne matki. Niejaki Kazimierz Kamiński,

którego podejrzewano, że zapisał swą duszę

diabłu, cudem tylko uniknął śmierci, a diabła

wypędzono z niego za pomocą chłosty.

Głównym zajęciem szlachty stało się jedzenie i

picie, ponieważ czasy te stanowiły apogeum

narodowego obżarstwa i pijaństwa. "Panowie tak

w domach jak i na publicznych miejscach

przebywając, kochali się w wielkich stołach,

dawali sobie na publice nawzajem obiady i

wieczerze" - pisał Jędrzej Kitowicz, a wojewoda

wileński Krzysztof Zawisza dodawał do tego, że

"kto umiał dobrze pić, pewny był fortuny,

przyjaciół i honoru".

Te sybaryckie czasy stworzyły także sybaryckich

monarchów, a może przez tych monarchów

właśnie zostały w jakimś stopniu zainspirowane.

Los był bowiem bardzo przewrotny i postawił obok

siebie dwie podobne osobistości, którym kazał

najpierw rywalizować o tron, obie na tym tronie

posadził, skłócił, pogodził, a na koniec wreszcie

skoligacił. Mowa tu oczywiście o Stanisławie

Leszczyńskim i Auguście III Wettynie.

Leszczyński, chociaż przeżył Augusta, był od niego

znacznie starszy. Żył zresztą wyjątkowo długo i

kto wie, czy gdyby nie nieszczęśliwy wypadek, nie

doczekałby rozbiorów Polski, obchodząc wtedy

swoje setne urodziny. Wywodził się z rodu

magnackiego, chociaż nie najwyższej

proweniencji. Jego genealogia sięgała XIV wieku,

czyli czasów Rafała z Leszna. Imię Rafał było

zresztą w tej rodzinie dziedziczne, ponieważ nosili

je sekretarz Zygmunta Starego, wojewoda bełsko-

kujawski, kasztelan wiślicki, a także ojciec

Stanisława, podstoli wielki koronny.

Tenże podstoli nie pozostawił po sobie najlepszej

opinii, ponieważ w czasie najazdu szwedzkiego

trzymał stronę Karola Gustawa. Na Szwedach

opierał się także jego syn i to oni, zmusiwszy do

abdykacji Augusta II Mocnego, po raz pierwszy

wprowadzili go na tron polski. Było to wszakże

panowanie czysto iluzoryczne, ponieważ kiedy po

klęsce połtawskiej August powrócił do Polski,

Stanisław musiał uciekać z kraju. Azylu szukał

najpierw w Turcji, gdzie snuł plany rozbioru

swojej ojczyzny, pragnąc wykroić dla siebie

jakiekolwiek królestwo. Potem udał się do Szwecji

i został głównodowodzącym armii, ale gdy August

II nasłał na niego siepaczy, przestraszył się i

wyjechał do Alzacji. I właśnie wtedy zdarzyła się

rzecz zdumiewająca, o której nigdy zapewne nie

marzył. Został teściem króla Francji Ludwika XV,

od którego otrzymał w dożywocie księstwo

Lotaryngii.

Po śmierci Augusta II Leszczyński raz jeszcze

usiłował wygrać swoją szansę. W przebraniu

kupca udał się do kraju, stanął do elekcji i po raz

drugi został wybrany królem. Opowiedziało się za

nim dwanaście tysięcy elektorów, podczas gdy

jego konkurent August III otrzymał zaledwie

tysiąc głosów. Za Augustem stała jednak potęga

Rosji, której wojska wchodzić poczęły na

przedmieścia Warszawy. Ponownie król elekt

musiał uchodzić ze stolicy i czynił to bardzo

pośpiesznie. Pojechał najpierw do Gdańska,

później zaś do Królewca. W Królewcu, dzięki

swojej ogładzie i znacznej wiedzy, pozyskał

zaufanie króla Prus Fryderyka Wielkiego.

Prowadził z nim filozoficzne dysputy, ale nie udało

mu się namówić pruskiego monarchy do

interwencji w Polsce. Wyjechał zatem do swej

Lotaryngii, zrzekł się formalnie tronu i pędzić

począł spokojny żywot sybaryty, do którego był

zresztą stworzony. Rozmyślał, filozofował, snuł

plany reform, pisał, ale nade wszystko folgował

urokom stołu i łoża. Jego oficjalną metresą była w

tym czasie markiza de Boufflers. Spędził w ten

sposób ponad trzydzieści lat, wyzbywając się

wszystkich ambicji politycznych. Pogodził się

nawet ze swoim dawnym konkurentem Augustem

III, z którym wszedł nawet w rodzinne koligacje,

kiedy jego wnuk, delfin Francji, poślubił córkę

Augusta Marię Józefę.

Stary i coraz grubszy eks-monarcha pomimo

swego wieku i pobożności pędził życie nader

rozpustne i wystawiał na szwank dobre imię swej

córki, królowej Francji.

Córka postanowiła go w końcu ożenić i jako

kandydatkę na żonę wybrała mu siostrę swojej

synowej, Marię Krystynę Wettyn, młodszą od

Leszczyńskiego o pięćdziesiąt osiem lat. Były król,

po początkowych oporach, zaakceptował w końcu

ten związek, który miał sprawić, że zostałby nie

tylko dziadkiem, ale także szwagrem następcy

francuskiego tronu. Z niewiadomych przyczyn do

małżeństwa jednak nie doszło, a Marii Krystynie

przyznano uposażenie w opactwie Ramiremont.

Przebywała w nim ona aż do końca swojego

krótkiego życia. W kilka lat po jej śmierci zmarł

także wiekowy niedoszły małżonek.

Konkurent Leszczyńskiego do tronu, August III,

był jedynym legalnym synem Augusta II Mocnego.

Już od najmłodszych lat ojciec przygotowywał go

do objęcia sukcesji i w tym celu zmusił do zmiany

wyznania luterańskiego na katolickie. Wysłał go

także w podróż po Europie, aby mógł się zapoznać

z zasadami rządzenia państwem. Z tego czasu

zachowała się charakterystyka królewicza, którą

skreślił feldmarszałek Flemming: "Kocha się we

wspaniałościach i kosztownych strojach i ma

przekonanie, że zna się na tym. Kocha jedzenie,

dobre i drogie wino, ale ich nie nadużywa.

Uwielbia włoską muzykę. Posiada inklinacje

właściwe dla książąt - do polowań, koni, psów.

Jest skąpy, o ile chodzi o pieniądze, którymi

rozporządza, lecz bardzo liberalny, gdy wydają je

ci, którzy trzymają kasę. Ma wielką skłonność do

dam, lecz gardzi bałamutkami. Kiedyś rumienił się,

gdy rozmawiano przy nim o zalotach miłosnych,

ale od jakiegoś czasu tak się do tego przyzwyczaił,

że odczuwa przyjemność, gdy mu się o tym

opowiada. Sądzi, że jest całkowicie obojętny na

płeć piękną, lecz sądzę, że stać go na uczucia".

Charakterystykę tę Flemming pisał, kiedy

królewicz miał dwadzieścia cztery lata. Wtedy

rzeczywiście przeżywał jakieś bliżej nieokreślone

miłostki, zwłaszcza zaś podczas swojego pobytu

we Francji.

W rok później ojciec ożenił go z córką cesarza

Józefa I - Marią Józefą. Małżeństwo to miało

charakter dynastyczny, ponieważ August II,

obserwując wymieranie męskich linii Habsburgów,

pragnął w ten sposób przybliżyć syna do

cesarskiej korony. Syn cesarzem jednak nigdy nie

został, a tron polski zawdzięczał wyłącznie

poparciu imperatorowej Rosji. Małżeństwo

wpłynęło jednak na zmianę obyczajów Augusta.

Maria Józefa była kobietą nader pobożną i otaczała

swoją opieką kościoły i zakony, spośród których

upodobała sobie szczególnie zakon jezuitów. Za

swoje podstawowe zadanie uważała wszakże

rodzenie mężowi dzieci i urodziła ich w sumie

czternaścioro: siedmiu synów i siedem córek.

Wszystkie córki jako pierwsze imię otrzymały

Maria, na cześć Matki Bożej, natomiast wśród

synów przewijało się imię Franciszka Ksawerego,

świętego zakonu jezuitów.

August zerwał z przelotnymi miłostkami i został

wierny swojej wiecznie brzemiennej żonie. Kiedy

po jej śmierci namawiano go, aby wziął sobie

metresę, zareagował na to prawdziwym

oburzeniem.

Od czasu małżeństwa począł jednak tyć i pulchny

dotychczas młodzieniec zamienił się w otyłe

monstrum. Powiadano zresztą, iż w tym czasie

zjadał na obiad co najmniej dwadzieścia potraw.

Jakie to były potrawy, podpowiada nam Jędrzej

Kitowicz: rosół, barszcz, bigos, gęś ze śmietaną i

grzybami, flaki, cielęcina na szaro, cielęcina na

biało ze śmietaną, kury, kurczęta, gęsi na rumiano,

indyki, kapłony, baranina z czosnkiem, prosięta,

nogi wołowe w galarecie, wędzonka wołowa,

kiełbasy, kiszki z ryżem, zające, sarny, jelenie,

dziki, przepiórki, kuropatwy, cietrzewie.

Król obrastał zatem w sadło, czemu towarzyszyła

postępująca degradacja psychiczna. Najmilszym

zajęciem stało się strzyżenie papieru, strzelanie

przez okna do wałęsających się po ulicy psów,

policzkowanie błaznów i udział w polowaniach.

Polowania te, ze względu na królewską tuszę,

urządzano na pałacowych dziedzińcach, na których

ustawiano drzewa i wpuszczano zwierzynę. Każdy

strzał był celny i zdarzało się, że na jednym takim

"polowaniu" król kładł trupem i sześć niedźwiedzi.

Odseparowany od swoich poddanych August

stawał się coraz bardziej człowiekiem samotnym,

a samotność ta była szczególnie odczuwalna po

śmierci Marii Józefy. Interesował się wprawdzie

sztuką, kochał operę i nie opuszczał żadnej

premiery. W Polsce bywał bardzo rzadko. W ciągu

swojego trzydziestoletniego panowania spędził w

niej w sumie niecałe dwa lata.

Śmierć miał symboliczną. Skonał niespodziewanie

na próbie generalnej opery "Leucippe", która

uświetnić miała jubileusz jego panowania. Umarł

w Dreźnie i - podobnie jak Stanisław Leszczyński -

nie spoczął nigdy w królewskich grobach na

Wawelu.

li i

INDEX

SPIS GIER

Jerzy Jankowski - Monarsze sekrety4.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: