Zasady oceny ryzyka karta oceny ryzyka.pdf

OPINIE

Rozdział 5/1.

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta

oceny ryzyka

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka

Spis treœci

1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka

zawodowego .............................. 1

1.1. Przepisy, podstawowe pojêcia ............. 1

1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka ............ 2

1.3. Sytuacje, w których nale¿y dokonaæ oceny

ryzyka zawodowego ..................... 3

1.4. Osoby oceniaj¹ce ryzyko zawodowe ........ 3

2. Podstawa oceny ............................ 3

3. Elementy ryzyka zawodowego................. 4

3.1. Prawdopodobieñstwa urazu lub utraty zdrowia 4

3.2. Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji ...... 4

3.3. Mo¿liwoœæ unikniêcia lub ograniczenia skutków 4

4. Proces oceny ryzyka zawodowego ............. 4

5. Zbieranie informacji ......................... 5

6. Identyfikacja zagro¿eñ ....................... 6

7. Metody szacowania ryzyka zawodowego ........ 6

7.1. Lista kontrolna ......................... 7

7.2. Analiza bezpieczeñstwa pracy ............. 9

7.3. Analiza „Co–gdy?” ...................... 9

7.4. Technika FMEA ........................ 9

8. Metody szacowania elementów ryzyka .......... 10

8.1. Szacowanie elementów ryzyka w zgodzie

z Polsk¹ Norm¹ PN-N-18002 ............. 10

8.1.1. Szacowanie ciê¿koœci nastêpstw....... 11

8.1.2. Szacowanie prawdopodobieñstwa ..... 12

8.2. Szacowanie na podstawie pomiarów ........ 12

9. Ocena ryzyka dokonana na podstawie szacowania . 12

10. Plan dzia³añ ................................ 14

11. Dokumentacja ............................. 14

Wzór karty dokumentowania oceny ryzyka

zawodowego .............................. 16

1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka

zawodowego

1.1. Przepisy, podstawowe pojêcia

Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), praco-

dawca ma obowi¹zek:

stosowania niezbêdnych œrodków profilaktycznych zmniejszaj¹cych to ryzyko,

kwiecień2005

Rozdzia³ 5/1.

Leszek Pietrzak

5. Ryzyko zawodowe

kwiecieñ 2005

oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego zwi¹zanego z wykonywan¹

prac¹,

OPINIE

5. Ryzyko zawodowe

Rozdział 5/1.

informowania pracowników o ryzyku zawodowym zwi¹zanym z wykony-

wan¹ przez nich prac¹ oraz

informowania pracowników o zasadach ochrony przed zagro¿eniami.

Obowi¹zek oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego przez pracodawcê

zosta³ zapisany ponadto w § 39 ust. 1 rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki So-

cjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy

(tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650).

Definicje

podstawowych

pojęć

W § 2 pkt 7 ww. rozporz¹dzenia zdefiniowano ponadto pojêcie ryzyka zawodowe-

go , za które uwa¿a siê prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niepo¿¹danych zda-

rzeñ zwi¹zanych z wykonywan¹ prac¹, powoduj¹cych straty, w szczególnoœci

wyst¹pienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku

zagro¿eñ zawodowych wystêpuj¹cych w œrodowisku pracy lub sposobie wyko-

nywania pracy.

W tym samym rozporz¹dzeniu (§ 2 pkt 13) okreœlono tak¿e pojêcie zagro¿enia ,

pod którym rozumie siê stan œrodowiska pracy mog¹cy spowodowaæ wypadek lub

chorobê.

Pojêcie ryzyka zawodowego zdefiniowane zosta³o równie¿ w europejskiej normie

PN-EN 1050:1999, wg której jest kombinacj¹ prawdopodobieñstwa wyst¹pienia

i stopnia ciê¿koœci mo¿liwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia w sytuacji za-

gra¿aj¹cej, tj. ka¿dej takiej sytuacji, w której cz³owiek eksponowany jest na jeden

lub wiêcej czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uci¹¿liwych.

W Polskiej Normie PN-N-18001:2004 Systemy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy, zdefiniowano inne wa¿ne dla oceny ryzyka zawodowego pojêcia. I tak:

nara¿enie to podleganie oddzia³ywaniu czynników niebezpiecznych, szkodli-

wych lub uci¹¿liwych zwi¹zanych z wykonywaniem pracy,

œrodki ochronne to œrodki ochrony zbiorowej i indywidualnej, a tak¿e inne

œrodki natury technicznej b¹dŸ organizacyjnej stosowane, aby zminimalizowaæ

ryzyko zawodowe.

1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka

Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie mo¿liwie naj-

lepszej ochrony zdrowia pracowników i zapewnienia ci¹g³ej poprawy bezpie-

czeñstwa pracy, które to bezpieczeñstwo osi¹ga siê poprzez:

okreœlenie, czy ww. zagro¿enia nios¹ za sob¹ ryzyko zawodowe,

odpowiednie wyposa¿enie stanowisku pracy,

w³aœciwy dobór stosowanych materia³ów,

odpowiedni¹ organizacjê procesu pracy.

Istotnym celem oceny ryzyka jest te¿ wykazanie pracownikom (ich przedstawi-

cielom) i organom nadzoru nad warunkami pracy, ¿e warunki panuj¹ce na poszcze-

gólnych stanowiskach pracy zosta³y gruntownie przeanalizowane, a zastosowane

œrodki ochronne s¹ w³aœciwe.

Efektem oceny powinno byæ rozstrzygniêcie czy ryzyko jest odpowiednio kon-

trolowane i czy mo¿na je uznaæ za akceptowalne, a jeœli nie, to jakie œrodki mo¿na

zastosowaæ w celu jego redukcji.

kwiecień2005

sprawdzenie, czy zidentyfikowano wystêpuj¹ce na stanowiskach pracy za-

gro¿enia,

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka

OPINIE

Rozdział 5/1.

Ocena ryzyka zawodowego musi dostarczyæ niezbêdnych informacji do podej-

mowania dzia³añ naprawczych i ustalania kolejnoœci ich wprowadzania.

1.3. Sytuacje, w których nale¿y dokonaæ oceny ryzyka

zawodowego

Ryzyko zawodowe nale¿y oceniæ zawsze w przypadku:

wprowadzania zmian (technologicznych, organizacyjnych) na stanowisku pracy,

zmian w stosowanych œrodkach ochronnych.

Obowi¹zkowo oceniamy ryzyko zawodowe, jeœli nast¹pi³y zmiany wymagañ do-

tycz¹cych ocenianych stanowisk pracy, a tak¿e za ka¿dym razem po zaistnieniu

wypadku przy pracy.

Dobr¹ praktyk¹ jest ocenianie ryzyka zawodowego okresowo.

1.4. Osoby oceniaj¹ce ryzyko zawodowe

Ocena ryzyka zawodowego nie powinna byæ dzie³em jednej osoby. Dobrze jest

w tym celu tworzyæ zespo³y z³o¿one z pracodawcy i pracowników przez niego wy-

znaczonych. Zaleca siê tak¿e, aby w sk³ad zespo³u oceniaj¹cego w³¹czyæ ekspertów

zewnêtrznych.

Cz³onków zespo³u nale¿y powo³ywaæ spoœród osób:

Zespół ds.

oceny ryzyka

zawodowego

znaj¹cych i rozumiej¹cych zasady oceny ryzyka zawodowego,

maj¹cych odpowiedni zasób wiedzy niezbêdnej do identyfikacji zagro¿eñ,

umiej¹cych prawid³owo oceniæ skutki zagro¿eñ, które wystêpuj¹ na danym sta-

nowisku pracy,

potrafi¹cych okreœliæ sposób dzia³ania prowadz¹cy do wykluczania b¹dŸ mini-

malizowania wystêpuj¹cych zagro¿eñ.

2. Podstawa oceny

Podstaw¹ oceny ryzyka zawodowego zwi¹zanego z konkretn¹ sytuacj¹ lub proce-

sem technologicznym jest kombinacja:

najwy¿szej daj¹cej siê przewidzieæ ciê¿koœci urazu lub pogorszenia stanu

zdrowia.

Poniewa¿ ciê¿koœæ urazu cia³a lub pogorszenia stanu zdrowia zale¿¹ od wielu czyn-

ników wystêpuj¹cych w danej sytuacji zagro¿enia, a ponadto tylko niektóre z tych

czynników mo¿na (czasem tylko czêœciowo) przewidzieæ, oceniaj¹c ryzyko zawo-

dowe powinno siê zak³adaæ najciê¿szy uraz lub najwiêksze pogorszenie stanu

zdrowia , które mo¿e byæ spowodowane ka¿dym ze zidentyfikowanych zagro¿eñ.

Taki najgorszy z mo¿liwych wariant nale¿y przyjmowaæ zawsze, nawet wówczas,

gdy prawdopodobieñstwo zaistnienia takiego urazu lub pogorszenia siê stanu

zdrowia nie jest wysokie.

kwiecień2005

tworzenia nowych stanowisk pracy,

prawdopodobieñstwa wyst¹pienia urazu lub utraty zdrowia,

OPINIE

5. Ryzyko zawodowe

Rozdział 5/1.

3. Elementy ryzyka zawodowego

Precyzyjne okreœlenie elementów ryzyka zawodowego, zw³aszcza w ma³ych lub

œrednich zak³adach pracy jest z regu³y trudne i mo¿e byæ oszacowane jedynie

z przybli¿eniem .

Mo¿liwoœæ wyst¹pienia urazu cia³a lub utraty zdrowia sk³ada siê z takich elemen-

tów, jak:

czêstotliwoœæ wystêpowania zjawiska i czas ekspozycji,

mo¿liwoœæ unikniêcia (lub ograniczenia) szkody.

3.1. Prawdopodobieñstwa urazu lub utraty zdrowia

Prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niebezpiecznego zdarzenia zale¿y od nieza-

wodnoœci elementów struktury: cz³owiek – maszyna – œrodowisko. Prawdopodo-

bieñstwo to mo¿na oszacowaæ na podstawie danych zawartych w:

analizach ryzyka na podobnych stanowiskach pracy,

danych statystycznych dotycz¹cych podobnych wydarzeñ.

3.2. Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji

Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji zale¿¹ od:

koniecznoœci dostêpu i charakteru dostêpu do ww. stref,

czasu przebywania,

liczby osób, które musz¹ przebywaæ w strefach niebezpiecznych.

3.3. Mo¿liwoœæ unikniêcia lub ograniczenia skutków

Ten element ryzyka zawodowego zwi¹zany jest z:

mo¿liwoœci¹ unikniêcia wypadku (refleks, zwinnoœæ, unik, ucieczka),

œwiadomoœci¹ ryzyka (wiedza ogólna, wyszkolenie i doœwiadczenie pracowni-

ka, obserwacja urz¹dzeñ sygnalizuj¹cych).

4. Proces oceny ryzyka zawodowego

Zasada syste-

matycznego

działania

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem wieloetapowym i mo¿e byæ przeprowa-

dzana „krok po kroku”. Wa¿ne jest, aby dzia³aæ metodycznie, bo tylko tak mo¿na

uzyskaæ pe³ne i wiarygodne dane, konieczne do w³aœciwego zarz¹dzania ryzykiem.

Proces ten przebiega w kilku podanych poni¿ej etapach:

zbieranie informacji niezbêdnych do oceny ryzyka zawodowego,

analiza zebranych informacji i identyfikowanie zagro¿eñ wystêpuj¹cych na sta -

nowisku pracy,

szacowanie i ocena ryzyka zwi¹zanego ze zidentyfikowanymi zagro¿eniami,

kwiecień2005

prawdopodobieñstwo wyst¹pienia zdarzenia niebezpiecznego,

opisach wypadków i zdarzeñ potencjalnie wypadkowych,

czêstoœci dostêpu do stref niebezpiecznych,

prêdkoœci¹ pojawiania siê zagro¿enia,

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka

OPINIE

Rozdział 5/1.

wyznaczanie dopuszczalnoœci ryzyka,

formu³owanie zaleceñ dotycz¹cych dzia³añ eliminuj¹cych lub ograniczaj¹cych

ryzyko.

5. Zbieranie informacji

Przygotowuj¹c siê do oceny ryzyka zawodowego nale¿y dokonaæ przegl¹du sta-

nowiska pracy i zastanowiæ siê co mo¿e powodowaæ zagro¿enie. Dobrze jest w tym

celu przyjrzeæ siê:

Przegląd stano-

wisk pracy

lokalizacji stanowiska pracy,

zadaniom, jakie na tym stanowisku s¹ wykonywane,

osobom zatrudnionym na tym stanowisku (uwaga – nale¿y uwzglêdniæ osoby,

które obowi¹zuj¹ szczególne uregulowania w prawie pracy np. m³odocianych,

kobiety w ci¹¿y, czy osoby niepe³nosprawne),

stosowanym œrodkom pracy, materia³om i operacjom technologicznym,

sposobom wykonywania pracy,

stosowanym œrodkom ochronnym.

Potrzebne do oceny ryzyka zawodowego informacje znajd¹ Pañstwo tak¿e anali-

zuj¹c:

Źródła

informacji

dane techniczne maszyn lub narzêdzi (mo¿na je otrzymaæ od producenta lub

dostawcy);

procedury technologiczne i instrukcje obs³ugi;

wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, wystêpuj¹cych

na stanowisku pracy;

czynniki psychologiczne, spo³eczne i fizyczne;

organizacjê przedsiêwziêæ zmierzaj¹cych do zapewnienia w³aœciwych warun-

ków pracy,

wypadków przy pracy i zdarzeñ potencjalnie wypadkowych,

chorób zawodowych,

awarii;

przepisy prawne, normy i literaturê naukowo-techniczn¹;

karty charakterystyk substancji niebezpiecznych (jeœli s¹ wykorzystywane

w produkcji).

Nie wolno te¿ zaniedbaæ obserwacji:

œrodowiska pracy,

zadañ wykonywanych na stanowisku pracy i poza nim.

Warto sprawdziæ te¿, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi procedu-

rami.

Bardzo wa¿nym elementem w ca³ej procedurze dokonywania oceny ryzyka zawo-

dowego jest wywiad z zatrudnionymi na danym stanowisku pracownikami. Ele-

mentu tego nie wolno lekcewa¿yæ i pomijaæ, gdy¿ to w³aœnie pracownicy mog¹ za-

uwa¿aæ rzeczy, które nie s¹ oczywiste na pierwszy rzut oka.

Wywiad z pra-

cownikami

kwiecień2005

dokumentacjê:

czynników zewnêtrznych, mog¹cych wp³yn¹æ na stanowisko pracy (np. czyn-

ników atmosferycznych, czy sytuacji, kiedy praca na stanowisku jest wykony-

wana okazjonalnie przez innych pracowników),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: