Turowski Małe struktury społeczne 17-26.PDF

II. JEDNoSTKA A sPoEczEsT.wo

Hrslori'r ilkturlrroi problemu17 Trzy tcorienJ tematstosrur.

ku iednosti do spoeczestva

22 Prawaosobyludzkieji dobro

'r'sPhe 26

HIsToRIA I AKTUALNo PRoBLEIVIU1

Vielu autorw problemstosunku jednostki do spoeczestwa

traruje jako

problem fikcyjny i wynik nieporozumienia2,

ich zdaniembowiem w rzeczy-

spotecznej

zacierasito, co ,,indywidualne'',

i to, co ,,sPoteczne",

kazdym zjawiskutzw.indywidualnymzawieraj4

sielementy spoeczne,

a w

zjawiskutzw. spoecznyrn

wystPuj

elementy

indywidualne,

tymba'rdziej'e

czowiek - wedtugtychpogl4dw _ Lsztatowany

jest przezspoeczestwo,

jest dzietem

jednostek

ludzkich'Pogldten jest suszny

jedynie o ryie,

o ile bdziesi gotraktowa

jako opozycjwobecabsolutnego,

ontologicznegc,

przeciwstawiarria

cztowieka

spoleczestwu

i odwrornie.

Jednake

niemooa5l

"osobr ludzLr"' ,,osoba", "czos'iek", "iednonLa ludzka" stosujzrmiernie.

Rn'nie*'jcdnrkov}m naczeniu uls'amna razietermjal.: "spoeczno"'

na''' "zbiororr.o",

dh okreleo;a

jakiegokolwick spoecznego

"grupa spoecz.

"spoeczestwo"

komplekzug.up

spoeczrrychpodporzadkowarrych jedaej podstawovej grupie.V takim wypadku zmiana znacze'

nra lrmlnu JesI zaznaczona.

, Franciszek Nfuek (faryl 'ogolo8t',LubLh 1948,s. 266.267)fii<cyjno

srosuj

te'diaokrelenia

problemu: jedaostka

- spoeczesrl.ouasadnia rym' !.k'dej czymociistniejewkhd oryglnalg)' jednostkj, ale

teaby czynnomogazaistnie. jednostka poduguje si wsplaym dorobtiea 'poeczensrva.

Jest to oczp.iciesfuszoe' alew problemie stosuku midzy jedlostk r spoleczcsw.em nie

chodziprzecieo budos.czvnnoci

spolecznej, e o vzajemne graniceuprawniei obowiz.

ks'' GeorgSimmel rykazuje za'ero v' wiadomoci

jednostki przdanujesiprzynaleoo(

jej do roych grupspolecznvch'z ktrych kd do czego

jedaos& zobowizujcczy teod

krr-vch jednostka czego

oczekuje'Istnieje pyarrie:jakie swicte relacjeoidzy jcdao*ka

spoeczests.emi

Zob' G' S i m rn e l. Sooblogra,

tum.z niern'}I. ukasiewicz' \(arsav-a

1975,1.7,{i n.

liELtoI!..r

t)6f'iJ ':Dlnlka|s|M i a!'. :);lr.'..Jt$

U:ii--iir.r!:!i!Wxr...r')':iEgl

trl.No*} 5wlJ|!. ir'j.i]r wirlsItt

l'l. 20.03.El t i9:.;9

wistoci

onoza

'Terninv;

zesPolda Iudzi

z lu&rni dlalrpIleg celu.Termin ',spoeczenwo"

JEDNOSTKA A sPoEcZE\'sTvo

zgodziz tym zapatrywarriem,

gdygosi ono niemoIiwo

rozwaania

i okres-

lania stosunkuczowieka do spoecznoci'

Istnienie bowiemza1enoci

miozr

osob a spoecznoci

nie pozbawiaich obu odrbnoci

i nie utozsamia

ich,

wrczprzeciwnie _ implikujeich odrbnpodmiotowo'

Istnieniezrt-izkl'

midzi'cztowiekiema spoeczestwem

domagasinav'etustalenia*.zajemnego

. Zar*no n'teorii, jak i w praktyce

wystpujeprzeciedooiosep1tanie,czy i w jakim zakresie plemi, rodzina,

rd, wie,panstwo,klasa,zawd czy Part]'a magpodporzdkol-yr'.asobie

jednostki i jak dalekosigajobowizki czowreka

i podporzdkot.arria

la rzecz grupy, a z drug'e1

strony, jakie uprawnieniama jednostka wzgldemspotecznoci.

Pox.stax.ay

bowiemw prace i powstajnatle rych wanie

rozgraniczerznegorodza.

iu konflikty.

Nic wicdziwnego,iod zaranianaukowejrefleksjinadwspyciem

ludz.

stosunekmidzyczo*.iekiema spoecze'

stwemznajdujesirv.krgucig,r'ch

dyskusji'Od czasubowiem,gd1.w.staro.

twrcy filozofii humanistycznej' zv.rcili siku badaliom

nadczov'iekiem,pojawitsiw dziejachmyliprob1emstosunku jednosrki do

spoteczestwa

- miasta,anastpniedo spoteczestwaw ogle.Caastaro1tna

mylfilozoficznaGrecji wrdwielulicznychproblem*.filozoficzno.spotecz.

nych rozwa zagadnienie'

jak w istocierzeczy lada si stosunekmidzy

Spotykamyten Prob1em w nauceProtagora.

sa,w pogldachSokratesa,- t.ielkiejtwrczociPlatonai v'ogromnej synte.

zie filozo{itpo|ityczltejArystotelesa.Pniejsze szkovmr,-li

ludzka spoecznoci)

staro1tnej:

cvni.

cy,epikurejczycy'sceptycyczy szkoastoicka,charakteryzuj

sim'in' odmien

a \v !)'.mrnicami rr.

rozwizywaniuproblemustosunkucztowiekado spoeczesrwa.

Jednoczenie

zagadnienia,Spro*'a'

dza si ono do p1ta:ria: czy i jak z nat\lry Qeczy, z punktu rt.idzeniai *'

ptxzczynieontologii czy teorii b.'tu, ukada sistosunek midzycz|o.iekiem

a spoeczestweml]'

lV redniowieczu

stan.ianego

zagadnienieN,.zajemnychpr*. i obowizkn. midzy

ludzkzajmujert.iele miejsca tv.pismachAugusttoa

i Tom,aszaz Akwinu' Poczynajczaod nrczocjHugo Grocjusze rr.

X\.TI w' problemstosunku jednostki do spoeczestwa

i jednostk

r.'vsrpuje

rr.ewsz1.st'

kjch r"o.iach|ilozo|iczno."poecznycl.

.z1 tezsocjo)ogi.zr.ch'

\t'.lnzrlr

1950;K' D i e h |, Det Einzelnend dit Geneinrhaft, Jen] l9,0'5' ]]'j4i J, A' L e i n .

g h t o t, Social Pbilosopbies

rPor'. V' Ko ln 3t o a.5 k1' Razuj Pa]

opa

'tujea v:rozllaejG l ec1i.

in Conlkt, Nee York 1917,s. 507i n

zakresuzalenoci

kim zagadnieniezasadregulujcych

1tnejGrecji sofici,

jednosrk

nocipogldw v zakresiefilozofii spoeczesrwa.

wyrznieformuujesisensproblemui tre

spoteczestwem

tllsToRlA I KTUALNoc pnoeLlrtu

Problcmy o\relrniastosunkw midzyspoteczesrwem

a jednostk

ludzk

nic byy jedynie spraw

teorii'\(izaysionenajcilej

z praktyk

i potrzeoa.

\flszystkie ruchy spoteczne,poliryczne i umys.

ovre obok rnychdew zaktesieusrrojugospodarczego'kultury, syte'

mu rzdw politycznych - wysuwajsprawgranic uprawnie pstwa oraz

obowizkw i praw obywatela.Zsad,niczymzagadnieniemw programach i

ideologiachruchw spotecznychbfo w dziedzinieustrojuspoecznego

okrele'

nie stosunku jednostki do spoeczestwa.

Dlategowanie

relacja:cztowiek _

spoeczestwow prakyce yciaspoecznego

uznanazostaaprzezwielu myli-

i proces ,,pochaniania,'

jednostki przez spoeczestwo

i jego interesomustazalo za fi'.st'

n7 procesdziejowy w historii ludzkiei.Pogldyhistoriozolicfne na terr lemat

rozwinysi zarwno * postaciteorii ,,1inearnych''

jej spoteczestwu

jeden stay

kierunekw rozwoju ludzkich dziejw,polegajcyna realizowaniucoraz wik-

szejwolnoci

(uznajcych

si l

rozlzerzanj,e w toku historycznegorozwoju podporzdkowywania jednosd<i

spoteczesrwu),

i dzieje

ludzkie polegaj na zmierrnym,powtarzajcymsiprzechodzeniu spoeczestw

ze stan* indywidualizmudo stanwkolektywizmu, wsplnoci

czy tesocja.

lrzeclrl'".

Nie inay charakterma przeciezhistoriozoficzna teoria Hegla o kierunku

rozwoju historyczoego,z'cegood staau braku wolnocidla jednostki

PoPrzez sta&y wolnocidla jednego, x'olooci dla kilku do stanu wolnocidla

wszystkich ludzi. Podobny charaktermiay koncepcjeGuillame De Greefa,

Henry Maine'a, f,,osz4ce, iz rozwj dziejowy toczy si od zupdl za1.enoct

jednostek .'. spoecze*wach prymirywnych, oparrych na wtadzy patriarchal-

nej,i zmierzado stanuzupenej wolnoci

indywidualizmui socjalizmu"6,

czyli przewagiinte.

.t' Soroklo'bnaniqtnSocio.Cullu,eueetot!ionai,ne'[w:]reoe.sorlologi?

al XX sicle,laris 1947,vol. I, s. 96 i n.; t e tr e, Socizl and a tutal nan;cs, New Jork

1941,vol. 4.

5C''

Pattemsof Socia!C}ange,washilgton1956,s' 7;

P, B a r t h, Die PhiLosophie

der Geschichte

ak Soziologie,

Leipzig 1915,s. 229.

6 K. K r a u z, Socjologiczne

yauo rctrospe7,odb.z "Ateneum", Varszava 1898,s. 14.

Por' takeE' b r a m o *.ski' Kazinierz kauz - sociokicznepiauo refio'Pekcji,|v:]

mi praki byyw1'wotywane.

cieli za tak zasadnicz,

lub podporz4dkowywania

jednostki, lub - przeciwnie - wykrywajcychpogbianie

jak tew postaciteorii "cyklicznych" (goszcych,

i wspzycia midzy ludmi opartego

na dobrowolnych umowach5'Polski socjologKazimierz Kelles-Krauzustali

socjologiczne prawo retrospekcjispoecznej, n'osz4ce, i rozwj spoeczuy

toczy si wedugdwch antagonistycznychzasad,krre "[''.] obracajkoo

dialekrycznego nastpstwa:

Zimmerman,

JEDNo5TKA A SPOECZESTV'O

res$' jednostki nad interesamisPoecfestwaw jednym okresie,a przewagi

intereswspolecznychnad jednostkowymi w nastpnymokresiedziejol'ym.

Spoeczestwa _ jego zdarriem _ Po ePocepodporzdkowywaniaspoecze-

stwa jednostceprzechodzw drodzereakcjido nastpnejformacji,w ktrej

osobaludzka pochtonita jest przez spoeczeistwo,

i tak corsia corsi _ jak

rwnie GiarrrbatistaVico swe Prawo o 'koobiegu', historii 1udz-

kiej'' Spoeczestwa

przechodzpewienerapustrojuspoecznego,

oPartegona

okrelonymstosunku jednostki do spoeczestwa,

nastPnie$/chodzw jego

zaPrzeczenie i zn*. powt;Lrzaj4

t drog, aczkolwiek w innej formie i cigle

sluoosKonalajc'

.\fspczesny

socjologKarl R' Popperniedopuszczasitakwielkichuprosz.

czehistoriozoficznych,niemniej jednak wykazujenapodstawieanalizygw-

nych doktryn filozoficzno.spoecznych

otwartego'',stucego

jednostce

i ;c;

,,zamk tego,' (c/ose/soclery)'tota1nego,

stanowi gl.ny nuft dfiej. n,-spzycia

ludzkiego8.

.ffsz7stkie te reorieukazuj, jak pewnehistoryczniestabilizujcesi r:kady

stosuntw midzy jednostk a spoteczestwem

nadajcharaktercaoci

ycia

spoecznego

i kulrury danegookresu.Dowodz jednoczenie,

e w histonr

narodw i panstwdeniado zoalezienia optymalnego

i najtrafniejszego

ukadu

stosuntw midzy jednostk a spoteczestwem

sdominujce'Dlategowtanie

jako zasadr'lczeprocesyspoeczne.

Napraw.d vic za E'\{''elry'm monapowiedzie,i problem stosunku

czowiekado spoteczestwa

rzn' proble.

mempowszecblym i do pewnego stopnia wiecznym i trwaym,cig}e w prak.

tyce rozwizyv.anymna nowo w zstzkllze zmieniajcymisi ksztatamr

yciaspoecznego.

jest ,'problemem rodzajuludzkiego''q.

Z drugiejstrony okreleniemiejscaczowiekaw spotecze-

stwie i ustalenie wzajemnychrelacjimidzygruPa jej czonkami*, zasadzi.e

przesdzao caoci

ustrojuspoecznego. Dlategote trafnie J. Maritain prob-

lem:czowiek _ spoteczestwo

nazyl'a zagadnieoiem

fundamentalnym

filozo{ii

teipzig' [b.r'w']' s' 11)slvie!

dza: "Die Ftagenachden WtbnLtniswn Geneinscb und Einze|nenschnt einetImrchheitsfrage.

Siebetriflt lnd be,'egt jel:{en Menschen'Dmn dasLebentlan lncl in Geneinscbaj| gehrtzur t|en'

schen{se und.z,n MenschnschrcksaL".

undEinzelnenrch,zA'' Salzburg

lormuosra

i dziejw politycznych' e wysiki

zmierzajcedo st\1'oela ,,spoteczestwa

wolnoci.w miejscespoeczestwa

narzucajsione badaczomspoteczestwa

t e n 'e, Dziea'r' 2' Varszasa 192.'5.]86400'

7 Por.: J. B. V i c o, Naua Nauka,rl,.n. A. Lanse,V/arszava 1e16.

3 Por': K' R' P o p p e r' TheCtpenSocietyarul ItsEnemies,Loon 1961'

, F'.\eh:1 @eneinschaft

H]STORIAI A!iTU^LNo pnolrrivlu

polilvcznej' a R. Linh.rrdtokrela

jc jako podst.rwowezagadnieoieetyki spo-

Problem ten jest otwany szczeglnie

w przevlr'anej Plzez nas ePoce'Dokonuj4 si przeci.ezza ycia obecnego

pokolenir -l'ielkie rekonstrukcjeycia spotecznego'oczywicie,nie naley

popadaw przesad

x14cznre

n.przeyl'irnym przez siebieokresiehistorycznym, niemniej jednak trzeba

stwierdzi,i w.przesztoci

rl-up,.ltry*.rriu

'przetomowoci'',

,,epokowoci''

przemialy spoteczestwdokonyv-aysiw wik.

szym sropniu w sposb ',ywioowy'',

obecniezapolegaj4one na przeprowa-

dzrniu l.ielkiego eksperymentusocjologicznego'gdyw sposb wiadomy,

wedugokrelonych

dokonujesi

budo*.vnolv.ychustrojn'' Nie bez racji przeto Karl Mannheim _ *7bitny

znarvcawspczesnego

ideo1ogii,vspanych nateoriachspoecznych,

stanuyciai kultury _ wiek XX nazywa "wiekiem

spoeczncj,,ll.

Di'rtegotenJsuv/ilsi pytanie, jaka jest przyszo

czowiekai jakie jest

jegomiejscerr-nowvm' tworzcymsispoeczestwie,

a rakena jakich zasa-

stosunekcztowieka do zbiorowocioparte s dzisiejsze

rekonstrukcjespoeczne

i czy na takich zasadachpowirrnyby opane.Epoka

naszachcemienisi okresem nowegohumalizmu. Na czasiebdzie przeto

przypomriedyskurs q'iekw. mvli

ludzkiej'przypomniei unaocznideklara.

cje nrch*. spoecznych,odrl'orzy zasadyi ramy okrelajce

uprawnieniai

i prawanaturalrreosobyludzkiej'

\V czasachwspczesnych,podobnie jak w okresachpoprzednich,przed

myl

wzgldem czowieka

teoretycznstoi pJtanie' czy spoeczno

i jednostka |ldzka ,'|'''f natur.

sind |'.'],, _ jak piszeVelryl2, czy tenaturalna rela.

cja czo*.iek _ spoeczestwo

b.lftelnande'r

zugeordnet

przebiegainaczej'odpowied jest 'u,ana,

gdy

rozwi4zariat kwestii.Przeddziaalnoci

prakt,vcznbog.iem sroi rwnie do wykonania zadanie,polegajcena obo.

.,.izkutworzeniatakiegousroju spoecznego,w krrym stosunekczos.ieka

clo spoeczestwaopan,vbybyna zasadachwynikajcychz istoty i natury

Nl a. it tin, the RtgbaofMandndNatpd!Lda, dm. z ira-oc.,

london 1e45,

s. 1'12.

1] K. \t a n n h e i n, Man and Soc'e',London, 1940,s' i2; H. V. odum za poda]e'

ze centralnymprob1emem

deshl.Tbonas "-on Aqlz, Freiburg1932,

sspczesnoci

jest uzyskanie rwnow.agimidzvwo1aoci

a uspo-

ieczatetien lunrierstandirg Sociery, New York 1947,s. 419).

1: \v e I ! t'. dz. c}1.,5. 16.

ecznei]c.

Z tychptzyczyn problematykastosunku jednostki ludzkiejdo spoecznoci

nie przestljenigdy tracina aktua1noci'

rekonstrukcji

dach okrelajcych

obowizkispoecznoci

przesdzao kierunkuprakt,vcznego

s.5;R. L inh ar dt, DteSoziaLPrincipien

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: