Treść - Moduł 6.pdf - Historia wychowania - sylwia22886

Istota i znaczenie reformy jędrzejewiczowskiej

1. System organizacyjny szkolnictwa

2. Wdrażanie reformy jędrzejewiczowskiej

Bibliograﬁa

1. System organizacyjny szkolnictwa

11 marca 1932 roku Sejm Drugiej Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił reformę szkol-

nictwa. Została ona opracowana przez ministra Janusza Jędrzejewicza i wicemi-

nistra Kazimierza Pierackiego. Ustawa ta dokonała poważnej przebudowy całego

systemu szkolnego. Program szkół powszechnych rozbito na trzy szczeble , którym

odpowiadały trzy stopnie organizacyjne szkół. Wprowadzenie trzech stopni orga-

nizacji na poziomie szkoły powszechnej było słabym elementem reformy. Szkoła

pierwszego stopnia miała dwuletnią klasę III i trzyletnią klasę IV. Uczył w niej je-

den nauczyciel, jeśli liczba uczniów nie przekraczała 60, a jeśli liczba uczniów wy-

nosiła od 61 do 120 uczniów, uczyło dwóch nauczycieli. Szkoła II stopnia miała

dwuletnią klasę VI i uczyło w niej trzech nauczycieli przy liczbie od 121 do 160

uczniów lub czterech, jeśli liczba uczniów wynosiła od 161 do 210. Natomiast szko-

ła III stopnia miała siedem klas jednorocznych, co najmniej 211 uczniów i pięciu

nauczycieli. Ostatni rok szkoły powszechnej przeznaczony był dla uczniów, którzy

nie chcieli kontynuować dalszej nauki. Siedmioletnia szkoła powszechna I stopnia,

organizowana głównie na wsi, realizowała program tylko czterech klas i nie dawa-

ła uprawnień do podejmowania nauki w gimnazjum.

Zamiast ośmioletniego gimnazjum ogólnokształcącego wprowadzono sześciolet-

nią szkołę średnią ogólnokształcącą. Była ona podzielona na czteroletnie gimna-

zjum jednolite pod względem programowym i dwuletnie liceum programowo zróż-

nicowane (o proﬁlach: klasycznym, humanistycznym, matematyczno-ﬁzycznym

i przyrodniczym), których podstawę dydaktyczną stanowiły odpowiednio dobrane

grupy przedmiotów. Do I klasy gimnazjum przyjmowano na podstawie egzaminów

wstępnych, a do liceum na podstawie świadectw z gimnazjum. Ukończenie gimna-

zjum dawało tak zwaną małą maturę, a ukończenie liceum świadectwo dojrzało-

ści, czyli dużą maturę. Liceum ogólnokształcące było z założenia elitarne. Jednym

z elementów reformy było odrzucenie jakiegokolwiek zróżnicowania klas gimna-

zjalnych, tym samym zdecydowanie, że cała młodzież gimnazjum musi uczyć się

według jednego programu, obejmującego we wszystkich klasach obowiązkową na-

ukę łaciny. Zróżnicowanie programowe zostało ograniczone do klas dwuletniego

liceum ogólnokształcącego.

Ustawa wprowadziła obowiązkowe dokształcanie zawodowe i ogólne całej mło-

dzieży do 18. roku życia, jeśli się nigdzie nie uczyła. Obowiązek ten miał być wpro-

wadzany stopniowo, ale nie przyniósł pożądanych rezultatów. Szkolnictwo zawo-

dowe obejmowało szkoły dokształcające, szkoły typu zasadniczego. Szkoły do-

kształcające zawodowe przyjmowały młodzież pracującą, podlegającą obowiązko-

wi dokształcania. Program tych szkół, rozłożony na trzy lata, opierał się na pierw-

szym i drugim szczeblu programowym szkoły powszechnej.

W ustawie Jędrzejewicza uwzględniono szkoły mistrzów i nadzorców. Ustawa

wprowadzała także:

— szkoły przysposobienia zawodowego dla absolwentów szkół ogólnokształcących

różnych stopni,

— zawodowe kursy specjalistyczne,

— ogólnokształcące kursy uzupełniające dla absolwentów szkół zawodowych niż-

szych stopni pragnących przejść do szkół zawodowych wyższych stopni, np.

z gimnazjum do liceum.

Zmieniony został system kształcenia nauczycieli szkół powszechnych. Zaczęły funk-

cjonować trzyletnie licea pedagogiczne (oparte na programie liceum ogólnokształ-

cącego) oraz dwuletnie pedagogia przeznaczone dla absolwentów liceum ogólno-

kształcącego. Kandydatki na wychowawczynie przedszkoli kształcono w czterolet-

nich seminariach. Wszyscy ci absolwenci, wykształceni na poziomie szkoły ogólno-

kształcącej, mieli wstęp na studia wyższe na podstawie uzyskanego świadectwa.

Dzięki tej reformie studiować mogli też absolwenci liceów zawodowych.

2. Wdrażanie reformy

jędrzejewiczowskiej

Wdrażanie reformy musiało przebiegać etapowo. Rozpoczęło się w lipcu 1932

roku i polegało na nieprzeprowadzaniu naboru do klas pierwszych dawnego gim-

nazjum ośmioletniego. Pierwsza i druga klasa zostały zniesione, sześć klas dalszych

(III–VIII) stopniowo zastąpiono nowym czteroletnim gimnazjum i dwuletnim li-

ceum. Pierwsi absolwenci zreformowanego liceum otrzymali świadectwa dojrzało-

ści w czerwcu 1939 roku. Przyjęta w 1932 roku struktura szkół została zniesiona

przez władze Polski Ludowej w roku 1948.

Ustawa Jędrzejewiczowska spotkała się zarówno z głosami uznania, jak i krytyki.

Krytyka dotyczyła głównie tego, że reformę wprowadzano w okresie największego

kryzysu ﬁnansowegokraju.Znieprzychylnościąspotkałosięrównieżto,żeogra-

niczała ona dostęp dzieci wiejskich do wyższego stopnia edukacji. Drożność na-

uki też nie była dobrze przemyślana. Przechodzenie ze szkół niższych do wyższych

wiązało się w wielu przypadkach z utratą roku nauki. Ustawa ta miała jednak zna-

czące zalety. Dzięki skróceniu szkoły średniej i oparciu jej na drugim szczeblu pro-

gramowym szkoła powszechna stanowiła odtąd prawie wyłączną drogę prowadzą-

cą do wyższych stopni kształcenia. Dużym sukcesem było przesunięcie momentu

rozpoczęcia nauki w szkole średniej z 10. na 12. lub 13. rok życia. Przyczyniało się

to, zwłaszcza w przypadku dzieci wiejskich, do późniejszego opuszczania domu

rodzinnego i wydłużenia okresu tańszej i dostępniejszej nauki w blisko położonej

szkole powszechnej.

Istotną zaletą wprowadzonych zmian było też przesunięcie momentu wyboru spe-

cjalistycznego kierunku nauki z 13. na 16. rok życia. Wtedy to zainteresowania

i zdolności ucznia są na tyle wykształcone, że może on zadecydować o swojej dal-

szej drodze edukacji.

Ustawa podniosła także rangę średnich szkół zawodowych. Do szkół wprowadzo-

no nowy program. Jego twórcą był Kazimierz Pieracki, który zawarł swoje po-

glądy w dziełach Ogólne wskazania dla autorów programów oraz Wskazania psy-

chologiczne i wychowawcze . Program tworzony był zgodnie z dyrektywami Janu-

sza Jędrzejewicza. Zalecił on jak najściślejsze powiązanie programów z zadaniami

wychowawczymi szkoły, zgrupowanie materiału nauczania różnych przedmiotów

wokół centralnego zagadnienia, którym była Polska. Ogólne założenia dotyczące

szczebli szkolnictwa i ich znaczenia poglądowego były uwarunkowane w ich treści

oraz wyznaczonych celach. Szkoła powszechna była jednym z pierwszych etapów

zetknięcia się dziecka z założeniami pedagogiki sanacji. Aby nie zaburzyć jego in-

dywidualnego rozwoju, dostosowano treści nauczania odpowiednio do ﬁzycznych

i psychicznych predyspozycji dziecka. Szczególny nacisk kładziono na przedmioty

humanistyczne, dla których osią merytoryczną stało się hasło „Polska i jej kultura”.

W gimnazjum, podobnie jak w szkole powszechnej, nie było odrębnego przedmio-

tu, który przekazywałby treści o charakterze państwowym i narodowym. Informa-

cje te były wplecione w program innych zajęć lekcyjnych. Dopiero w liceum, prze-

znaczonym dla wyżyn społecznych, którego celem było kształcenie elity rządzącej,

pojawiło się wychowanie obywatelskie w oﬁcjalnymplanielekcyjnym.Nowycha-

rakter programu nauczania spowodował konieczność zmiany podręczników. Po-

wstało wiele nowych i ciekawych pozycji książkowych. Głównym kryterium dobo-

ru treści nauczania stało się wychowanie obywatelsko-państwowe, oparte na kul-

turze Polski traktowanej jako kultura materialna i duchowa państwa polskiego.

Istotną częścią programu szkolnego było zaznajomienie młodzieży z życiem gospo-

darczym kraju oraz przygotowanie do praktycznej działalności. Główną zaletą no-

wych programów było konsekwentne podporządkowanie materiału nauczania ce-

lowi pedagogicznemu, określonemu jako wytwarzanie jednostek samodzielnych, twór-

czych i uspołecznionych .

Na uznanie zasługują również formalne zalety programów szkolnych, takie jak:

— znakomicie opracowane uwagi metodyczne,

— dobór treści podporządkowany idei naczelnej,

— szerokie uwzględnienie zasady wzajemnego powiązania treści nauczania po-

szczególnych przedmiotów,

— elastyczność programów pobudzająca inicjatywę nauczycieli i pozwalająca na

uwzględnienie elementów regionalnych i środowiskowych w nauczaniu.

Mimo kryzysowych warunków, w jakich programy Jędrzejewiczowskie wchodziły

w życie, akcję ich wprowadzenia przygotowano z rozmachem i bardzo starannie.

Zmiany posłużyły szkole polskiej, a nowy program nauczania nie stał w kolizji z in-

teresem szerokich mas narodu. Szkoły nauczycielskie oparte na gimnazjach i lice-

ach ogólnokształcących dawały kandydatom na nauczycieli nie tylko lepsze przygo-

towanie ogólne niż dotychczasowe seminaria, lecz również umożliwiały absolwen-

tom podejmowanie studiów wyższych. Nowy system kształcenia nauczycieli spra-

wił, że Polska stała się krajem przodującym. Wybuch wojny przeszkodził w spraw-

dzeniu wartości nowych szkół nauczycielskich, gdyż pierwsi absolwenci mieli przy-

stąpić do pracy we wrześniu 1939 roku.

W 1933 roku weszła w życie ustawa o szkołach wyższych, która była efektem dąże-

nia sanacji do podporządkowania sobie elity intelektualnej, ponieważ ta mogła stać

się zagrożeniem, m.in. krytykując założenia pedagogiki państwowej. Ograniczono

wtedy w znacznym stopniu autonomię szkół wyższych. Od tej pory minister stał się

naczelnym kierownikiem szkół akademickich. Podjął on działania w kierunku za-

mknięcia wielu katedr i usunięcia niewygodnych profesorów z uczelni. On również

mógł zakwestionować słuszność wyboru profesorów, co uczynił np. na Uniwersyte-

cie Jana Kazimierza we Lwowie.

W listopadzie 1934 roku Państwowa Rada Oświecenia Publicznego podsumowała

pierwszy okres realizacji reformy. Pojawiło się wiele głosów krytycznych mówią-

cych o załamaniu ﬁnansowymorazniedostatecznościsieciszkółwdobiewyżude-

mograﬁcznego. Również założeń czysto ideologicznych nie udało się zrealizować

— program coraz bardziej dyktatorski nie cieszył się zainteresowaniem wśród mło-

dzieży. Endecja wskazywała lewicowość wychowania państwowego, jego partyjny

charakter.

Władysław Spasowski — pedagog i ﬁlozof, dyrektor Państwowych Kursów Na-

uczycielskich im. W. Nałkowskiego, lewicowy działacz oświatowy — również pod-

jął krytykę założeń sanacji odnoszących się do wychowania. Dostrzegł on biuro-

kratyzację edukacji, a przede wszystkim hamujący wpływ państwa na rozwój jed-

nostki oraz działania społeczeństwa. W szkole widział wszechobecny formalizm

i rutynę. Twierdził, że dla jednostki jest to czas kryzysu rozwoju osobowego, a dla

nauki m.in. kryzys myśli pedagogicznej. Wielu polityków widziało w założeniach

pedagogiki państwowej próbę utrwalenia systemu politycznego. Śmierć marszał-

ka Józefa Piłsudskiego oraz wprowadzenie nowej konstytucji odbiły się na działal-

ności sanacji. Niektóre jej grupy zbliżyły się ideowo do endecji. Pojawiły się głosy

Treść - Moduł 6.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: