Metoda Glotodydaktyki B. Rocławskiego.doc

Najważniejsze założenia metody prof. B. Rocławskiego:

1. Wydłużenie czasu przygotowania do czytania i pisania (od 3 lat).
2. Dbanie o osiągnięcie przez dziecko najwyższej sprawności analizatora słuchowego i wzrokowego.
3. Efektywne rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej.
4. Rozwijanie orientacji przestrzennej jako ważnego elementu w nauce czytania i pisania.
5. Przygotowanie do czytania i pisania rozpoczyna się od syntezy, a później analizy:
- sylabowej do – mek
- morfemowej dom – ek
- logotomowej dom – ek
- logotomowo – fonemowej dome – k
- fonemowo- logotomowej d – omek
- fonemowej d – o – m – e – k
6. Doskonalenie pamięci fonetycznej i wzrokowej.
7. Ćwiczenie odczytywania z ust głosek i prostych wyrazów.
8. Wydłużanie głosek „trwałych” w wyrazach jako pomoc w nauce czytania.
9. Wdrażanie do czytania metodą „ślizgania się” z litery na literę.
10. Wprowadzenie liter podstawowych i niepodstawowych.
11. Wprowadzenie pisma węzełkowego.
12. Wyróżnienie lewej strony w zeszycie przez umieszczenie serduszka.
13. Czytanie własnego pisma w całym procesie nauki czytania.
14. Kształtowanie wrażliwości i świadomości ortograficznej.
 

W metodzie B. Rocławskiego nauka czytania i pisania wymaga spełnienia dwóch warunków:

1. Dobra, bierna znajomość całego alfabetu.
2. Umiejętność analizy i syntezy fonemowej wyrazów 4-sylabowych.

Etapy procesu nauki czytania i pisania:

1. Wprowadzamy głoski i litery wg porządku:
a) głoski trwałe:
-samogłoski, na końcu ę,ą
-spółgłoski spółotwarte
-spółgłoski szczelinowe
b) głoski nietrwałe:
-spółgłoski zwarto- szczelinowe
-spółgłoski zwarto- wybuchowe
2. Kolejność wprowadzania głoski i litery uwzględnia:
-wybrzmienie głoski
-omówienie cech dystynktywnych głoski i sposobu jej artykulacji
-zapisania litery
-omówienie cech dystynktywnych litery
-synchronizacja głoski i litery
-zapisanie litery małej i wielkiej do zeszytu
- zapisanie wyrazu z tą literą
-przeczytanie lekcji z elementarza B. Rocławskiego "Świat głosek i liter"

Jako pierwszą wybrzmiewamy i piszemy samogłoskę o, porównując ją z innymi samogłoskami. Od początku wprowadzamy zabawę w mima, tj. bezgłośne wypowiadanie głosek przy właściwym układzie artykulatorów.

 

Do oznaczenia głosek języka polskiego B. Rocławski wprowadził litery podstawowe i niepodstawowe (ci, dzi, h, ni, ó, rz, si, zi). Występowanie liter niepodstawowych obok podstawowych jest przyczyną trudności ortograficznych. Trudność ortograficzna jest wtedy, gdy do zapisania jednej głoski używa się dwóch lub więcej liter.

Liter niepodstawowych jest więcej. Tym różnią się od wyżej wymienionych, że kształt mają taki sam , jak litery podstawowe, ale zawsze oznaczają inną głoskę. Litery niepodstawowe (czerwone) mówią, że są trudne ortograficznie. Reguły ortograficzne tworzymy na bazie ortofonicznej. Z dzieckiem szukamy pisowni na drodze dedukcji, np. wóz bo wozy. Proces ten trwa od połowy 1-szej do trzeciej klasy. Litery niepodstawowe wprowadzamy dopiero po związaniu liter podstawowych z odpowiednimi fonemami. Dzieci powinny same zauważyć zmianę w sposobie zapisywania wyrazów, odkryć przyczynę oznaczania niektórych liter kolorem czerwonym.

PODZIAŁ GŁOSEK WG B. ROCŁAWSKIEGO

Głoski trwałe to takie, które można długo wypowiadać w izolacji, a ich brzmienie pozostanie bez zmian.

a, e, f, ch, i, m, n, o, r, s, sz, ś, u, w, y, z, ż, ź.

Głoski nietrwałe trzeba wypowiadać krótko, by unikać pojawiania się pogłosu /y/ lub w przypadku głosek miękkich /i/albo ich zniekształceń.

ą, b, c, ć, cz, d, dz, dż, dź, ę, g, j, k, l, ł, ń, p, t.

GŁOSKI DŹWIĘCZNE I BEZDŹWIĘCZNE

Głoski dźwięczne:

d, b, w, z, g, dz, ż, dż, j, ł, r, l, m, n, ń, ź, dź, a, o, e, i, u, ą, ę, y

Głoski bezdźwięczne:

t, p, f, s, k, c, sz, cz, ch, ś, ć

Synteza:

1. Synteza sylabowa ---> ro-bo-cik (robocik)
- synteza sylabowa z utrudnieniami ( sylaby przeplatamy czynnościami, klaśnięciami, innymi sylabami lub głoskami, zmieniamy kolejność sylab ) ---> cik-ro-bo (robocik)
- synteza morfemowa ---> pies-ek (piesek)
- synteza logotomowa ---> zeg-ar-ek (zegarek)
- synteza logotomowo-fonemowa ---> lamp-a (lampa)
- synteza fonemowo-logotomowa ---> r-ak (rak)

2. Synteza fonemowa ---> s-y-l-a-b-i-n-k-a (sylabinka)
- synteza fonemowa z utrudnieniami ---> sz-ma-a-ma-f-ma-a-ma (szafa)

Analiza:

1. Analiza sylabowa ---> (ananas) a-na-nas
- analiza sylabowa z utrudnieniami ( dzieci oddzielają sylaby wykonując czynności, klaśnięcia, wtrącając sylaby lub głoski ) ---> (kapusta) ka-hej-pu-hej-sta-hej

2. Analiza fonemowa ---> (szkoła) sz-k-o-ł-a
- analiza fonemowa z utrudnieniami ---> (but) b-...-u-...-t-...

Ćwiczenie 1.

Dzielenie wyrazów na fonemy (głoski):

Technika czytania i pisania:

Czytanie wyrazów techniką "ślizgania się" polega na wydłużeniu artykulacji samogłosek (oprócz nosowych ą, ę) oraz spółgłosek trwałych. Pozwala to dziecku przejść w czytaniu płynnie od sylaby do sylaby. Ślizganie się z wydłużeniem głoski daje dziecku czas na rozpoznanie następnych liter, zapobiega też dodawaniu do spółgłosek samogłoski y.

Jeżeli dziecko szybko rozpoznaje litery, to powinno czytać ślizgając się z litery na literę w tempie normalnego wymawiania wyrazów. Na przyspieszenie ślizgania się duży wpływ ma umiejętność rozpoznawania często występujących sylab.

Podstawą poprawnego pisania jest poprawne wymawianie wyrazów i poprawne dzielenie ich na głoski (analiza).

Naukę pisania rozpoczynamy od kreślenia liter po śladzie, które wiąże się z:
- wielokrotnym powtórzeniem ćwiczenia;
- obecnością strzałek wewnątrz litery prowadzących rękę dziecka;
- łączeniem liter w sylabach.
Łączenie liter wymaga wprowadzenie pętelek. Pismo B. Rocławskiego zakłada bowiem pętelki (węzełki) umożliwiające płynne przejście od litery do litery. Nawiązuje tym do alfabetu czeskiego i tradycji kaligrafii polskiej. Używanie pętelek umożliwia płynne pisanie, a tym samym szybkie tempo pisma.

W klasie drugiej wprowadzamy zeszyt ze zwężoną liniaturą, w którym odległość między linijkami wynosi 3 mm. Zeszyt ten wymusza na uczniu pismo kaligraficzne, węzełkowe i płynne łączenie liter.

Uczeń powinien od początku czytać to co napisał, tj. kształcić w sobie nawyk czytania własnego pisma.

Program przygotowania do czytania i pisania dla dzieci 3-letnich:

Zadania dla nauczyciela:

1. Dokładnie rozpoznać w czasie pierwszych miesięcy pobytu dziecka w przedszkolu:

- stan sprawności komunikowania się (szczególnie stan percepcji i realizacji jednostek językowych),
- stan percepcji wzrokowej,
- stan wierności i zakresu pamiętania jednostek językowych odbieranych słuchem i wzrokiem,
- stan syntezy i analizy słuchowej i wzrokowej,
- stan sprawności manualnej,
- stan rozwoju społeczno-emocjonalnego,
- stan rozbudzenia poznawczego,
- stan zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.

Dziecko z poważniejszymi w tym zakresie zaburzeniami należy objąć szczególną opieką specjalistyczną (przede wszystkim logopedyczną).

2. Doskonalić w każdej dogodnej sytuacji sprawność komunikowania się, zwracając szczególną uwagę na postać ortofoniczną używanych przez dziecko wyrazów. Wprowadzić plansze ortofoniczne przedstawiające wymowę samogłosek oraz spółgłosek syczących i szumiących.

3. Ćwiczyć sprawność analizatora słuchowego w zakresie syntezy i analizy sylabowej, zaczynając od wyrazów 2- i 3-sylabowych. Ćwiczyć syntezę morfemową, logotomową i logotomowo- fonemową. Wykorzystać do ćwiczeń rozsypanki obrazkowe sylabowe i logotomowo-fonemowe.

4. Wprowadzić do zabaw konstrukcyjnych klocki LOGO (każde dziecko powinno posiadać własny komplet).

5. Rozwijać pamięć fonetyczną i wzrokową, posługując się elementarnymi jednostkami językowymi (sylabami, samogłoskami ustnymi, spółgłoskami: m, f, s, z, sz, ż, ch i literami o prostej budowie graficznej).

6. Ćwiczyć umiejętność porównywania i identyfikowania liter.

7. Uczyć właściwego posługiwania się przyborami do pisania i rysowania.

8. Nauczyć dzieci wskazywania lewej i prawej strony swego ciała oraz pokazywania lewej i prawej ręki (punkt odniesienia-serce).

Literatura:
B. Rocławski, Nauka czytania i pisania, GLOTTISPOL, Gdańsk 2000.

Program przygotowania do czytania i pisania dla dzieci 4-letnich:

Zadania dla nauczyciela:

1. W pierwszych miesiącach pobytu dziecka w przedszkolu wykonać wszystkie zadania podane w programie dla dzieci 3-letnich. Ustalić poziom przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania oraz poziom czytania i pisania.

2. Ćwiczyć umiejętność poprawnego powtarzania po śladach pojedynczych głosek (zabawa w "Echo") oraz wydłużania głosek trwałych w wyrazach 2- i 3-fonemowych (zabawa w "Nawoływanie").

3. Ćwiczyć syntezę i analizę sylabową wyrazów 4- i 5-sylabowych. Doskonalic syntezę logotomowo-fonemową i wprowadzić syntezę fonemowo-logotomową. Ćwiczyć syntezę i analizę sylabową z utrudnieniami.

4. Uczyć wskazywania od strony lewej do prawej sylab w rozsypankach obrazkowych sylabowych. (Poznawanie linearnej budowy wyrazów).

5. Doskonalić pamięć fonetyczną i wzrokową.

6. Ćwiczyć "odczytywanie" z ust głosek i prostych wyrazów podawanych bez udziału głosu. (Obraz układu artykulatorów jako znak wizualny głoski).

7. Ćwiczyć umiejętność porównywania, rozpoznawania i identyfikowania pojedynczych liter oraz sylab zbudowanych z dwóch liter.

8. Doskonalić umiejętność posługiwania się przyborami do pisania i rysowania. Uczyć kreślenia po śladach prostych liter, dbając od początku o właściwy kierunek kreślenia. Zapoznać dzieci z właściwym sposobem pisania wyrazów mama i tata.

Literatura:

B. Rocławski, Nauka czytania i pisania, GLOTTISPOL, Gdańsk 2000.

Program przygotowania do czytania i pisania dla dzieci 5-letnich:

Zadania dla nauczyciela:

1. W pierwszych miesiącach pobytu dziecka w przedszkolu wykonać wszystkie zadania podane w programie dla dzieci 3- i 4-letnich. Ustalić poziom przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania oraz poziom czytania i pisania
2. Doskonalić pamięć fonetyczną i wzrokową.
3. Doskonalić umiejętność wydłużania głosek w sylabach i wyrazach.
4. Doskonalić syntezę logotomowo-fonemową i fonemowo-logotomową. Wprowadzić syntezę fonemową.
5. Nauczyć analizy fonemowej sylab o budowie CV (spółgłoska + samogłoska) i wyrazów o prostej budowie fonemowej. Wykorzystać rozsypanki obrazkowe fonemowe i klocki LOGO
6. Doskonalić odczytywanie głosek, sylab i wyrazów z ust bez udziału głosu.
7. Uświadomić związek między literami a fonemami (litera jako znak graficzny fonemu).
8. Uświadomić istnienie 4 wariantów litery (wariant drukowany i pisany, wielki i mały) na oznaczanie tego samego fonemu.
9. Ćwiczyć umiejętność porównywania, rozpoznawania i identyfikowania liter i grup literowych o podobnych kształtach.
10. Uświadomić potrzebę ustalenia punktu odniesienia w wypadku kontaktu z literami p, b, d, u , n, M, W do właściwego wiązania tych liter z ich fonemami ("nazywania" liter).
11. Ćwiczyć pisanie liter po śladach z zachowaniem właściwej drogi kreślenia. Wykorzystać pomoc pt. Kierunek kreślenia i sposób łączenia liter.
12. Otoczyć szczególną opieką dzieci mające trudności z syntezą i analizą fonemową wyrazów.

Literatura:
B.Rocławski, Nauka czytania i pisania, Glottispol, Gdańsk 2000

Program przygotowania do nauki czytania dla dzieci 6-letnich:

Zadania dla nauczyciela

1. Zrealizować w ciągu I półrocza, jeśli dzieci nie były objęte dotychczasową opieką przedszkolną lub w pierwszych miesiącach jeśli dzieci były objęte opieką przedszkolną, wszystkie zadania programowe stawiane przed nauczycielem pracującym z dziećmi 3-, 4- i 5-letnimi. Ustalić poziom przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania oraz poziom czytania i pisania.

2. Doskonalić technikę syntezy i analizy fonemowej wyrazów. Wprowadzić do syntezy i analizy utrudnienia. Zwrócić uwagę na wyrazy o skomplikowanej budowie fonemowej. Posługiwać się zapisem ortograficznym wyrazu jako modelem jego struktury fonemowej.

3. Ćwiczyć syntezę i analizę fonemową wyrazów zawierających litery niepodstawowe.

4. Ćwiczyć umiejętność szybkiego rozpoznawania pojedynczych liter i sylab.

5. Uczyć syntezy fonemowej na bieżąco tj. dołączania nowo posłyszanego fonemu i tworzenia logotomu.

6. Doskonalić technikę kreślenia liter po śladach.

7. Sprawdzić odpowiednimi testami stan gotowości dziecka do nauki czytania i pisania.

 

Zadania z zakresu nauki czytania i pisania

1. Ćwiczyć czytanie wyrazów techniką „ślizgania się” z litery na literę. Zabronić literowania (głoskowania).

2. Nauczyć poprawnego pisania i łączenia wszystkich 44 liter małych i wielkich, grupując litery według podobieństwa w kierunkach kreślenia. Wykorzystywać „Zeszyt do początkowej nauki pisania” i podręcznik „Świat głosek i liter”.

3. Wdrażać do globalnego czytania wyrazów o dużej frekwencji w tekstach.

4. Dążyć do skracania do niezbędnego minimum czasu wymawiania głosek w czytaniu techniką „ślizgania się” z litery na literę.

5. Uczyć cichego czytania.

6. Wdrażać do płynnego pisania sylab i wyrazów w liniaturze. Zwracać uwagę na umieszczanie znaku diaktrycznego w momencie pisania danej litery lub po napisaniu litery sąsiedniej, jeśli to jest wygodniejsze.

7. Zachęcać do czytania książek i czasopism dziecięcych.

8. Kształcić wrażliwość i świadomość ortograficzną. Zachęcać do posługiwania się podstawowymi zasadami ortograficznymi zawartymi w podręczniku „Świat głosek i liter”. Zapoznać z niezbędną do wprowadzenia zasad ortograficznych klasyfikacją fonemów.

9. Wprowadzić „Złotą Odznakę Czytelnika” i „Złotą Odznakę Pisarza”.
 

Literatura: B. Rocławski, Nauka czytania i pisania, GLOTTISPOL, Gdańsk 2000.

6