__www.pasieka.2(1).pdf

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

Page 1 of 3

pszczoły.pl>Dwumiesięcznik Pasieka Szukaj

W MOJEJ PASIECE ABECADŁO NAUKA W PASIECE CHOROBY W PASIECE PRODUKTY PASIECZNE ARCHIWUM

CHOROBY W PASIECE

W numerze

INWAZJA małego chrząszcza ulowego

Wysiłki pszczelarzy i słuŜby weterynaryjnej na polu zwalczania i

profilaktyki chorób pszczół nie zawsze kończą się sukcesem.

Wskazuje na to pojawienie się w latach osiemdziesiątych XX w.

Inwazji Varroa destructor w Europie, stale rozszerzający się

zasięg pasoŜytowania Tropilaelaps clareaena kraje poza Azją,

występowanie coraz to nowych ognisk paraliŜu pszczół. Wiele

przyczyn tłumaczy to zjawisko. Do najwaŜniejszych naleŜy

postępująca globalizacja gospodarki, która objęła równieŜ

pszczelnictwo. Niekontrolowany import matek i pakietów

pszczół z odległych krajów, zakup pierzgi i miodu z terenów,

gdzie występują choroby czerwiu i pszczół, stanowią zagroŜenie

dla pszczelnictwa. Nową chorobą gwałtownie pustoszącą od

kilku lat pasieki w USA i przynoszącą duŜe straty ekonomiczne

jest inwazja małego chrząszcza ulowego ( Aethina tumida

Murray ). Istnieją przy tym uzasadnione obawy, Ŝe moŜe on

zaatakować pszczołę miodną w Europie, podobnie jak to mu się

udało na półkuli zachodniej.

Wydarzenia

Jubileusz profesora

Jerzego Woyke

Apimondia 2009

Kamiańskie klimaty

W mojej pasiece

Zimowa pasieka

Drzewa i krzewy dla

naszej pasieki

Ul leŜak dla hobbysty,

cz. 1.

Moja metoda

zintegrowanej walki z

Varroa destructor

Pozyskujmy pierzgę

Historia inwazji pasoŜyta

Do 1998 r., to jest do chwili zaatakowania pasiek w USA przez tego pasoŜyta czerwiu,

szkodnika miodu i wosku, istniały skąpe informacje o biologii małego chrząszcza

ulowego i sposobach jego szkodliwego działania w rodzinie pszczelej. Występowanie

pasoŜyta ograniczało się bowiem do kilku państw Afryki Południowej

(transsaharyjskiej). Nie powodował on tam duŜych strat ekonomicznych i masowego

ginięcia całych rodzin, poniewaŜ na tych terenach hodowana jest pszczoła miodna

WyŜyny Afrykańskiej ( A. mellifera scutellata ) i pszczoła południowoafrykańska ( A.

mellifera capensis ). Rasy te cechują się wybitną zdolnością oczyszczania gniazda i

likwidacji pasoŜyta. W Afryce Południowej chorują z reguły małe, osłabione rodziny.

Rzadko obserwuje się silną inwazję w rodzinach silnych, dobrze utrzymanych.

Krańcowo róŜna sytuacja panuje w USA. Po pierwsze, w pasiekach dominują pszczoły

rasy włoskiej ( A. mellifera ligustica ) i kraińskiej ( A. mellifera carnica ), które cechuje

słaba zdolność przeciwstawiania się inwazji pasoŜyta. Po drugie, wydaje się, Ŝe warunki

klimatyczne wpływają korzystnie na rozwój inwazji, a wędrówki rodzin na poŜytki

przyczyniły się do szybkiego rozprzestrzeniania się choroby. NaleŜy pamiętać, Ŝe

podobne uwarunkowania klimatyczne istnieją w wielu krajach Europy, zwłaszcza na

południu; bardzo podobne są równieŜ warunki glebowe. Sposób, w jaki pasoŜyt

przedostał się z Afryki do USA, nie został ustalony. Z informacji ustnych, jakie

uzyskałem w 2001 r. na Kongresie Apimondia w Durban (Republika Południowej Afryki),

nie moŜna wykluczyć zawleczenia choroby z matkami lub z importowanymi owocami z

Afryki.

W USA inwazja małego chrząszcza ulowego została wykryta u pszczoły miodnej na

Florydzie w maju 1998 r. i tylko w tym roku spowodował a wyginięcie 25 tys. rodzin. W

lipcu tego samego roku stwierdzono ją w pasiekach w Georgii i Południowej Karolinie, w

następnym roku w Pensylwanii, Ohio, Minnesocie, Wisconsin i Michigan. Corocznie około

100 tys. rodzin z Florydy wędruje do 20 stanów USA, przy czym niektóre pochodzą z

terenów, gdzie juŜ wystąpiła inwazja, co przyczynia się do szybkiego rozprzestrzeniania

się choroby na pasieki w ponad 20 stanach USA.

Kalejdoskop

Miody pitne, sycone

czy niesycone?

Z Pasieką w świat

4 000 000 kilo miodu

w 6 tygodni

Międzynarodowe

Kongresy

Pszczelarskie

Apimondii

Nauka w pasiece

Monitorowanie

mikroklimatu rodziny

pszczelej

system WMA, cz. 1.

Wszystko, co o

plastrze i wosku

pszczelim wiedzieć

naleŜy, cz. 4.

Biologia pasoŜyta

Dojrzałe chrząszcze o wydłuŜonym, spłaszczonym ciele długości 1/3 ciała pszczoły

robotnicy, czarno zabarwionym, mają trzy pary nóg i maczugowato zakończone czułki.

śerują w ulu i w pomieszczeniach, w których są przechowywane plastry. Długość Ŝycia

samicy wynosi około 6 miesięcy. PasoŜyt przechodzi przeobraŜenie zupełne, to znaczy

występuje w jego rozwoju stadium jajeczka, larwy, poczwarki i owada doskonałego.

Dwa pierwsze stadia odbywają się w ulu, natomiast przepoczwarzenie i wygryzienie się

z poczwarki dorosłego chrząszcza w ziemi. Z ziemi wychodzą samce i samice. Samica

składa kilkadziesiąt perłowobiałych jaj o wydłuŜonym kształcie (1,4 x 0,26 mm), w

postaci nieregularnej masy, na plastrach, we wszelkiego rodzaju szparach i

zagłębieniach w ulu. Po 24 dniach wygryza się z jajeczka larwa długości 1012 mm,

koloru kremowego, która podobnie jak dorosłe chrząszcze Ŝywi się jajami i czerwiem

pszczoły, pyłkiem, miodem i woskiem. Dorosłe chrząszcze Ŝywią się teŜ jajami i larwami

innych chrząszczy. ŚwieŜo wygryzione z jaj larwy mają duŜe głowy, wyraźnie

pofałdowane ciało z rzędem drobnych szczecinek po stronie grzbietowej oraz trzy pary

Pasieka poleca

Miód i produkty

pszczele dla zdrowia,

urody i podniebienia

Z pasieki do kuchni

Ptysie, sernik z pianką

Historia

Saga rodu Kurpielów

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=choroby&artplik=2003_0...

2010-01-13

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

Page 2 of 3

Kącik dla dziadków

i wnuczków

O pszczole, kociczce

Kundzi i kocurku

Tetroniuszu

dobrze wykształconych odnóŜy przednich usytuowanych tuŜ za głową. Z łatwością

moŜna je odróŜnić od larw motylicy woskowej, które mają dodatkowo liczne

szczątkowe odnóŜa rozmieszczone wzdłuŜ całej długości ciała. Po 721 dniach larwy

wypełzają z ula w kierunku światła przez wylotek, spadają z deseczki wylotowej lub

pełzają po przedniej ścianie ula, zagrzebują się w ziemi i tam przechodzą stadium

poczwarki. Trwa ono od 50 do 60 dni, zazwyczaj 34 tygodnie. Wygryzione z poczwarek

młode chrząszcze są w ciągu pierwszych dwu dni bardzo ruchliwe, chętnie latają nawet

w promieniu 25 km. Kierując się zapachem rodziny, przedostają się do ula. Według

niektórych danych pasoŜyt moŜe odbyć cały cykl rozwojowy na psujących się owocach,

np. truskawkach. Przypuszcza się teŜ, Ŝe jego Ŝywicielem mogą być trzmiele.

Kącik kolekcjonera

Rzeźby i figurki z

motywami

pszczelarskimi

Objawy inwazji

Pszczoła miodna nie dysponuje mechanizmami obrony przed

małym chrząszczem ulowym. Nie ma on teŜ naturalnych

wrogów i dlatego tak szybko moŜe się szerzyć jego inwazja.

Atakuje nie tylko rodziny osłabione, ale takŜe silne, często

powodując ginięcie całych rodzin. Wystarczy, Ŝe kilka samic

przedostanie się do ula, Ŝeby wyprodukowane przez nie

larwy masowo niszczyły czerw. Larwy, drąŜąc tunele w

plastrze, niepokoją i niszczą czerw, a odsklepiając zapasy

miodu w plastrach, powodują jego wyciekanie. Uszkadzają

przy tym nowo wybudowane plastry tak, Ŝe nie nadają się

juŜ one ani do wychowu czerwiu, ani do magazynowania miodu i pyłku. Odchody

pasoŜyta przedostające się do miodu powodują jego fermentację i wyciekanie z

komórek plastra. Pszczoły nie jedzą miodu zanieczyszczonego odchodami pasoŜyta. W

niepokojonej przez pasoŜyta rodzinie ustaje czerwienie matki, pszczoły nie chcą

zasiedlać uszkodzonych plastrów, często opuszczają ul. ZaraŜone rodziny są bardziej

podatne na choroby bakteryjne, wirusowe, warrozę, inwazję motylicy woskowej. W

zaraŜonych pasiekach sfermentowany miód wydziela zapach gnijących pomarańczy.

Ten charakterystyczny zapach jest pierwszym sygnałem świadczącym o obecności larw

małego chrząszcza ulowego. Same larwy pasoŜyta równieŜ wydzielają nieprzyjemny

zapach, który działa odstraszająco na pszczoły. W silnie poraŜonych rodzinach larwy

chrząszcza w ogromnych ilościach pełzają po dennicy ula, wydostają się przez wylotek

na deseczkę wylotową, by stąd przedostać się do gleby i tam zakończyć cykl

rozwojowy. Ze względu na fakt, Ŝe pasoŜyt odbywa część cyklu rozwojowego w ziemi,

w mniejszym stopniu na inwazję są naraŜone pasieki wędrujące. W nich teŜ nasilenie

inwazji jest z reguły mniejsze aniŜeli w pasiekach stacjonarnych. PasoŜyt ginie w zimie

poza rodziną pszczelą i w nieogrzewanych pomieszczeniach.

Zdjęcie: Jeff Lotz, FDACSDPI

Zwalczanie inwazji

Wczesne wykrycie choroby decyduje o powodzeniu postępowania leczniczego. W tym

celu naleŜy dokładnie oglądać dennicę i plastry celem stwierdzenia obecności dorosłych

postaci pasoŜyta. Chrząszcze reagują na światło szybką ucieczką rozbiegają się,

szukając zaciemnionych miejsc. Przy masowej inwazji duŜa liczba chrząszczy i ich larw

znajduje się na plastrach i na dennicy ula. Fermentujący miód wydziela zapach

gnijących pomarańczy.

W diagnostyce jest zalecane badanie osypu z dennicy. W tym celu wstawia się do ula

paski nasycone kumafosem i stosuje się wkładkę dennicową. W Afryce nie stosuje się

specyficznych metod zwalczania inwazji pasoŜyta. Przestrzeganie zasad higieny w ulu i

w pasiece, trzymanie silnych rodzin pozwala obniŜyć nasilenie inwazji do minimum.

W USA tylko postępowanie kompleksowe przynosi efekty. Obejmuje ono:

wzmocnienie siły rodziny i zapewnienie higieny w ulu, stosowanie środków

chemicznych oraz niszczenie w glebie larw wnikających w celu

przepoczwarczenia, poczwarek i dorosłych chrząszczy. Postępowanie

kompleksowe nie likwiduje jednak całkowicie inwazji, a jedynie zmniejsza

jej nasilenie, tak by nie powodowała duŜych strat ekonomicznych.

Stosowane zabiegi są pracochłonne i kosztowne, przez co wzrastają koszty

produkcji miodu i pyłku. Zalecany w USA kumafos ( Check Mite + Strips )

niszczy pasoŜyty w ulu. Paski nasycone kumafosem wstawia się do ula co

najmniej na 14 dni. Leczenie nie moŜe być przeprowadzane, gdy w ulu są

zapasy miodu, mimo Ŝe wtedy nasilenie inwazji w rodzinie jest

maksymalne.

Zdjęcie:

Jeff Lotz,

FDACSDPI

Do odkaŜania gleby są stosowane preparaty zawierające

permetrynę (Gard Star 40% permetryny). Roztworem 0,05%

permetryny spryskuje się teren, na którym jest usytuowany ul, oraz

obszar w promieniu około 30 cm od ula. Ostatnio stwierdzono, Ŝe

robotnice mogą wynosić larwy A. tumida na odległość nawet 4 m od ula.

Dlatego teŜ teren wokół uli o promieniu co najmniej 4 m powinien być

odkaŜany. PoniewaŜ pasoŜyt powoduje duŜe szkody podczas

przechowywania plastrów z miodem i woszczyny, naleŜy przestrzegać

zasad higieny w pomieszczeniach słuŜących do ich przechowywania i

odymić plastry preparatem niszczącym pasoŜyta przed ich

składowaniem. Działanie temperatury poniŜej 12°C przez 24 godziny

niszczy wszystkie stadia rozwojowe pasoŜyta. Dlatego teŜ stosuje się

oziębianie magazynów z plastrami oraz pustych uli w zimie celem likwidacji pasoŜyta.

Na terenach, na których choroba pojawiła się po raz pierwszy,

obowiązuje nakaz spalenia lub wymroŜenia całych rodzin. Sprzęt,

po włoŜeniu do plastykowych worków, odkaŜa się p

Zdjęcie: Jeff

Lotz, FDACS

DPI

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=choroby&artplik=2003_0...

2010-01-13

Czasopismo pszczelarskie PASIEKA - pszczelarstwo, pszczoły, ule, miód, informacje...

Page 3 of 3

dichlorobenzenem w temp. 2830°C. JednakŜe takie postępowanie

nie niszczy jaj pasoŜyta. Niektórzy pszczelarze konstruują róŜnego

rodzaju pułapki, które mają uniemoŜliwić wydostanie się larw

pasoŜyta z ula, co powoduje przerwanie jego cyklu rozwojowego w

glebie.

Zapobieganie

W zapobieganiu inwazji najwaŜniejszą rolę odgrywa kontrola

sanitarna wędrownych pasiek, importu matek, pakietów, pyłku z terenów, gdzie

występuje pasoŜyt, zakaz osadzania rojów niewiadomego pochodzenia, zwłaszcza w

tych pasiekach, które znajdują się w pobliŜu terenów, gdzie występuje pasoŜyt. Pasieki

wędrowne, które przebywały na terenach występowania małego chrząszcza ulowego,

przed powrotem muszą być leczone z uŜyciem kumafosu. RównieŜ rodziny usytuowane

na terenach występowania pasoŜyta, z których sporządza się pakiety lub nukleusy,

muszą zostać poddane działaniu kumafosu przed ich przygotowaniem. Utrzymanie

higieny w ulu, w pomieszczeniach na sprzęt i narzędzia pasieczne, w pasiece,

trzymanie silnych rodzin, które mogą kontrolować wszystkie plastry w ulu, minimalizuje

moŜliwość inwazji. Nie jest wskazane przekładanie plastrów z rodzin słabych do silnych,

poniewaŜ w ten sposób moŜe zostać do nich zawleczony pasoŜyt.

Czy choroba ograniczy się do południowowschodniej części USA,

czy teŜ moŜe wystąpić w Europie? Jednoznaczna odpowiedź na to

pytanie przy obecnym stanie wiedzy jest trudna. Istnieje jednak

duŜe prawdopodobieństwo tzw. czarnego scenariusza. Warunki

klimatyczne na południu Europy są jeŜeli nie identyczne, to

bardzo zbliŜone do występujących w tych stanach USA, gdzie

gwałtownie szerzy się inwazja. Ponadto są tam identyczne

warunki glebowe, co umoŜliwia przeobraŜenie pasoŜyta. Co

więcej, pasoŜyt zmienił szybko swoich pierwotnych Ŝywicieli z pszczół afrykańskich na

europejskie, co świadczy o jego duŜych zdolnościach adaptacyjnych. Pogląd, Ŝe mały

chrząszcz ulowy jest zaadaptowany wyłącznie do warunków tropikalnych lub

subtropikalnych Afryki, został jednoznacznie podwaŜony z chwilą, kiedy pasoŜyt

zaatakował pasieki w USA.

Pasieka 2/2003

Zdjęcie: Jeff Lotz,

FDACSDPI

Zdjęcie: Jeff Lotz,

FDACSDPI

Zdzisław Gliński

«« powrót

http://www.pasieka.pszczoly.pl/index.php?s=vjufile&grkat=choroby&artplik=2003_0...

2010-01-13

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: