I. Punkt wyjścia
Punktem wyjścia do myślenia o społeczno - kulturowych podstawach gospodarowania
przestrzeni jest zrozumienie pojęcia przestrzeni we wszystkich jego
ludzkich wymiarach.
Świat wg. Józefa Tischnera to scena ludzkiego dramatu, stąd
człowiekiem a
Byt człowieka to gospodarowanie, jest on gospodarzem, człowiekiem wolnym
rozumiejącym naturę rzeczy w przeciwieństwie do człowieka swawolnego
czy zniewolonego.
Gospodarz przywiązuje się do swojego świata, a w tym związku istnieje stosunek
do drugiego człowieka oparty na wzajemności.
dlatego
- gospodarowanie jest przejawem wzajemności.
- gospodarując, jesteśmy razem, tworzymy siebie jako gospodarzy.
- człowiek gospodarując, porządkuje świat zgodnie ze swymi intencjami,
swymi zamiarami, tworzy ład przestrzeni.
Efektem takiego porządkowania jest powstawanie miejsc, którymi wg. Tischnera
są:
jako przestrzeń najbliższa człowiekowi, czuć się jak u siebie w domu, zadomowić się, można wszędzie tam, gdzie miejsce staje się bliskie.
to nie tylko fabryka, warsztat rzemieślniczy, młyn, kuźnia, ale także las, rola,
morze, rzeka, łąka, pastwisko, szkoła, uczelnia, biuro, droga dla zawodowego
kierowcy przestworza - pilota.
Człowiek zadomowiony dzięki pracy jest też człowiekiem zakorzenionym,
związanym z miejscem.
W XX wieku powstało też pojęcie wykorzenienia, odnoszące się do ludzi
oderwanych przemocą od swych miejsc ojczystych, ludzi wyrastających bez
poczucia związku z tradycją miejsca.
umożliwia człowiekowi kontakt z wartościami przynależącymi do duchowego
porządku uznawanego przez człowieka, spotkanie z Bogiem.
Jest szczególną formą zakorzenienia i zadomowienia w świecie
jest miejscem spotkania żywych z umarłymi, miejscem, w którym przejmuje
się dziedzictwo, które przywołuje pamięć i świadczy o kontynuacji. Jednocześnie cmentarz jest ziemią odmowy, miejscem, które wskazuje na przejęcie
do przestrzeni pozaziemskiej.
Te miejsca mogą się łączyć.
W swym frontowym widoku dwór polski ukazuje się często jako
a z dodanym na osi monumentalnym gankiem jawi się jako
Wielkie poddasze mieszczące strych odpowiada
Podobnie w przestrzeni miasta można odnaleźć
Są miasta-warsztaty, miasta - świątynie, miasta-cmentarze, miasta-domy.
Przestrzeń świata, będąca przedmiotem gospodarowania, przybiera więc formą architektoniczną w skali budynku, miasta, krajobrazu, a także w skali
przedmiotu.
Budując swój świat, człowiek wykracza poza: czysto materialny wymiar, bezpośrednie spostrzeganie, swoje wyobrażenia.
Odnajdując pełnię przestrzeni określonym jej wymiarem duchowym, człowiek
tworzy podstawowe miejsca.
Dopiero istnienie domu, warsztatu pracy, świątyni i cmentarza umożliwia
człowiekowi zadomowienie, zakorzenienie, uświęcenie, podjęcie dziedzictwa,
a tym samym umożliwia mu zamieszkiwanie świata w pełni.
Miejsca wyznaczają przestrzeń ludzką, przestrzeń egzystencjalną.
PRZESTRZEŃ
Przestrzeń międzyludzka - przestrzeń architektoniczna
Określenie przestrzeni
Przestrzeń to pustka między przedmiotami, to bryła powietrza
Może być ona dowolnie kształtowana i to poprzez
- działanie elementami plastycznymi, ale także poprzez
- odpowiednie operowanie
- temperaturę,
- wilgotnością,
- światłem,
- zabarwieniem,
- rodzajem i ilością ładunku elektrycznego,
- ruchem mas powietrza,
- regulowaniem ich gęstości i ciśnienia,
- rodzajem dźwięku rozchodzącego się w powietrzu.
W tak kształtowanej przestrzeni świadomie pobudzane są do odczuwania
wszystkie zmysły, a od sposobu jej rozumienia w różny sposób, można nią gospodarować i kształtować.
Przestrzeń była definiowana różnie już od czasów filozofów greckich. W sposób najbliższy współczesnemu rozumieniu określił ją Arystoteles, który przedstawił teorię miejsca (topos).
Przestrzeń była dla niego zbiorem wszystkich miejsc, dynamicznym polem o różnych
własnościach i o wielu kierunkach. Późniejsze koncepcje przestrzeni odwoływały się do
przestrzeni geometrii euklidesowej. W XX wieku dominowała koncepcja czasoprzestrzeni
oparta na teorii względności Einsteina. Matematyczne i fizyczne koncepcje przestrzeni odbiegają od codziennego doświadczenia ludzkiego. Świat przekształcany wyłącznie według
zasad naukowych staje się obcy dla człowieka, nie zaspokaja jego potrzeb psychicznych i
duchowych.
CECHY PRZESTRZENI OSOBISTEJ
- przestrzeń osobista posiada niewidoczne granice, których intruz nie ma
prawa przekroczyć.
- granice te zmieniają się zależnie od czynników zewnętrznych i wewnętrznych.
- w krańcowych sytuacjach, jak na przykład w tłoku, granice niewiele się
różnią od granic ciała. Sytuacje takie są jednak uważane za przejściowe.
- świadome i dobrowolne wybieranie pewnych odległości zależy od nasilenia
kontaktu emocjonalnego i zakresu porozumiewania się między
ludźmi.
- przestrzeń osobista nie ma kształtu kolistego, chociaż rozciąga się we
wszystkich kierunkach. Ludzie na ogół łatwiej znoszą obecność innych
osób po bokach niż z przodu. Introwertycy podczas rozmowy trzymają
się większej odległości niż ekstrawertycy.
- obrona przestrzeni osobistej wymaga odpowiednich gestów, postawy,
wyboru odpowiedniej pozycji, miejsca, tak aby te wszystkie znaki były
rozumiane przez innych użytkowników tej samej przestrzeni.
W bibliotece, na przykład, rozłożenie książek na stole zmusza innych
do zajmowania odleglejszych miejsc. Przybranie odpowiedniej postawy
sprawia, że do niezbyt wielkiego pomieszczenia nie wejdzie nikt, chociaż fizycznie miejsce jeszcze jest.
Większa część architektury i przestrzeni powstających współcześnie zatraca czytelność swej organizacji tak wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Widać to zarówno w blokowiskach lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, jak i dziś, w izolowanych zespołach podmiejskich domów jednorodzinnych. W tych ostatnich przywiązanie do ideału domu wiejskiego izolowanego od hałasów, od sąsiadów, zatopionego w zieleni nie mo...
gospodarka9