Adam Mickiewicz - oprac. wielu utworów.pdf - Romantyzm - aramanda

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Adam Mickiewicz

„Oda do młodości”

„Ballady i romanse”

„Grażyna. Powieść litewska”

„Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i

pruskich”

„Sonety krymskie”

„Dziady”

„Reduta Ordona”

„Śmierć Pułkownika”

„Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego”

„Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z

r. 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”

„Liryki lozańskie”

– urodził się 24 grudnia 1798 roku, prawdopodobnie w Zaosiu koło Nowogródka albo w

samym Nowogródku, dzieciństwo spędził na Litwie, z dala od centrów kulturowych, a

prowincjonalny „kraj lat dziecinnych” stał się jednym ze źródeł jego twórczości ( Ballady i

romanse , Dziady, cz. II , Pan Tadeusz )

– ukończył szkołę dominikańską w Nowogródku

– studiował na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, był jednym z założycieli

Towarzystwa Filomatów; w wyniku śledztwa w sprawie tajnych związków młodzieży na

Litwie więziony (1823-1824) – na kanwie tych wydarzeń powstały Dziady, cz. III

– w latach 1819-1823 pracował jako nauczyciel w szkole powiatowej w Kownie –

odpracowywał tak stypendium przyznane mu na studiach, mniej więcej w tym samym czasie

(1820-1821) był nieszczęśliwie zakochany w Marii Wereszczakównie – dzieje tego uczucia

przetworzył w Dziadach, cz. IV

– skazany na przymusowy pobyt w Rosji (w Petersburgu, później w Odessie, skąd

wycieczka na Krym zaowocowała cyklem Sonetów krymskich , i w Moskwie) – wyjechał z

Litwy w 1824 roku, w wieku 26 lat, by nigdy już do niej nie wrócić

– w 1829 roku opuścił Rosję, nie wziął udziału w powstaniu listopadowym, choć

przebywał blisko – w Wielkopolsce; bohaterom tych wydarzeń złożył hołd dwoma wierszami

– Redutą Ordona i Śmiercią Pułkownika

– od 1832 roku mieszkał w Paryżu; na emigracji napisał Księgi narodu i pielgrzymstwa

polskiego oraz Pana Tadeusza (lata 1832-1834)

– w roku 1834 wziął ślub z Celiną Szymanowską, córką pianistki, Marii Szymanowskiej;

miał z nią szóstkę dzieci

– 1839 – pobyt w Lozannie, powstają Liryki lozańskie , wykłada tam literaturę łacińską, po

roku, w Paryżu, w College de France – literaturę słowiańską

– 1841 – spotkanie z Andrzejem Towiańskim (mistykiem czy mistyfikatorem? do dziś

trwają spory), Mickiewicz zaangażował się w działalność Koła Towiańczyków w Paryżu

w 1848 zorganizował Legion walczący we Włoszech do VII 1849

– w roku 1855 wyjeżdża do Turcji, by organizować polskie oddziały mające walczyć

przeciwko Rosji (podczas wojny krymskiej)

zm. 26 XI 1855 w Konstantynopolu, prawdopodobnie w wyniku cholery azjatyckiej, choć

wśród współczesnych utrzymywała się wersja mówiąca o zatruciu poety przez wrogów

politycznych

Jeśli chcesz wiedzieć więcej o życiu Mickiewicza, przeczytaj:

– J. Kleiner, Mickiewicz , t. 1-2 (cz. 1-2), Lublin 1948,

– M. Jastrun, Mickiewicz , Warszawa 1949,

– A. Witkowska, Mickiewicz. Słowo i czyn , Warszawa 1975, wyd.2. zm.,

– Ch. Gille-Maisani, Adam Mickiewicz. Studium psychologiczne. Od dzieciństwa do

Dziadów cz. III , tłum. A. Kuryś, M. Marczewska, Warszawa 1987,

– K. Rutkowski, Braterstwo albo śmierć. Zabijanie Mickiewicza w Kole Bożym , Paris

1988.

Jeśli interesuje Cię epoka, w której żył, zajrzyj do następujących pozycji:

– A. Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm , Warszawa 2000.

– D. Siwicka, Romantyzm 1822-1863 , Warszawa 1997.

– wybrane hasła ze Słownika literatury polskiej XIX wieku , pod red. J. Bachórza i A.

Kowalczykowej, Wrocław 1994.

– poszczególne tomy wydawanej w Krakowie serii Biblioteki Romantycznej, m.in.: A.

Kowalczykowa, Ciemne drogi szaleństwa , 1978; R.Przybylski, Ogrody romantyków , 1978; A.

Kowalczykowa, Pejzaż romantyczny , 1982; M. Piwińska, Miłość romantyczna , 1984; J.

Kamionka-Straszakowa, „Do ziemi naszej”. Podróże romantyków , 1988.

Oda do młodości

Powstała w 1820 roku. Ideały młodości (lot, wspólnota, bunt, ale nie destruktywny, praca

nad doskonaleniem się) zostały w niej wyrażone za pomocą klasycznej formie ody

(patetycznej pieśni pochwalnej). Martwy świat starości został przeciwstawiony orlej potędze

lotów młodości, która ma odnowić stare oblicze ziemi.

Elementy tradycji oświeceniowej, takie jak wspólne działanie, przekonanie o możliwości

doskonalenia się i walce z „przesądami światło ćmiącymi”, mitologiczny wzorzec Herkulesa

retoryczna poetyka, zostały przetransponowane w duchu romantycznej ideologii (młodość i

bunt jako wartości absolutne).

Ballady i romanse

Datę ich wydania (rok 1822) w I tomie Poezji uważa się za symboliczny początek

romantyzmu w Polsce, otwierały one bowiem świat romantycznej fantastyki. Miejsca, w

których dzieje się większość ballad, są realne – jezioro Świteź, Płużyny, Ruta, góra Żarnowa,

ale postaci (Świtezianka, Rybka, diabły, upiory), jakie je zamieszkują, i zdarzenia, do których

w tej swojskiej przestrzeni dochodzi, należą do porządku ponadzmysłowego,

nierzeczywistego. Niektóre z utworów ukazują cudowne przeobrażenia łączące człowieka z

przyrodą ( Rybka , Świteź , Świtezianka ), inne – mniej lub bardziej żartobliwe interwencje mocy

nieczystych ( Pani Twardowska ) lub historie upiorów ( To lubię ), jeszcze inne ujawniają

bezwzględność natury, zawartej w niej wyższej sprawiedliwości ( Lilie ).

Nieprzypadkowy jest wybór gatunku; balladę kojarzono z literaturą ludową, „poezją

gminną”. Jako gatunek mieszany pozwalała ona łączyć rozwiniętą fabułę, na ogół osnutą na

niezwykłych, sensacyjnych wydarzeniach, wyrazistą obecność zdumionego, żywo reagującego

narratora, potoczność, prostotę słownictwa z wierszowaną, rytmiczną formą, lirycznym

nastrojem i elementami dramatycznymi (przewagą dialogu nad narracją).

Zbiór otwiera ballada Romantyczność , czasem nazywana utworem programowym, będąca

polemiką z oświeceniowym racjonalizmem. Naukowej obiektywności starca („szkiełku i

oku”) zostają przeciwstawione „czucie i wiara”, których doświadcza Karusia, dziewczyna z

ludu, a które sankcjonuje otaczający ją lud, a wraz z nim – poeta. Utwór jest też pierwszym

świadectwem romantycznej miłości, tragicznej, niespełnionej, ale przekraczającej doczesność.

Ponadto Karusia to pierwsza postać szalona, kontaktująca się ze światem nieziemskim, która

widzi więcej niż zwykli śmiertelnicy. Jej egzystencjalne doświadczenie zostaje

uzewnętrznione zarówno poprzez monolog, jak i zachowanie. A tym samym to pierwsza

wielka indywidualność romantycznej literatury. Starca, który neguje prawdziwość jej

doświadczeń, zwykle identyfikuje się z Janem Śniadeckim, astronomem i matematykiem.

Grażyna. Powieść litewska

Wydana została w II tomie Poezji razem z II częścią Dziadów . Opowiada o

średniowiecznej Litwie i choć główne postacie, książę nowogródzki Litawor i jego żona

Grażyna, są fikcyjne, to odautorskie przypisy oraz odwołania do źródeł mają uwiarygodnić

cały utwór. Dlatego niekiedy nazywa się ją „poematem archeologicznym”, dającym wierny

obraz dawnej Litwy. Ale tematyka utworu – problem zdrady narodowej, szukania

sprzymierzeńców wśród wrogich Krzyżaków, odpowiedzialności obywatelskiej – pozwala go

nazwać także poematem politycznym. Przede wszystkim zaś Grażyna przedstawia przemianę

głównej bohaterki, która, wiedziona instynktem narodowym, przebiera się w zbroję Litawora i

wspomaga Litwinów w bitwie. W ten sposób niweczy plany męża, ale w imię wyższych racji

narodowych. Patriotyzm bierze w niej górę nad posłuszeństwem wobec męża i władcy. W

zakończeniu powieści umiera jak mężczyzna, na pogrzebowym stosie, natomiast Litawor

popełnia samobójstwo, zgodnie ze zwyczajem dobrowolnej śmierci wdów, rzucając się w

ogień.

Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i

pruskich

Wydany w Petersburgu w roku 1828, podobnie jak Grażyna jest powieścią poetycką.

Opatrzona mottem z Księcia Machiavellego, które mówi o dwóch sposobach walki: „trzeba

być lisem i lwem”, bo cel uświęca środki. Tak jak Grażyna opisuje średniowieczne realia,

kiedy Krzyżacy zagrażali Litwie. Tytułowy bohater, Walter Alf, Litwin porwany i wychowany

przez Krzyżaków, postanawia walczyć z nimi w przebraniu, w masce, jako jeden z nich –

przybiera imię Konrada Wallenroda. Wybrany wielkim mistrzem, sprowadza na zakon klęskę.

Jego losy uwieczni „pieśń gminna”, przekazywana przez ludowych śpiewaków –

wajdelotów. Pod wpływem jednego z nich, Halbana, Walter odkrywa swoje pochodzenie.

Potęga narodowej poezji to drugi obok motywu zdrady ważny element problematyki utworu.

Dla kształtowania tożsamości narodowej jest ona „arką przymierza / Między dawnymi i

młodszymi laty”, strażniczką narodowych pamiątek. Jednakże dla poszczególnych słuchaczy

może stać się „pieśnią zdradziecką”, co „wlewa w dusze najsroższe trucizny, / Głupią chęć

sławy i miłość ojczyzny”.

Przez współczesnych Konrad Wallenrod bywał odbierany jako niemal instruktaż walki z

caratem. Podczas powstania listopadowego popularne stało się stwierdzenie, iż „Słowo stało

się ciałem, a Wallenrod Belwederem”. I rzeczywiście, średniowieczne realia też są maską

kryjącą rozterki współczesnych. Konrad Wallenrod jest typem spiskowca, człowiekiem

podwójnym, a przez to tragicznym, bo postawionym wobec konieczności zdrady w imię...

wierności własnemu narodowi. To wielki indywidualista na miarę bohaterów Byrona,

porywczy, tajemniczy, dumny. Poświęca szczęście prywatne, miłość do Aldony, dla

wyższych, patriotycznych racji. Poświęca też siebie, bo podwójność gry i życie w masce

wyniszczają go wewnętrznie. Dlatego trudno przyjąć, by tekst Mickiewicza sankcjonował taki

właśnie podziemny, ukryty sposób walki i podwójną moralność ludzi pokroju Wallenroda.

Sam Mickiewicz nie cenił go wysoko. W każdym razie Konrad Wallenrod wymknął się

swemu autorowi i zaczął, jak chce Maria Janion, prowadzić życie pośmiertne...

Sonety krymskie

Ukazują nowatorskie spojrzenie na przyrodę Wschodu. Jest to subiektywne spojrzenie

wędrowca, Pielgrzyma, człowieka obarczonego bagażem pamięci, samotnego, oderwanego od

rodzinnego kraju. Na otaczający go świat patrzy on poprzez pryzmat własnych, bolesnych

doświadczeń, tęskni za „głosem z Litwy”.

Sonety stanowią też próbę znalezienia nowego języka dla opisu fenomenów przyrody, ma

on przekazywać to, co charakterystyczne i odrębne. Ale jest to opis połączony z przeżyciem i

wędrówką – w głąb siebie. Sformalizowana struktura sonetu (2 strofy cztero- i 2 trójwersowe,

2 pierwsze opisowe i 2 ostatnie refleksyjne) wymusza natomiast kondensację znaczeń i

nasycenie orientalizmami i bogatymi przenośniami (step – ocean, niebo – pustynie błękitu,

morze – niebiosa na dole). Jednocześnie cały cykl ma formę fragmentaryczną, bowiem tylko

poprzez fragment można oddać to, co nie da się ogarnąć w całości – nieskończoność. Można

bowiem spojrzeć – „przez świata szczeliny” – ale trudno przekazać to, co się zobaczyło, „bo

w żyjących języku nie ma na to głosu”.

Dziady

– przykład dramatu romantycznego, który charakteryzuje się otwartą formą, zawierającą w

sobie elementy liryki i epiki, fragmentaryczną budową i brakiem jednoznacznego,

ostatecznego zakończenia. Wszystkie części łączy postać głównego bohatera – Upiora,

Widma, Gustawa, Konrada, Zesłańca, Pielgrzyma, wpisanie głównych wydarzeń w czas

sakralny – obrzęd Dziadów – oraz przenikanie się świata ziemskiego, ludzkiego ze światem

duchowym, boskim.

Cz. II powstała na przełomie 1820 i 1821 w Kownie, wydana została w II tomie Poezji

razem z cz. IV; otwiera ją motto z Hamleta: „Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło

się waszym filozofom”, a jej głównym przesłaniem jest „wiara we wpływ świata

niewidzialnego, niematerialnego na sferę ludzkich myśli i działań” (fragm. odautorskiej

przedmowy z franc. wydania); białoruski obrzęd Dziadów, poświęcony duchom przodków,

staje się spotkaniem żywych ze zmarłymi: żywi w modlitwie i ofierze próbują pomóc

zmarłym (duszom dzieci, widmu złego pana, Zosi) odkupić winy i dostać się do nieba,

natomiast zmarli udzielają przestróg i nauk moralnych; wyłania się z nich obraz

człowieczeństwa, na które składa się zakosztowanie w życiu goryczy, miłości oraz

współczucia wobec innych.

Dramat kończy się pojawieniem Widma, postaci łączącej cz. II z IV.

Adam Mickiewicz - oprac. wielu utworów.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: