PAMIĘĆ „Psychologia poznawcza” Edward Necka, Jarosław Orzechowski, Błażej Szymura
Pamięć jest to zdolność do przechowywania informacji i późniejszego jej wykorzystania. Z innego punktu widzenia pamięć to zespół procesów poznawczych, zaangażowanych w nabywanie, przechowywanie i późniejsze odtwarzanie informacji.
Pamięć przemijająca przechowuje informacje w sposób nietrwały, czyli w stosunkowo krótkim czasie, co nie jest jej wadą, lecz wynika z pełnionych przez nią funkcję,
Pamięć trwała przechowuje informację bez wyraźnych ograniczeń czasowych.
- wszystkie procesy poznawcze zależą od pamięci, również mają na nią wpływ
-wąskie rozumienie: pamięć to system zapisów, przechowywania i odtwarzania informacji w celu jej przyszłego użycia np. przygotowywanie się do egzaminu
- szerokie rozumienie: pamięć to system przechowywania informacji bez względu na cel, zamiar czy intencję; przechowuje wszelkie informację niezależnie od źródła pochodzenia czy formatu; przechowuje w czasie ultrakrótkotrwałym jak i przez całe życie; przechowuje wiedzę o faktach, indywidualnych doświadczeniach, procedurach, zapisuje ślady przeszłych doświadczeń
8.1 Natura pamięci
8.1.1 Rodzaje i funkcje pamięci
- Schacter i Tulwing- nie jest systemem monolitycznym, wiele odrębnych, ale zintegrowanych systemów; cecha wspólna systemów- pamięć – możliwość wykorzystania przechowywanej informacji; skuteczniejsza, im umysł jest bardziej zdolny do zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania
-5 kryteriów Endela Tulvinga, które muszą być spełnione, aby mówić o odrębności systemów pamięci:
1. Mają różne funkcje behawioralne i kognitywne oraz są wyspecjalizowane w przetwarzaniu różnych rodzajów informacji.
2. Funkcjonują, wedle różnych reguł.
3. Mają różne podłoże neuronalne.
4. Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto- i filogenetycznym.
5. Różnią się formatem reprezentowania informacji.
Prościej:( definiowanie ze względu na mechanizmy mózgowe, sposób reprezentacji nabywanej, przechowywanie i odtwarzanie informacji, reguły przetwarzania)
BLOKOWY(MAGAZYNOWY) MODEL PAMIĘCI ATKINSONA I SHIFFRINA
- oparty na kryterium czasu przechowywania informacji
Magazyn sensoryczny(sensory storage- SS)
Magazyn krótkotrwały (short term storage-STS)
Magazyn długotrwały
(long term storage- LTS)
-specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu
- przetwarzanie bodźca przez krótki okres
-trafia cała informacja o sytuacji bodźcowej, złożona
- podejrzenia: objętość pamięci większa niż STS
- funkcjonuje automatycznie
- zwartość składa się z informacji z wyselekcjonowanej stymulacji bodźcowej( z magazynu sensorycznego) i informacji przywołanej z LTS albo efektu bieżącego przetwarzania informacji
- obecność różnych kodów reprezentacji informacji
-mała pojemność( od kilku do kilkudziesięciu sekund); może ulegać przeciążeniu
-podstawowa funkcja: przechowywanie informacji w czasie niezbędnym do jej przetworzenia zgodnie z realizowanym celem
-najdłuższy czas przechowywania informacji; mierzony w perspektywie lat
-umożliwia skuteczną adaptację jednostki do środowiska, zwłaszcza w dłuższej perspektywie czasowej
-przechowuje różne rodzaje wiedzy, wzajemnie się uzupełniające
-największe zróżnicowanie rodzajów i funkcji
Magazyn pamięci długotrwałej cd. szczegółowiej:
-szczegółowe rozróżnienie rodzajów pamięci długotrwałej dokonuje się w oparciu o różnice w sposobach zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania informacji(fazy)
-twierdzi się, że każda z faz ma charakter procesualny
- utrwalanie może wiązać się z rekodowaniem, procesem, który może wpływać na treść zapisu pamięciowego, jak i na związki, w które wchodzi o z innymi zapisami
KLASYFIKACJA PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ ZE WZGLĘDU NA PRZEBIEG TRZECH FAZ PAMIĘCIOWYCH ( Squire i Zola- Morgan)
- charakter porządkujący, relacje zachodzące między różnymi rodzajami pamięci
PAMIĘĆ
Deklaratywna( jawna) Niedeklaratywna (niejawna, ukryta)
dane z pamięci deklaratywnej mogą trudność w zakresie werbalizacji treści wiedzy
być stosunkowo łatwo wydobyte i uświadomione * warunkowanie klasyczne
*fakty *umiejętności i nawyki
*wydarzenia *poprzedzanie
*nieasocjacyjne uczenie się(habituacja, sensytyzacja)
Deklaratywna podział:
- pamięć semantyczna- specyficzna łatwa do werbalizacji wiedza ogólna, oderwana od kontekstu; może być łączona w większe struktury; wiedza, dla której kontekst pozyskania jest nieistotny- zapis pamięciowy zazwyczaj go nie zawiera
„jest rodzajem umysłowego tezaurusa zorganizowanej wiedzy, jaką jednostka posiada o słowach i innych symbolach werbalnych, ich znaczeniach i referencjach, relacjach między nimi oraz o regułach, formułach i algorytmach manipulacji tymi symbolami, pojęciami i relacjami”
- pamięć epizodyczna- dotyczy „informacji o czasowo umiejscowionych epizodach i wydarzeniach oraz czasowo-przestrzennych relacjach między nimi”; możliwość werbalizacji zależy od sprawności posługiwania się językiem i poziomu szczegółowości zapisu; uwzględnienie całego bogactwa kontekstu informacji, czyli jej umiejscowienie w czasie i przestrzeni oraz związki przyczynowo skutkowe pomiędzy różnymi wydarzeniami; może być łączona w większe struktury; konkretne zdarzenia
* Specyficzna odmiana pamięci epizodycznej- pamięć autobiograficzna-wydarzenia, w których sami braliśmy udział; konkretne zdarzenia
- pamięć epizodyczna i semantyczna może się przenikać
- mnemotechniki pamięci semantycznej- metoda miejsc- polega na nałożeniu nabywanej wiedzy na dobrze utrwalony już zapis autobiograficzny, związany z lokalizacją przestrzenną charakterystycznych obiektów.
- podstawą rozróżnień według Squire’a jest również sposób zapamiętywania, przechowywania i odpamiętywania zapisów pamięciowych
- kodowanie w pamięci deklaratywnej- włączenie nowej informacji w struktury wiedzy, uczenie jawne
- w przypadku pamięci semantycznej- przechowywane symboliczne reprezentacje wiedzy ogólnej; proces zapamiętywania musi uwzględnić sposób tworzenia takich reprezentacji oraz kształtowania związków semantycznych z posiadaną już wiedzą
-pamięć epizodyczna- kodowanie bezpośrednie, w taki sposób, w jaki zostały spostrzeżone, z całym bogactwem kontekstu, informacje uporządkowane przyczynowo-skutkowo
-wydobycie wiedzy deklaratywnej ma charakter wolicjonalny i polega na jej werbalizacji
- pamięć epizodyczna i semantyczna- wykorzystywanie relacji między elementami zakodowanej informacji
- pamięć niedeklaratywna- nabywanie na drodze wielokrotnego powtarzania czynności, uczenia się mimowolnego; zapis sekwencji działań, wyzwalanych w pewnym kontekście; nie potrzebna świadomość, wiedza uruchamiana automatycznie
8.1.2 Blokowe( magazynowe) modele pamięci
- pojęcie „blokowe”- oznacza pewną metaforę rozumienia struktury i funkcji systemu poznawczego człowieka; struktura- oznacz jej wyraźną modułowość- system poznawczy składa się z modułów o wyspecjalizowanych funkcjach; przesyłanie informacji polega na przesyłaniu efektów pracy jednego modułu do kolejnego w ściśle określonej sekwencji
- „krok po kroku”- przepływ informacji
- wywodzi się z metafory komputerowej
-pamięć rozumiana jako magazyn- system wielu magazynów; odrębne właściwości wynikają z istnienia odrębnych, wyspecjalizowanych w przechowywaniu określonych informacji magazynów
MAGAZYNOWY MODEL ATKINSONA I SHIFFRINA
Magazyn sensoryczny
Magazyn krótkotrwały
-dane pochodzące ze środowiska, które zostały zarejestrowane przez zmysły, utrzymują się tu przez bardzo krótki okres czasu
przez procesy uwagowe
Następuje przeniesienie części informacji- procesy kontrolne decydują o charakterze wykorzystania informacji
*może być użyta do sterowania zachowaniem lub
Transfer relatywnie wolny
Dzięki powtarzaniu przeniesiona tutaj
- informacja może zniknąć z STS zanim zostanie zakodowana w LTS
- informacja może być przywołana z LTS(strategia wydobycia),
- o sprawności korzystania z zasobów LTS decyduje efektywność kodowania materiału oraz jego wydobywania
- zarzuty wobec tej teorii: włączanie treści do magazynu STS bez pośrednictwa LTS, aby informacja sensoryczna mogłabyś zwerbalizowana, konieczne jest jej wcześniejsze rozpoznanie- nie może się ono obyć bez trwałych wzorów reprezentacji
-nowa wersja tego modelu: zamiana miejsc: najpierw LTS, a potem STS
KONCEPCJA LEHRLA I FISCHERA
- prowadzili badania mające na celu oszacowanie ograniczeń przetworzeniowych systemu poznawczego człowieka
-przetwarzanie informacji podlega głównie jednostce czasu( sekundy) i ilości informacji (bity)
- informacja rejestrowana jest za pomocą analizatorów, podlega integracji, a następnie selekcji
- procesy zachodzą na materialne sensorycznym strukturze „przechowywalni”- połączona jest z pamięcią długotrwałą- informacja dalej przesyłana jest do pamięci krótkotrwałej
- charakteryzacja pamięci krótkotrwałej za pomocą 4 parametrów: szybkość strumienia informacji na wejściu do STM, czas przechowywania informacji w STM, całkowita pojemność STM, tempo konsolidacji, czyli transferu z STM do LTM; ma ona funkcję kontrolną sterującą zachowanie człowieka
- badania polegające na pomiarze czasu czytania znaków:liter, sylab, wzorów chemicznych
-Leher i Fischer- ocena pojemności STM na podstawie dwóch parametrów: szybkości strumienia na wejściu, przeciętnego czasu zachowania informacji----------pojemność dwukrotnie większa niż szacował Miller(7 +/- 2)
- wnioski z badań Fischera i Lehra- szybkość strumienia na wejściu do STM jest niezależna od typu materiału(litery, liczby) i wokalizacji( czytanie głośne i ciche); niezależność szybkości strumieniana wejściu i czas przechowywania informacji
- istota metafory magazynowej- pamięć jako odrębne systemy- wywodzi się to z prac Williama Jamesa
DOWODY:
- krzywe pozycyjne- ilustracja prawdopodobieństwa prawidłowego odtworzenia bodźców z listy w zależności od ich pozycji na tej liście ( badania Glanzera i Cunitza)—efekt pierwszeństwa(początek listy, transfer do LTM, odporny na upływ czasu i interferencję), efekt świeżości(koniec listy, udział STM, podatny na upływ czasu i interferencje)
-odrębność ze względu na postulowane mechanizmy zapominania- w obu przypadkach działa interferencja( w pamięci krótkotrwałej podobieństwo bodźców akustycznych, w długotrwałej podobieństwo bodźców semantycznych), LTM- utrata dostępu do informacji-efekt końca języka
-badania fizjologiczne-zjawisko podwójnej dysocjacji- pacjenci z uszkodzeniem mózgu, dwa zadania angażują różne mechanizmy mózgowe, poznawcze; w uszkodzeniu jedno wykonywane lepiej, drugie gorzej; wybiórcze zniesienia efektu pierwszeństwa, przy zachowaniu efektu świeżości
- podstawowy „grzech” tego podejścia- nadmierna upraszczanie- statyczny charakter
- procesy poznawcze wpływają zarówno na ...
olaholak