POJĘCIE PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO
Administracja gospodarcza jest pojęciem węższym w stosunku do administracji publicznej. Administracja gospodarcza to ta część administracji, która dotyczy przedsiębiorców i prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Administracja gospodarcza regulowana jest prawem administracyjnym gospodarczym.
Prawo gospodarcze jak każde inne prawo reguluje pewne stosunki prawne. Pod pojęciem prawa gospodarczego należy rozumieć ogół norm prawnych dotyczących funkcjonowania gospodarki narodowej oraz stosunków gospodarczych pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi jako jej podmiotami.
Do cech prawa gospodarczego należy zaliczyć:
-Brak kompleksowej regulacji prawnej dla stosunków gospodarczych (namiastką tego jest ustawa o swobodzie działalności gospodarczej)
-Spory z zakresu działalności gospodarczej rozpatrywane są wedle odrębnego postępowania specjalnie przeznaczonego dla tych stosunków (postępowanie to cechują podwyższone wymagania w stosunku do postępowania ogólnego)
-Rozległość regulacji prawa gospodarczego - do stosunków gospodarczych mają zastosowanie praktycznie wszystkie dziedziny prawa, prawo cywilne, administracyjne, karne, finansowe, itd.
Stosunki gosp. regulowane są prawem w dwóch płaszczyznach:
-wertykalnej (stosunki pionowe)
-horyzontalnej (stosunki poziome)
Prawo gospodarcze dzielimy na:
a)publiczne-(stosunki pionowe)określa ustrój państwa, zasady ochrony(koncesje, zezwolenia), prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej,
b)prywatne-(stosunki poziome)obowiązuje tu Kodeks handlowy, swoboda zawierania umów.
Normują one różne obszary działalności gosp.
Z punktu widzenia stosunków prawnych prawo gospodarcze publiczne reguluje uprawnienia i obowiązki przedsiębiorców wobec państwa oraz kompetencje organów państwowych wobec przedsiębiorców. (relacje między władzą publiczną a podmiotami działalności gosp.).
Publiczne prawo gospodarcze to odrębna gałąź prawa. Decyduje o tym przedmiot regulacji.
Pod względem podmiotowym chodzi tutaj o stosunki prawne, w których jako jedna ze stron zawsze występuje organ reprezentujący państwo. Pod względem przedmiotowym chodzi o zespół norm prawnych należących do różnych dziedzin prawa administracyjnego, cywilnego, finansowego i konstytucyjnego. Możemy powiedzieć, że prawo to ma charakter interdyscyplinarny.
Prawem publicznym jest zespół norm regulujących organizację państwa, dotyczących organów państwowych, a także struktury organizacyjnej państwa.
Cechy prawa publ.:
-jednostronnie ustalanie uprawnień i obowiązków
-ustanowienie organów kontroli
-obowiązek reagowania w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa
-możliwość pociągnięcia jednostki do odpowiedzialności karnej
Prawo publ. odziałowywuje na podmioty prawa prywatnego.
Materialne prawo publiczne- to ta część prawa składająca się z norm bezwzględnie obowiązujących, które służą realizacji dobra publicznego(interesu publicznego) tj. określają i wskazują te zachowania jednostek gospodarczych, jakich interes ten wymaga, tworzą i wyposażają w odpowiednie instrumenty prawne organy władzy publicznej powołane do stosowania tych norm. Władza publiczna i organy władzy publicznej- rozumieć przez t będziemy system powołanych przez prawo organów reprezentujących Państwo i związki samorządowe. Z kolei przez władztwo publiczne rozumieć należy ten atrybut organu władzy publicznej, który polega na możności jednostronnego określenia prawa i obowiązków drugiego podmiotu jako uczestnika stosunku publiczno-prawnego.
Publiczne prawo gospodarcze - to prawo ustroju gospodarczego w danym państwie: -prawo publiczne i przekształceń własnościowych,-prawo prognozowania i planowania gospodarczego,
-prawo regulujące kompetencje organów państwa i administracji gospodarczej oraz organów ochrony prawnej w zakresie stosunków gospodarczych.
W prawie gospodarczym publicznym nie ma równości stron,występują tutaj nadrzędność państwa: -prawo reguluje dopuszczalność ingerencji państwa w gospodarkę, -państwo ma stosować zasady państwa prawnego, -prawo to określa zasady na jakich warunkach państwo funkcjonuje, -ingerencja państwa ma być zgodna z prawem.
Normy administracyjnego prawa gospodarczego można podzielić na:
- ustrojowe - regulują organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego powołanego do czuwania nad podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej
- materialne - regulują uprawnienia i obowiązki organów administracji gospodarczej oraz przedsiębiorców
procesowe (formalne) - regulują tok czynności podejmowanych przez organy administracji i przedsiębiorców w celu realizacji norm prawa materialnego
Główne obszary administracyjnego prawa gospodarczego:
- reglamentacja - ochrona wolnej konkurencji, prawidłowe funkcjonowanie rynków finansowych, bezpieczeństwo energetyczne
- policja gospodarcza- nadzór nad różnymi obszarami działalności gospodarczej sprawowany ze względu na bezpieczeństwo, ochronę środowiska naturalnego oraz porządek i spokój publiczny
- podmioty bierne i czynne- bierne czyli przedsiębiorcy i czynne czyli władza publiczna reprezentowana przez właściwe organy – wpływa na uprawnienia i obowiązki, na życie gospodarcze
- pomoc publiczna dla przedsiębiorców
- prawo zarządu mieniem publicznym
Działając w imieniu państwa, administracja publiczna może korzystać z przymusu państwowego i dysponować władztwem administracyjnym. Wymiar władztwa jest więc zawsze określony przez przepisy prawa. Istotą władztwa jest to, że administracja publiczna jednostronnie decyduje o treści stosunku prawnego, jaki połączy ją z podmiotem stojącym poza jej strukturami, sama ustala jego prawa lub obowiązki i sama stosuje sankcje w razie naruszenia nakazów i zakazów. Rozstrzygnięcia, jakie podejmuje w tej kwestii, korzystają z domniemania legalności. Elementem tego władztwa jest możliwość zastosowania przymusu.
Prawo gospodarcze prywatne - obejmuje ustrój jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą i stosunki prawne z ich udziałem oraz ochronę cywilno-prawną ich interesów, reguluje stosunki prawne między stronami podmiotu gosp.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji.
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych
Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych.
Kodeks Spółek Cywilnych
Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej.
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.
Prawo lotnicze
Prawo energetyczne
WOLNOŚĆ GOSPODARCZA W PRAWIE POLSKIM
Wolność działalności gospodarczej jest jednym z fundamentów społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji RP) i stanowi zarazem samoistnie prawo podmiotowe (art. 22 Konstytucji RP).
Należy ją rozumieć jako wolność wyboru działalności gospodarczej i wolność jej wykonywania. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał prawo jednostek (osób fizycznych) i instytucji do samodzielnego decydowania o udziale w życiu gospodarczym, zakresie i formach tego udziału, w tym także możliwie swobodnego podejmowania działań faktycznych i prawnych, które mieszczą się w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Wolność wykonywania określonego rodzaju działalności gospodarczej zawiera w sobie zarówno aspekt ilościowy, odnoszący się do intensywności prowadzonej działalności, jak i aspekt jakościowy, który należy rozumieć jako swobodę określania zakresu prowadzonej działalności: terytorialnego, personalnego i rzeczowego. Takie rozumienie wolności działalności gospodarczej powoduje, że każda reglamentacja w określonej dziedzinie zawęża sferę wolności wykonywania działalności przez podmioty.
Z przepisów Konstytucji RP i orzecznictwa TK wynika, że wolność działalności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego(ius infinitum) i może zostać ograniczona, ale ograniczenia te muszą mieścić się w konstytucyjnych standardach ich wprowadzania.
Zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. A więc
materialnym warunkiem ograniczenia wolności gospodarczej jest przede wszystkim wykazanie takiej potrzeby poprzez uzasadnienie konieczności (co wynika z art.31 Konstytucji RP) wprowadzanych ograniczeń praw jednostki dla ochrony ważnego interesu publicznego.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
W ujęciu prawa gosp. wolność gospodarcza nie ma charakteru absolutnego, doznaje mianowicie ograniczeń podyktowanych koniecznością ochrony dóbr wyższego rzędu (np. ważne interesy państwa, jak bezpieczeństwo i obronność, czy interesy publiczne, jak życie i zdrowie ludzi, środowisko). Ograniczenia wolności gospodarczej mogą być przedmiotowe lub podmiotowe. Wśród pierwszych wymienić należy przede wszystkim koncesje i zezwolenia oraz zakazy, przykładem drugich mogą być ograniczenia dotyczące osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Koncesje i zezwolenia stanowią dość skuteczny instrument sprawowania przez państwo i jego administrację kontroli nad działalnością gospodarczą, ograniczający wolną konkurencję. Zakres ich stosowania przesądza w praktyce o zakresie wolności gospodarczej.
Zasada wolności gospodarczej wynika z zasady wolności człowieka i ma swoje konstytucyjne podstawy. Zasada wolności gospodarczej polega na tym, że w granicach określonych prawem każdy może podjąć i prowadzić działalność gospodarczą bez konieczności uzyskiwania na to zgody ze strony władzy publicznej. Organy administracji publicznej mogą władczo wkraczać w sferę praw i obowiązków jednostki tylko wtedy, gdy mają do tego wyraźne upoważnienie w przepisach rangi ustawy.
- podstawę ustroju stanowić ma system gosp. rynkowej, przy jednoczesnej realizacji podstawowych interesów RP
- system gosp. rynkowej opiera się na zasadzie wolności gosp. (zasada ustroju gosp., gwarancja wolności podstawowych, w tym własności prywatnej, wolności wyboru i wykonywania zawodu, wyboru miejsca pracy)
- zasada wolności gosp. nie jest zasadą absolutną, jej realizacja jest dopuszczalna w granicach wyznaczonych ustawami, które uwzględniają ważny interes publiczny (ale tylko, gdy jest to konieczne w celu zapewnienia bezp., porządku publ., ochrony środ., zdrowia, moralności publ., wolności i praw innych osób – katalog zamknięty )
- korzystanie z wolności gosp. nie może naruszać przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka oraz mieć na względzie zasady solidarności, dialogu i współpracy z innymi
Zasada wolności gosp. w znaczeniu przedmiotowym:
prawne domniemanie swobody podejmowania i prowadzenia działalności gosp. przez wszystkich przedsiębiorców o ile co innego nie wynika z obowiązujących przepisów ustawowych
Swobody związane z działalnością gosp.:
- swoboda podejmowania działalności (wyjątek – koncesje i zezwolenia)
- prowadzenia działalności (ograniczenia policyjno-administracyjne)
- formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności (wyjątek – ustawodawca wskazuje)
- swoboda w konkurowaniu z innymi podmiotami (nieuczciwa konkurencja, monopol)
- w zbywaniu własnych towarów i usług, kształtowania cen (wyjątek – praktyki monopolistyczne, ustawa o cenach)
- w sposobie zaangażowania kapitału
- zakresu terytorialnego
- zakresu personalnego (kodeks pracy)
- zakresu rzeczowego
- intensywności prowadzonej działalności, zmian
- w dokonywaniu czynności prawnych
Ograniczona jest swoboda działania organów administracji.
Zasada wolności gospodarczej związana jest z zasadą: ochrony własności, ochrony praw słusznie nabytych, równości wobec prawa, trwałości decyzji administracyjnej , ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony prawidłowego funkcjonowania gospodarki rynkowej, ochrony zasobów narodowych ochrony interesów politycznych i gospodarczych państwa, prawidłowego gospodarowania mieniem publicznym
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
Z dnia 26 X 1998 r. o finansach publicznych
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach.
PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE
tworzone są przez organ założycielski, którym mogą być:- naczelne oraz centralne organy administracji rządowej tj. Minister Gospodarki lub inny minister lub kierownik urzędu centralnego;-terenowe organy administracji rządowej, np. wojewoda.Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako:- przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych,- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję lub świadczenie usług w zakresie: inżynierii sanitarnej, komunikacji miejskiej, zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną, zarządu państwowymi zasobami lokalowymi, zarządu państwowymi terenami zielonymi,zarządu uzdrowiskami, usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych, usług kulturalnych.
Przedsiębiorstwo państwowe jest państwową osobą prawną.
Powstaje w wyniku wydania przez organ założycielski aktu o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego i objęcie w zarząd wyodrębnionej części mienia publicznego. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samoformującym się przedsiębiorcą zarządzanym i reprezentowanym przez własne organy.
Stosunki nawiązywane przez przedsiębiorstwo państwowe z innymi podmiotami w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej regulowane są przeważnie przepisami prawa cywilnego i handlowego. Niekiedy organy przedsiębiorstwa uzyskują prawo do wydawania decyzji administracyjnych. Również stosunki pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, a organem założycielskim oraz wewnętrzna struktura przedsiębiorstwa regulowana jest prawem administracyjnym.
Organy przedsiębiorstwa państwowego samodzielnie podejmują decyzje dotyczące prowadzonej przez to przedsiębiorstwo działalności gospodarczej. Ingerencja organu założycielskiego może nastąpić jedynie w wypadkach przewidzianych w ustawie. W przedsiębiorstwie państwowym działają organy samorządu pracowniczego. Przedsiębiorstwo państwowe koszty swojej działalności pokrywa ze swoich dochodów.
Kodeks Cywilny
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks Spółek Handlowych
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.
Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 października 1993 r.w sprawie zasad organizowania przetargu na sprzedaż środków trwałych przez przedsiębiorstwa państwowe oraz warunków odstąpienia od przetargu.
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych.
OSOBA FIZYCZNA JAKO PRZEDSIĘBIORCA
Osoba fizyczna może prowadzić samodzielnie działalność gospodarczą bez konieczności tworzenia szczególnej formy organizacyjnej (np. spółki).
Działalność gospodarcza może być prowadzona przez osobę fizyczną po dokonaniu zgłoszenia do Ewidencji Działalności Gospodarczej oraz po uzyskaniu wymaganych koncesji lub zezwoleń oraz spełnieniu innych przewidzianych prawem warunków.
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą podlega wszystkim regulacjom prawa administracyjnego gospodarczego, jak każdy inny przedsiębiorca.
Prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej przez osobę fizyczną jest zabronione, ponieważ ich prowadzenie zostało zastrzeżone dla podmiotów szczególnych (np. bank może być tylko prowadzony w formie spółki akcyjnej lub banku spółdzielczego, działalność ubezpieczeniowa w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, itd.).
Szczególnym przypadkiem prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę fizyczna jest rzemiosło. Rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną (lub spółkę cywilną osób fizycznych) z udziałem kwalifikowanej pracy własnej.
Osoba fizyczna jako przedsiębiorca jest podmiotem prawa.
W sferze prawa prywatnego dominujące znaczenie dla określenia sytuacji podmiotu ma atrybut posiadania zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych i zdolności sądowej.
Zdolność prawna to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków (z formalnego punktu widzenia przedsiębiorcą może być więc także osoba małoletnia i częściowo ubezwłasnowolniona)
Zdolność do czynności prawnych nie jest nieodzownym atrybutem osoby fizycznej, pełną zdolność nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości (18 lat), jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania i rozporządzania prawami oraz zaciągania zobowiązań)
Do skutecznego występowania w obrocie przedsiębiorcy o ograniczonej zdolności do czynności prawnych (małoletni, osoby ubezwłasnowolnione częściowo, osoby dla których sąd ustanowił doradcę tymczasowego)c wymagane jest współdziałanie jego rodziców, opiekunów lub doradcy.
Nie wszystkie czynności prawne mogą być dokonywane przez przedstawiciela, także w prawie gosp.
Działalnością gospodarczą nie jest: działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie: upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa ,rybactwa śródlądowego, oraz wynajmowanie przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży przez rolników posiłków domowych, świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Osoby fizyczne zajmujące się tego rodzaju działalnością nie są podmiotami prawa gosp.
Osoba fizyczna może prowadzić firmę w formie:
*Indywidualnej działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej)
*Spółki osobowej: - spółki cywilnej
- spółki jawnej- spółki partnerskiej...
gosicka