Revisión Normativa Galego (RAG, 2003).Cambios principais.pdf

AS NORMAS DA RAG DO 2003

A edición revisada das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego , aprobada

pola Real Academia Galega no ano 2003, introduciu unha serie de cambios con respecto

á anterior edición de 1995. Os principais cambios do texto son os seguintes:

1. OS NOMES DAS LETRAS

—

O nome da letra q , anteriormente cu , pasa a ser que .

—

O dígrafo ch , anteriormente denominado che, pasa a chamarse ce hache .

—

O dígrafo ll , anteriormente chamado elle , pasa a chamarse ele dobre .

—

O dígrafo qu , anteriormente denominado cu u , pasa a denominarse que u .

2. O ACENTO

—

Limítase a acentuación de interrogativos que introducen interrogativas indirectas

a aqueles casos en que é necesario para evitar anfiboloxías:

dille qué queres / dille que queres

xa sabes qué hai? / xa sabes que hai?

xa sabes cánto lle custou / xa sabes canto lle custou

3. A INTERROGACIÓN E A ADMIRACIÓN

—

O emprego dos signos de interrogación e admiración é obrigatorio ao final do

enunciado, e só se recomenda ao seu inicio para evitar ambigüidades e facer

máis doada a lectura.

4. O APÓSTROFO

—

Introduciuse unha nova epígrafe dedicada ao apóstrofo, permitindo a súa

utilización para a reprodución da prosodia oral, ou para respectar títulos de obras

ou cabeceiras de publicacións.

5. ARTIGO DETERMINADO

—

É obrigatorio o uso da segunda forma do artigo (alomorfos lo, la, los, las ) só

despois da preposición por ( polo camiño ) e do adverbio u ( u-los meus zapatos? ).

—

Nos demais casos o uso da segunda forma do artigo é facultativo. Non é

obrigatorio, polo tanto, representar na escrita os alomorfos –lo, –la, –los, –las

tras os verbos rematados en –r ou –s , nin tras algunhas outras palabras rematadas

en –s (pronomes átonos nos, vos, lles , pronomes tónicos nós e vós , preposición

tras , indefinidos ambos e todos e a conxunción copulativa e mais ).

facer o traballo, levas os libros, todos os nenos

( face-lo traballo, léva-los libros, tódolos nenos )

—

No texto das Normas a segunda forma do artigo só se emprega nos casos en que

é obrigado.

—

Insístese en que, mesmo que non se represente graficamente, a única

pronunciación recomendable é a que reproduce os alomorfos –lo, –las, –los, –las

nos contextos sinalados.

6. CONTRACCIÓNS

—

A contracción da preposición a co artigo o pódese representar graficamente

como ao ou ó ( ao ou ós para o plural), aínda que a súa pronuncia debe ser

sempre ó . O texto nas Normas escríbese con ao .

vou ao mitin, os nenos foron aos niños

( vou ó mitin, os nenos foron ós niños )

—

A contracción da preposición comparativa ca co artigo determinado pode

representarse na escrita ou non. Admítese a dobre representación destas formas:

ca o / có, ca a /cá, ca os / cós, ca as / cás.

7. OS GRUPOS CULTOS

—

Os grupos cultos –ct– e –cc– redúcense a –t– e –c– respectivamente cando van

tras as vogais i e u .

aflición, contradición, dicionario, indución, introdución, produción,

restrición, xurisdición, condución, construción, dedución, destrución,

indución, redución, reprodución, tradución, delito, distrito, ditado,

estrito, vítima, conduta, construtor, estrutura, flutuar, introdutorio,

produto, reduto, tradutor

—

Mantéñense como excepción nalgúns tecnicismos e palabras cultas de escasa

frecuencia ou para evitar homonimias:

adicción (‘inclinación a unha cousa’), convicción, dicción, evicción,

ficción, fricción, friccionar, indicción, micción; succión, succionar;

adicto, amicto, anfictión, anfictionia, apodíctico, convicto, deíctico,

dicterio, edicto, ficticio, flictena, ictio– (ictericia, ictérico, ictiografía,

ictioloxía, ictiomancia…), invicto, lictor, nictalope, nictalopía, picto–

(pictografía, pictograma, pictórico…), ricto, veredicto, vindicta; dúctil,

ductilidade, ducto, eructo, eructar, suctorio

—

A consoante implosiva vocaliza en i nos casos de reitor ( reitorado, reitoral,

reitoría ) e seita (pero sectario, sectarismo ).

—

Introdúcese unha observación sobre a pronuncia dos grupos cultos, que

prescribe o timbre aberto das vogais e, o que van precedendo un destes grupos,

e condénanse as realizacións interdentais e velares do tipo [‘a ȶ to], [a Ɂ ’n ʔ stiko].

8. SUFIXOS E TERMINACIÓNS

1. Sufixos – ería e – aría .

—

Dáselle preferencia ó sufixo tradicional – aría , aínda que se admite tamén a

solución – ería :

libraría, armaría, bruxaría, camisaría, carnizaría, carpintaría,

cervexaría, cestaría, chancelaría, enfermaría, enxeñaría, ferraría,

gandaría, infantaría, lavandaría, leprosaría, libraría, moblaría,

panadaría, papelaría, peixaría, perfumaría, pradaría, refinaría,

reloxaría, tesouraría, tinturaría, zapataría

Son excepción as seguintes palabras, algunhas delas galicismos, que presentan

unicamente a terminación – ería :

batería, bixutería, coquetería, disentería, galantería, galería, isomería,

mercería, metamería, pedantería, polimería, tautomería

2. Sufixos – zo, –za / –cio, –za.

—

Amplíase a relación de voces coa solución patrimonial –zo e –za:

diferenza ( indiferenza ) , espazo ( espazar, espazoso ) , estanza (‘estrofa’),

graza ( desgraza ) , licenza, nacenza ( renacenza ) , novizo, perseveranza,

presenza, querenza ( benquerenza, malquerenza ) , sentenza, servizo

( servizal ) , terzo ( terza, terzá, terzar )

—

Grazas é a forma correcta tanto da interxección coma do substantivo en calquera

das súas acepcións.

Mantense Galicia como “voz lexítima galega, denominación oficial do país e

forma maioritaria na expresión oral e escrita moderna”. Galiza considérase

tamén unha forma lexitimamente galega, amplamente documentada na época

medieval, que foi recuperada no galego contemporáneo.

3. Terminación – ble.

—

Considéranse admisibles tanto – ble (pl. – bles ) coma – ble ( pl. –beis ) ( amable ou

amábel ). En consecuencia, tamén xorden novas posibilidades nas palabras

derivadas sobre os adxectivos en –bel e admítense formas duplas do tipo

establecer ou estabelecer . No texto das Normas emprégase – ble .

estable, establecer, establecemento, restablecer, restablecemento,

estábel, estabelecer, estabelecemento, restablecer, restabelecemento

4. Terminacións – dade / –tade.

—

Incorpórase puberdade ao grupo de palabras rematadas en –dade .

5. Terminacións –án, –á / –ano, –ana.

—

Pasan ao esquema –án/–á algunhas formas que anteriormente se acomodaban ao

esquema –ano/–ana :

alazán – alazá, barregán – barregá, bosquimán – bosquimá, capitán –

capitá, ermitán – ermitá, escribán – escribá, gardián – gardiá,

musulmán – musulmá, rufián – rufiá, sancristán – sancristá, sultán –

sultá e truán – truá

Considérase un dos sufixos produtivos para formar xentilicios, de xeito que

tamén se acomodan a este esquema afgán – afgá, alemán – alemá, catalán –

catalá, etc.

6. Terminacións – án, –án / –ao, –á.

—

Admítense as variantes locais – ao / –á e –án / –án nos xentilicios

correspondentes ( burelao / burelá, muradán / muradán… ).

—

9. FORMACIÓN DO FEMININO

1. Simplifícase a formación do feminino das palabras rematas en – án e en –ón :

—

Todos os masculinos en –án fan o feminino en – á :

aldeán – aldeá, catalán – catalá, chan – chá, cidadán – cidadá, cristián

– cristiá, curmán – curmá, irmán – irmá, nugallán – nugallá

Todos os masculinos en –ón fan o feminino en –oa (neste caso –ón non é

analizable como sufixo):

anfitrión – anfitrioa, anglosaxón – anglosaxoa, baixosaxón –

baixosaxoa, beirón – beiroa, borgoñón – borgoñoa, bretón – bretoa,

campión – campioa, eslavón – eslavoa, frisón – frisoa, gascón – gascoa,

grisón –grisoa, ladrón – ladroa ( tamén ladra), lapón – lapoa (‘saami’),

león – leoa, letón – letoa, mormón – mormoa, nipón – nipoa, patagón –

patagoa, patrón – patroa, saxón – saxoa, teutón – teutoa, valón – valoa,

vascón – vascoa

2. As únicas excepcións son:

—

Os sufixos deverbais pexorativos:

abusón – abusona, acusón – acusona, bocalán – bocalana, burricán –

burricana, cheirón – cheirona, chorón – chorona, chupón – chupona,

cismón – cismona, comellón – comellona, faltón – faltona, folgazán –

folgazana, lacazán – lacazana

—

As formacións aumentativas:

homón, mullerona, cabezón – cabezona

10. PRONOMES

Elimínanse os demostrativos neutros esto, eso e aquelo e prescríbense como

únicas formas correctas isto, iso e aquilo.

2. Pronomes relativos.

—

Admítese o relativo posesivo cuxo , con flexión de xénero e número: cuxo, cuxa,

cuxos, cuxas.

3. Numerais.

—

Os numerais cardinais entre vinte e trinta deglutínanse, é dicir, pasan a escribirse

separados os seus elementos: vinte e un, vinte e unha, vinte e dous, vinte e tres,

vinte e catro etc.

—

Elimínanse os numerais multiplicativos triple e cuádruple . As formas correctas

son triplo, tripla e cuádruplo, cuádrupla (en liña con duplo,–a, quíntuplo,–a… ). .

11. VERBO

—

Pasa a ser incorrecta a acentuación grave na p4 e p5 dos pretéritos de

subxuntivo ( *andasemos, *andasedes ). Prescríbese a acentuación esdrúxula

( andásemos, andásedes… ). No pretérito imperfecto de indicativo, no

—

1. Pronomes demostrativos.

—

pluscuamperfecto de indicativo e no condicional séguese prescribindo a

acentuación grave nestas formas verbais ( amabamos, amabades; amaramos,

amarades; amariamos, amariades ).

—

En relación co uso do antepretérito e do pretérito de subxuntivo, “recoméndase

manter ben discriminados os usos dos dous tempos ( –ra como antepretérito de

indicativo e –se como pretérito de subxuntivo)”.

xa marchara el cando saín eu

dixo que marchase (non marchara )

—

“Dada a súa lexitimidade histórica e a súa rendibilidade en certos rexistros

lingüísticos, como por exemplo a linguaxe xurídica, cómpre restaurar o uso do

futuro de subxuntivo, sempre dentro dos límites da corrección establecidos pola

gramática”. Así, recoméndase utilizar o futuro de subxuntivo normalmente en

oracións condicionais cando o verbo principal vai en presente ou en futuro.

se fores ao mitin, ven cedo; cando traballares con xeito, aprobarás; se

quixerdes, vémonos mañá…

12. PREPOSICIÓNS, ADVERBIOS E CONXUNCIÓNS

—

Aglutínanse, é dicir, escríbense nunha soa palabras gráfica, algunhas locucións

que anteriormente se escribían separadas: acotío, amodo, apenas, decontado,

decontino, decote, decotío, deseguida, deseguido, devagar, enseguida e talvez.

—

Engádense a respecto de , alén de, após, aquén de, até, até que, canto a, no

entanto e porén.

—

Elimínanse alomenos, anque, entonces, nembargantes e sen embargo.

13. LÉXICO

Introduciuse algunha modificación no léxico:

—

No texto das Normas o substantivo vocal pasa a vogal en todas as súas

acepcións (designa algunhas letras e sons e mais denomina o membro dunha

corporación, a persoa que ten voz nun consello, tribunal, xunta etc.); a forma

vocal resérvase para o adxectivo ‘relativo á voz’. Na mesma familia léxica

conviven formas con g ( semivogal ) e formas con c ( vocálico, vocalismo,

vocalista, vocalizar, vocalización ) dependendo de se se formaron sobre a base

vogal ou vocal.

—

No texto das Normas estudio e estudiar pasan a estudo e estudar, e sobre estas

bases fórmanse as demais palabras da mesa familia léxica: estudoso, estudante,

estudado, estudantil, estudadamente.

—

Engádese liberdade á relación de palabras en – dade.

—

Engádense chapeu, romeu e xubileu á relación de palabras en – eu .

—

Engádense bacallau e pau á relación de palabras en – au .

—

Engádense ímpeto e tribo á relación de palabras en – o.

—

Admítese ouvir como variante de oír .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: