Witaminowe ABC.pdf

FARMAKOTERAPIA / ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS

Witaminowe ABC

zbędne do normalnego przebiegu procesów przemiany ma-

terii. Są związkami organicznymi, które występują w minimal-

nych ilościach zarówno w produktach pochodzenia roślinnego,

jak i zwierzęcego. Organizm nie jest w stanie sam ich wytwarzać.

Zapotrzebowanie na witaminy jest mniejsze niż na białko, tłusz-

cze i węglowodany, jednak bez nich nie można żyć.

Witaminy biorą udział we wszystkich procesach życiowych,

regulują przemiany zachodzące w komórkach, zapewniają ak-

tywność i dobre samopoczucie. Najczęściej są koenzymami lub

derepresorami informacji genetycznej regulującej syntezę waż-

nych białek ustrojowych. Zapotrzebowanie na witaminy nie jest

wartością stałą, zależy od wieku, aktywności fizycznej, stanów

fizjologicznych, takich jak ciąża, laktacja, rodzaju diety, nasile-

nia przemiany materii, stopnia ich wchłaniania w przewodzie

pokarmowym, zużytkowania oraz wydalania witamin. Jeżeli nie

dostarczymy organizmowi witamin w odpowiednich ilościach

i w odpowiednim czasie, szybko objawiają się niedobory, które

mogą stać się przyczyną wielu dolegliwości i chorób. Niedobór

tylko jednej witaminy może być niebezpieczny dla całego orga-

nizmu. Źródłem witamin są głównie owoce, warzywa, mięso i ry-

by, a także otrzymywane syntetycznie, choć pochodzące z natu-

ralnych surowców, preparaty witaminowe. Wszystkie witaminy

niezbędne dla człowieka dzielimy na:

– rozpuszczalne w wodzie (witamina C, witaminy z grupy B, czy-

li B 1 , B 2 , B 6 , B 12 , oraz niacyna i kwas foliowy),

– rozpuszczalne w tłuszczach (beta-karoten, czyli prowitami-

na A, witamina D, E i K).

Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są magazynowane w or-

ganizmie i muszą być dostarczane codziennie.

Witamina A – retinol, karoten – powstająca najczęściej z rozpa-

du beta-karotenu, zwiększa odporność organizmu na infekcje,

wzmacnia wzrok i włosy, stymuluje wzrost i poprawia wygląd

skóry. Objawy niedoboru to częste infekcje, zmniejszona ostrość

widzenia o zmroku, zaburzenia w oddychaniu, nadmierne wy-

sychanie i rogowacenie skóry oraz łamliwość paznokci. Karo-

teny, będące prowitaminami witaminy A, występują w dużych

ilościach w szpinaku, marchwi i pomidorach. Preformowana

witamina A występuje w tranie, wątrobie, nerkach, mleku, ma-

śle i żółtku jaj. Zbyt duża ilość witaminy A może spowodować

hiperwitaminozę. Do jej symptomów należą: utrata apetytu, bó-

le głowy i mięśni, wypadanie włosów i/lub zaczerwienienie oraz

złuszczanie się skóry.

stances which participa-

te in all essentials metabolic

reactions in every single or-

gan in the body and are neces-

sary for healthy life and pro-

per functioning. All vitamins

necessary for a human being

can be classified as either wa-

ter soluble C and B, or fat so-

luble A, D, E and K. Supple-

ments are available in tablet,

capsule, caplet, gelatin capsu-

le, powder, liquid, plaster and

implant form, depending on

individual needs. Extender-

-release supplement tablets

are the most effective, pro-

vide low digestive loss and

maintain an optimal concen-

tration of vitamins in blood

during day and night. Tigh-

tly closed supplement conta-

iners should be stored in co-

ol dark places and should not

be exposed to sunlight.

40 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2007

W itaminy to substancje egzogenne (zewnątrzpochodne) nie-

V itamins are organic sub-

ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS

Witamina A ma zastosowanie w awitaminozie i hipowitami-

nozie A (kurza ślepota, wysychanie spojówki), niedorozwoju fi-

zycznym i zahamowaniu wzrostu oraz w krzywicy, chorobach

zakaźnych w celu zwiększenia odporności (zwłaszcza w gruźli-

cy), nadczynności tarczycy (lek wspomagający), źle gojących się

ranach, w odmrożeniach, oparzeniach, niedokrwistości, w ciąży,

stomatologii – paradentopatie oraz dermatologii – choroby skóry

przebiegające z nadmiernym rogowaceniem, łuszczeniem się na-

skórka lub łojotokiem.

Preparaty: Vitaminum A, Vitaminum A + D3, Vitaminium A + B,

Oleum Jecoris Azolli i Vitrum Sun.

Witamina C ma zastosowanie w chorobach zakaźnych (błonica,

dury, gruźlica), w okresie ciąży, w celu uzupełnienia nadmiernego

zużycia, w chorobach alergicznych, zatruciach i niedokrwistości.

Preparaty: Vitaminum C i Acerolla.

Witamina D – kalcyferol – reguluje gospodarkę wapniowo-fos-

foranową, zapewnia prawidłowe formowanie kości i zębów, za-

pobiega krzywicy oraz wypadaniu zębów. Razem z witamina-

mi A i C chroni przed infekcjami górnych dróg oddechowych.

Niedobór witaminy D wywołuje krzywicę, rozmiękczenie kości

powodujące ból i złamania (demineralizacja kości), zrzeszotnie-

nie, porowatość i kruchość kości (osteoporozę) u osób starszych,

a także osłabienie sprężystości mięśni. Witamina D ma zastoso-

wanie w krzywicy, rozmiękczaniu kości i próchnicy zębów, gość-

cu stawowym, chorobach alergicznych i gruźlicy skóry.

Preparaty: Vitaminum D3, Calcium + Vitaminum D3, Claci-

um 600 + Vitaminum D3.

Magnez i witamina B kompleks – niedobór magnezu przejawia

się zaburzeniami ze strony układu krążenia, kostnego i pokar-

mowego. Niekiedy występują napady nerwicowe, zaburzenia

snu i skurcze mięśni. Od poziomu magnezu zależy także działa-

nie układu immunologicznego. Preparaty magnezowe zalecane

są w okresie długotrwałego stresu. Magnez połączony z witami-

nami grupy B dobrze wpływa na stany nerwowe.

Witamina E – tokoferol – zwana witaminą młodości, przeciwdzia-

ła procesom starzenia się organizmu, miażdżycy, ułatwia gojenie

się ran, wygładza skórę i blizny. Bierze udział w zaopatrywaniu

organizmu w tlen. Niedobór witaminy E wywołuje zmęczenie,

bezsenność, niedokrwistość oraz zmiany zwyrodnieniowe ukła-

du nerwowego. Obecna jest w jajach, mięsie, wątrobie oraz w mą-

ce owsianej, maśle, pszenicy, rzeżusze i oleju.

Witamina E ma zastosowanie w niemocy płciowej, oligo- i ne-

krospermii u mężczyzn, poronieniach nawykowych i oziębłości

płciowej u kobiet, miasteniach, stanach depresji psychicznej i osła-

bienia wydolności umysłowej, schorzeniach skóry (sklerodermii,

owrzodzeniach skóry, toczniu rumieniowym), skurczach naczy-

niowych i nadciśnieniu oraz zakrzepowym zapaleniu naczyń.

Preparaty: Vitaminum E.

Witamina B 1 – tiamina – reguluje spalanie węglowodanów. Jej

brak lub niedobór powoduje powstawanie choroby beri-beri.

Występuje w drożdżach i otrębach. Ma zastosowanie w terapii

choroby beri-beri, hipowitaminozie, nerwobólach, zapaleniach

i zwyrodnieniach nerwów, w rwie kulszowej, lumbago, niewy-

dolności serca oraz niektórych schorzeniach ośrodkowego ukła-

du nerwowego.

Preparaty: Vitaminum B1 i Cocarboxylasum.

Witamina B 2 – ryboflawina – jest niezbędna do prawidłowego

przebiegu procesów utleniania w tkankach. Niedobór powoduje

zahamowanie wzrostu u dzieci, zapalenia skóry, niedokrwistość,

łzawienie oraz swędzenie. Ma zastosowanie w hipowitaminozie,

szczególnie w niedokrwistości, zaćmie i zapaleniach oskrzeli.

Preparaty: Vitaminum B2.

Witamina B 6 – pirydoksyna – bierze udział w przemianie biał-

kowej. Występuje w zielonych częściach roślin. Witamina B 6 ma

zastosowanie w niektórych postaciach niedokrwistości, agranu-

locytozie, wymiotach ciężarnych oraz wypadaniu włosów na tle

łojotokowym.

Preparaty: Vitaminum B6.

Witamina B 12 – kobalamina, cyjanokolamina – jest czynnikiem

niezbędnym do prawidłowego wytwarzania i dojrzewania krwinek

czerwonych. Występuje w wątrobie, grzybach i drożdżach. Stosu-

je się ją w niedokrwistości złośliwej, uszkodzeniach ośrodkowego

układu nerwowego, nerwobólach oraz nadczynności tarczycy.

Preparaty: extractum hepatic i Vitaminum B12.

Witamina C – kwas askorbinowy – wzmacnia odporność organizmu,

pomaga w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi, zapobiega in-

fekcjom i tworzeniu się skrzepów, wzmacnia naczynia krwionośne,

działa przeciwnowotworowo i antyalergicznie. Niedobór witami-

ny C objawia się zmęczeniem, bólami w stawach, owrzodzeniami

dziąseł, podatnością na infekcje oraz powolnym gojeniem się ran.

Witamina C jest skuteczniejsza w obecności bioflawonoidów.

Szczególnie obfite w witaminę C są owoce cytrusowe, truskaw-

ki, kalafior, brokuły, kapusta, ziemniaki i pomidory. Gotowanie

pokarmów niszczy strukturę witaminy C. Jej przyjmowanie jest

wskazane, jeżeli występuje niedobór żelaza. Anemia polegająca

na niedoborze żelaza spowodowana jest nie tylko jego niewystar-

czającym dostarczaniem, lecz także niedostatecznym przyswaja-

niem żelaza z pożywienia. Jeżeli dany artykuł spożywczy o wyso-

kiej zawartości witaminy C, jak sok pomarańczowy czy kalafior,

względnie preparaty witaminy C, przyjmowane są podczas posił-

ków, przyswajanie żelaza wzrasta dziesięciokrotnie.

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2007

ODNOWA BIOLOGICZNA, FITNESS

Witamina K – menadion – zapobiega krwotokom, zapewnia pra-

widłową krzepliwość krwi, bierze udział w formowaniu tkan-

ki kostnej. Ma właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicz-

ne. W warunkach fizjologicznych witamina K wytwarzana jest

w dostatecznych ilościach przez florę bakteryjną jelit. Do sta-

nów niedoborowych dochodzi tylko po wyjałowieniu jelit dłu-

gotrwałym stosowaniem antybiotyków lub w stanach chorobo-

wych, przebiegających z zaburzonym wchłanianiem tłuszczów.

Niedobór objawia się skłonnością do krwawień oraz spadkiem

krzepliwości.

Witamina K jest stosowana w skazach krwotocznych spowodo-

wanych żółtaczkami zastoinowymi, przy przedawkowaniu dwu-

kumarolu i innych antagonistów witaminy oraz w innych posta-

ciach skaz krwotocznych z hipoprotrombinemią.

Preparaty: Vitaminum K.

czenia farmakologicznego trwającego przez dłuższy czas. Niepra-

widłowe trawienie i przyswajanie pożywienia, częste u osób star-

szych, również może spowodować niedobór witamin.

Współczesna cywilizacja negatywnie wpływa na bilans wi-

taminowy:

– jeden papieros niszczy 25-100 mg witaminy C,

– ludzie żyjący w zadymionych miastach, w przeciwieństwie do

mieszkańców wsi, nie produkują witaminy D, ponieważ dymy

absorbują promienie ultrafioletowe,

– więcej niż jedna szklanka koktajlu alkoholowego dziennie mo-

że spowodować zubożenie organizmu w witaminy B 1 , B 6 i kwas

foliowy,

– dziesięć milionów amerykańskich kobiet przyjmuje środki an-

tykoncepcyjne i większość z nich nie jest świadoma, że mogą

one utrudniać przyswajanie witamin B 12 , C i kwasu foliowego,

– aspiryna może trzykrotnie zwiększyć poziom wydalania wita-

miny C.

Witamina PP – nikotynamid – pomaga w prawidłowym funkcjo-

nowaniu układu pokarmowego i w utrzymywaniu zdrowego sta-

nu skóry. Bogatym źródłem witaminy PP jest wątroba, drożdże

i orzeszki ziemne. Niedobór przejawia się zmęczeniem, depresją,

wysypką z przebarwieniami skóry oraz biegunkami.

Stosujemy ją w schorzeniach zapalnych skóry i błony śluzo-

wej jamy ustnej, oparzeniach promieniami słonecznymi, odmro-

żeniach, schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego (stward-

nienie rozsiane), a także skurczach naczyniowych (chromanie

przestankowe, choroba nadciśnieniowa).

Preparaty: Vitanimum PP.

różne potrzeby ludzi. Tabletki to najbardziej znana i wy-

godna forma suplementów witamin. Są łatwiejsze do przecho-

wywania, przenoszenia i mogą dłużej stać na półce niż prosz-

ki czy płyny. Kapsułki, podobnie jak tabletki, są wygodne i łatwe

w przechowywaniu. W tej postaci występują preparaty witamin

rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D i E.

Kapletki to kapsułki w kształcie tabletek, czasami powlekane

specjalną otoczką nie rozpuszczającą się w żołądku, gdzie jest od-

czyn kwaśny, ale dopiero w jelicie. Kapsułki żelowe polecane są

osobom mającym trudności z połykaniem leków. Z kolei proszki

umożliwiają podawanie witamin od razu w dużej dawce. Poleca-

ne są alergikom, gdyż do ich wytwarzania nie jest potrzebne ani

podłoże, ani substancje wiążące, które często bywają alergena-

mi. Płyny witaminowe pozwalają na przyjmowanie ich z napo-

jami. Polecane są osobom mającym trudności z połykaniem ta-

bletek i kapsułek.

Inhalacje są szczególnie szybko wchłaniane przez błonę ślu-

zową nosa i dlatego przeznaczone są do podawania witaminy

grupy B i C.

Plasterki i implanty (substancje do wszczepiania) to nowość na

rynku, pozwalają w sposób ciągły dostarczyć odmierzoną dawkę

składników odżywczych.

Preparaty o przedłużonym działaniu – RETARD – są skutecz-

niejsze od zwykłych preparatów witaminowych. Z uwagi na stop-

niowe uwalnianie witaminy rozpuszczalne w wodzie powinny być

lepiej przyswajane przez organizm. Przedłużone działanie wita-

min możliwe jest dzięki specjalnej warstwowej budowie tablet-

ki. Składa się ona z mikrotabletek, ułożonych według określone-

go wzoru, pozwalającego na stopniowe uwalnianie witamin i ich

absorpcję w czasie od sześciu do dwunastu godzin. Preparaty za-

wierające witaminy o przedłużonym działaniu zapewniają naj-

większą skuteczność, najmniejsze straty wydalnicze oraz stały

poziom witamin we krwi w ciągu dnia i nocy.

Preparaty witaminowe należy przechowywać w chłodnych,

ciemnych miejscach, z dala od światła słonecznego i w dobrze za-

mkniętych, odpowiednich opakowaniach. Nie powinny być prze-

chowywane w lodówce. W celu ochrony przed nadmierną wilgo-

cią można na dno buteleczki z witaminami położyć kilka ziarenek

ryżu, które będą spełniać rolę naturalnego absorbentu. Witaminy

mogą być przechowywane dwa do trzech lat w dobrze zamknię-

tym opakowaniu.

Kwas foliowy – nie tylko dla kobiet. Pomaga w zwalczaniu anemii,

zwiększa witalność, wpływa na zdrowy wygląd skóry, opóźnia si-

wienie włosów oraz zapobiega powstawaniu wad wrodzonych.

Najwięcej kwasu foliowego zawierają jarzyny zielonoliściaste, wą-

troba, drożdże i grzyby. Niedobór objawia się niedokrwistością,

uszkodzeniami systemu nerwowego płodu, zmianami w śluzów-

kach oraz zaburzeniami trawienia.

Preparaty: Vitrum Folicum i Vitrum Prevital Forte.

określony zestaw witamin oraz mikroelementów. Witami-

na A najskuteczniej działa, gdy jest podawana z witaminami grupy

B kompleks, D, E, wapniem, fosforem i cynkiem. Witaminy z gru-

py B dobrze współdziałają z witaminą C oraz magnezem. Witami-

nę C najlepiej przyjmować łącznie z wapniem i magnezem, ponie-

waż poprawia wchłanianie tych pierwiastków. Witamina D jest

niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu w jeli-

tach. Działa najskuteczniej z witaminami A, C i z grupy B.

Zapotrzebowanie sportowca obarczonego ekstremalnym wy-

siłkiem w niezbędne mikroskładniki wynosi 4-5 kg świeżych owo-

ców i warzyw. Jest to niemożliwe do wykonania w praktyce. Zna-

komitym rozwiązaniem jest zastosowanie preparatu „Sport Power”,

który zawiera optymalne dawki wszystkich niezbędnych mikro-

składników. Jest to kompozycja witamin i minerałów uwzględ-

niająca potrzeby organizmu sportowca, jak również stanowiąca

uzupełnienie diety ludzi ćwiczących rekreacyjnie. „Maxivit” to

zestaw witamin, makro- i mikroelementów zalecany w stanach

znużenia, zmęczenia, w okresie intensywnego wysiłku fizycz-

nego i psychicznego, a także w okresach przesilenia związanego

z nadmiernym stresem.

P rzyczyny niedoboru witamin mogą mieć różne podłoże. Może

on być spowodowany niewłaściwym odżywianiem na skutek

biedy lub surowej diety, nieodpowiednim odżywianiem wynika-

jącym z niewiedzy, biedy, braku zachęty, tabu czy trendów w mo-

dzie. Niedobór witamin może być efektem problemów z uzębie-

niem lub apatii, wzrostu zapotrzebowania na witaminy u dzieci

w okresie ich szybkiego rozwoju, palenia papierosów, stosowania

pigułek antykoncepcyjnych, ciąży, laktacji, ostrej infekcji lub le-

MGR H ONORATA à ADA -K RZYMIēSKA

SPSK im. A. MielĊckiego

ĝląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Piśmiennictwo u autorki i w „RwP+”

(www.rehabilitacja.elamed.pl)

42 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2007

W itaminy podawane są w różnych postaciach ze względu na

W iększą skuteczność mają preparaty zawierające pewien

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: