1. Podstawy prawne i rodzaje przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy to pdst jednostki gospodarujace ,decydujace o infrastrukturze gosp poszczególnych regionów. Działalnościa gosp. Jest działalność:wytwórcza ,budowlana,handlowa,usługowa.
W ujęciu ogólnym przedsiębiorstwo to instytucja systemu ekonomicznego w której zgromadzono zasoby produkcyjne w celu pomnożenia wyłożonego kapitału czyli osiągnięcia zysku. W istocie swej przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy o charakterze zarobkowym. Podstawą prawną funkcjonowania jednostek gospodarczych mogą stanowić: -1)przepisy o przedsiębiorstwie państwowym, -2)przepisy o spółdzielczości: kodeks spółek handlowych /z r. 2004/, kodeks cywilny /z r.1964/. Ad.1regulują funkcjonowanie przedsiębiorstw, natomiast KSH i KC dotyczą funkcjonowania spółek zakładowych dla prowadzenia działalności gospodarczej i uczestnictwa w obrocie gospodarczym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami spółka jest przedsiębiorcą. Wykorzystywane w prawie handlowym i cywilnym pojęcie przedsiębiorstwa w znaczeniu–PODMIOTOWYM-na określenie przedsiębiorstwa państwowego jako osoby prawnej będącej przedsiębiorcą FUNKCJONALNYM – na okreslenie pewnej działalności, np. umowa sp.zoo ma zawierać „przedmiotu przedsiebiorstwa” spółki przez co należy rozumieć określenie przedmiotu działalności gosp przedmiotowym. rozumiane jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych powoduje iż przedsiębiorca /spółka/ może posiadać kilka przedsiębiorstw jeżeli każde z nich spełnia następujące kryteria: -posiada składniki materialne i niematerialne stanowiące specyficzny zorganizowany zespół, -pomiędzy tym zespołem składników a jego gospodarczym przeznaczeniem zachodzi związek funkcjonalny i organizacyjny. Przedsiębiorstwa wykorzystujące czynniki produkcji do wytwarzania dóbr klasyfikuje się wg. różnych kryteriów. RODZAJE przedsiębiorst Znaczna rozmaitośc przedsiębiorst stwarza potrzebe ich klasyfikacj,przy czym do najczesciej stosowanych kryteriów klasyfikacji zalicza się;formy własnosci,pozycja rynkowa,wlk.przedsiębiorstwa,rodz.dziłalności. ze wzgl.
–Na formy własności wydziela się przeds:prywatne,spółdzielcze,multimiędzynarodowe.
-Kryterium podz na wolnokononkurencyjne, z ograniczoną odpowiedzialnościa ,monopolowe przedsiebiorstwa. Podział ten ma znaczenie ze względu na ustalenie cen i kosztów oraz w wyznaczeniu optimum produkcji
-Kryterium wlk wydziela przedsiebiorstwa;wielkie,srednie,małe. Zaleta przeds wielkich jest możliwość uzyskania tzw.”korzyści skali”,mogą one również utrzymywać zaplecze badawcze zdolne do poszukiwań rozw.Wadą są jednak trudności w zakrsie organizacji produkcji sprzedaży oraz integracji w załogach pracowniczych
-kryt ze wzgl. Na rodz. działalności:produkcyjne,usługowe.
2.Rodzaje spólek
spółka cywilna nie posiada nawet ułomnej osobowości prawnej, brak uwidocznienia spółki w jakimkolwiek rejestrze, są tam uwidocznienie wspólnicy przy nazwiskach których jest informacja że prowadzą oni działalność w formie spółki cywilnej. powstaje jako wynik umowy, między co najmniej 2 wspólnikami(umowa pisemna lub ustna). Nie posiada organów a prowadzenie jej spraw przyznane jest każdemu wspólnikowi. Można tez zaznaczyć to w umowie i powierzyć te czynności osobom spoza grona wspólników. Cechy: -jest regulowana przez kodeks cywilny -nie jest wpisana do rejestru, wspólnicy są zobowiązani do zgłoszenia podjęcia działalności do ewidencji gminnej - celem spółki jest działalność gospodarcza -w obrocie występują wspólnicy a nie spółka -nie posiada statutowych organów. Przy przekroczeniu obrotów 400 tys. Euro w ciągu 2 lat obrotowych spółka obligatoryjnie przekształca siew spółkę jawną. Wspólnicy zgłaszają ją do rejestru i z chwilą wpisu spółka cywilna. Spółki handlowe: Spółka jawna spółka osobowa prowadząca przedsiemb. pod własną firmą. Jej firma musi ujmować nazwiska wspólników. Cechy: -musi być wpisana do rejestru handlowego prowadzonego przez sąd - każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę -spółka ma prawo do samodzielnego wyst. w obrocie pomimo braku osobowości prawnej -za zobowiązania spółki każdy wspólnik odpowiada całym swym majątkiem -równy udział w zysku lub zgodny z umową. Istotnym jest prowadzenie zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności(dotychczas bez skutku nieważności). Spółka partnerska umowa spółki tworzona przez wspólników zwanych partnerami w celu wykonywania wolnego zawodu(lekarze, prawnicy).Cechy: firma spółki(nazwa) powinna zawierać nazwisko min. jednego partnera oraz oznaczenia dodatkowe, że chodzi o spółkę partnerską. Umowa musi zawierać wskazanie partnerów, którzy godzą się odpowiadać nieograniczenie za zobowiązania spółki, wskazywać partnerów, którzy reprezentują spółkę, jeżeli czynią to tylko niektórzy.Prowadzenia spraw spółki może być takie jak w spółce jawnej lub jak w spółce z o. o. (zarząd a wspólnicy mają uprawienia rady nadzorczej). Każdy ze wspólników jest odpowiedzialny wobec klientów za usługi świadczone osobiście lub wykonywanych przez osoby bezpośrednio nadzorowane a także przez osoby niepodlegające innym partnerom. Obowiązkowy wpis do rejestru.
Spółka komandytowa spółka osobowa charakteryzująca się tym, że wobec wierzycieli za zobowiązania spółki przynajmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń równocześnie odpowiedzialność przynajmniej jednego wspólnika jest ograniczona. Całym majątkiem odpowiada komplementariusz a do wysokości sumy komandytowe, komandytariusz. Kodeks spółek handlowych dopuszcza osobę prawną w roli komplementariusza. Cechy: - musi być prowadzona pod firmą - musi być wpisana do rejestru, wpisem objęta jest tez suma komandytowa - musi występować min. 1komplementariusz i min. 1 komandytariusz -ma prawo do samodzielnego wyst. w obrocie mimo że nie jest osobą prawną - prawo reprezentowania spółki nie ma komandytariusz podział zysków wg. umowy. Spółka ta jest korzystna wtedy, gdy część wspólników chce tylko ulokować kapitał i korzystać z tego bez obawy o majątek osobisty a druga część prowadzi spółkę i ją reprezentuje. Spółka komandytowo-akcyjna - jest to umowa, spółka ta jest przemyślana dla przedsiębiorców dofinansowujących spółkę przez emisję akcji. W spółce tej przynajmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń za zobowiązania spółki a minimum jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Minimalny wkład to 50 tys. zl. Spółka ta ma prawo emitowania akcji. Umowa w formie statutu. Odpowiedzialność komandytariuszy ograniczona do wysokości wkładów na akcje.Nie występuje suma komandytowa. Spółka ta posiada organy gdy jest więcej niż 25 akcjonariuszy. Komplementariusze są zarządem i reprezentują spółkę. Spółki kapitałowe: Spółka Z.0.0. - może być zawierana w każdym celu (nie mogą prowadzić ubezpieczeń banków). Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Wyjątek stanowią członkowie zarządu, który odpowiada za zobowiązania podatkowe. Za zobowiązania spółki odpowiada c8fym swoim majątkiem spółka.. Minimalny kapitał to 50 tys. zł. Kapitał jest dzielony na udziały równej lub nie równaj wysokości. Minimum udziału 500 zł. Umowa spółki jest w formie aktu notarialnego i obowiązuje wpis do odpowiedniego rejestru handlowego (daje to osobowość prawną). Musi być prowadzona pod firmą, udział w zyskach, proporcjonalny do wysokości wniesionego wkładu, władza to zarząd i rada nadzorcza, spółka w obrocie jest reprezentowana przez zarząd. Spółka akcyjna - może być założona w każdym celu. Statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Kapitał minimalnie 500 tys. zł. Dzielony jest na akcje o równej wartości nominalnej (min 1 zł.) Spółka posiada firmę, musi być wpisana do rejestru handlowego (osobowość prawna). Reprezentowana przez zarząd w obrocie gospodarczym. Musi posiadać statut. Może powstać w wyniku: 1 ) Objęcia wszystkich akcji od razu (zawieranie Jednoczesne lub łączne umowy) 2) założyciele zbierają lub uzupełniają kapitał akcyjny na drodze publicznej subskrypcji. 3) w drodze przekształcenia w spółkę akcyjną przedsiębiorstwa państwowego. Amortyzacja- stopniowe przenoszenie wartości środka na produkt nowo wytworzony. Stanowi sposób zaliczania w koszty środków trwałych. Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych w koszty produkcji pozwala na tworzenie funduszy umożliwiających zakup nowych środków trwałych.
3.spółki osobowe a kapitałowe
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej mimo, że w obrocie występują spółki pod własną firmą(nazwa). Tworzone są najczęściej przez niewielką liczbę wspólników mogących wnosić do spółki nie tylko kapitał ale też własną prace na rzecz spółki. Ponadto spółki te charakteryzuje: -względnie stały skład osobowy -zakaz rozporządzania udziałem swobodnie -działanie poprzez wspólników -brak organów -odpowiedzialność za zobowiązania w zasadzie nieograniczone całym majątkiem wspólnika. Spółki kapitałowe dysponują wyodrębnionym majątkiem będącym wkładem wspólników. Majątek ten jest własnością spółki jako osoby prawnej. Za zobowiązania odpowiada tylko spółka całym swym majątkiem z wyj. Zobowiązań z tytułu podatków i ubezpieczeń społecznych. Wkładem wspólnika nie może być osobista praca na rzecz spółki(prowadzenie spółki może być powierzone wspólnikowi, ale tylko wtedy, gdy należy on do zarządu spółki). Ujemną stroną spółek kapitałowych jest podwójne opodatkowanie podatkiem dochodowym(opodatkowane są zyski spółki i dywidendy właściciela). Ponadto spółki kapitałowe charakteryzuje zmienny skład osobowy, stosunkowa łatwość wstępowania i występowania ze spółki, działania przez organy, brak odpowiedzialności osobistej wspólnika za zobowiązania spółki. .
4. Pojęcie i istota kosztu
Koszt – finansowe odzwierciedlenie zużytych zasobów w danym okresie. Odpowiednio koszt produkcji to wartość zużytych zasobów na produkcję w danym okresie; inaczej koszty produkcji to wyrażone w pieniądzu i poniesione na produkcję zużycie środków materialnych, usług obcych, wynagrodzenia pracowników, podatki, itp.
Istotę kosztu - stanowi jednak nie tyle poniesiony nakład lecz faktyczne jego zużycie na produkcję w danym okresie. Do kosztów produkcji nie zal się zatem: nakładów inwestycyjnych, strat nadzwyczajnych. Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia poza działal operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. Wg nowej def, koszty i straty to prawdopodobne zmniejszenie przyszłych korzyści jednostek w okresie sprawozdawczym o wiarygodnie określonej wartości w postaci wydatków lub innego zmniejszenia aktywów lub innego zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które ostatecznie doprowadzą do zmniejszenia kapitału lub zwiększenia niedoboru kapitału własnego w inny sposób niż pobranie środków przez udziałowców lub współwłaścicieli. Kosztów nie wyróżnia zatem celowość i ekwiwalentność zużycia środków produkcji. Są to cechy odróżniające pojęcie kosztów od strat w danym ujęciu. Kosztem jest zatem każde zmniejszenie aktywów lub wzrost zobowiązań.
5. Przekroje klasyfikacyjne kosztów
KLASYFIKACJA KOSZTÓW: Podstawowe przekroje klasyfikacyjne kosztów wynikają z przydatności informacji o kosztach dla:
1 wyceny zapasów i pomiaru wyników finansowych
2 podejmowania decyzji produkcyjnych i kontroli działalności
ad1 Istotne znaczenie ma wyróżnienie kosztów:
aktywowanych oraz kosztów danego okresu
Koszty aktywowane: to środki nabyte dla osiągnięcia przychodów przyszłych okresów oraz koszty poniesione na wytworzenie wyrobów nie sprzedanych (pozostających w zapasach) w danym okresie, które są wykonywane jako aktywa w bilansie.
Równocześnie istotne jest, by do wyceny zapasów były włączone tylko koszty produkcji. Stąd wyróżnienie kosztów produktów i k. okresu. Zarówno koszty produktu i koszty okresu mogą stanowić KUP w odpowiednich jednak okresach.
ad2. Strukturę kosztów, obok poziomu kosztów stałych, kosztów zmiennych i kosztów całkowitych stanowią mierniki w postaci kosztu krańcowego oraz kosztów przeciętnych: całkowitych, stałych, zmiennych.
Z punktu widzenia podejmowanych decyzji produkcyjnych istotne znaczenie ma umiejętność identyfikowania kosztów: - znaczących i nieznaczących, - zapadłych, - utraconych korzyści(k.alternatywnych) . W krótkim okresie nie wszystkie koszty są znaczące dla podejmowanych decyzji. Znaczącymi nazywa się te przyszłe koszty, które w wyniku dec ulegają zmianie, natomiast pozostałe koszty na które dec nie oddziaływają określa się mianem nieznaczących. K. zapadłe są związane z k. środków już nabytych, spowodowane decyzją podjętą w przeszłości, które nie mogą być zmienione poprzez dec podejmowane dla przyszłości. K. zapadłe są nieznaczące z punktu podejmowania dec, jednak nie wszystkie k. nieznaczące są k. zapadłymi. K. utraconych korzyści – to nie koszt w sensie celowo wydanych pieniędzy ale to co moglibyśmy nabyć wydając pieniądze w inny sposób. K. te nie są rejestrowane w rachunkowości gdyż nie oparte są na płatnościach lub zobowiązaniach.
Inne podziały kosztów: 1) ze wzg na rodz działalności przyjęto wyróżniać koszty: - działalności podstawowej –działal pomocniczej – działał ubocznej – zarządu. 2) ze wzg na sposób ujęcia kosztu wyróżnia się koszty – całkowite, wyrażone w zł/okres – jednostkowe, wyrażone w zł/jednostkę produkcji. 3) z punktu widz kalkulacji wydziela się koszty: - bezpośrednie, tj. możliwe do naliczenia wprost na jednostkę – pośrednie, związane z różnymi rodzajami działalności lub mające charakter ogólny. 4) z punktu widz rachunku kosztów wydziela się koszty – proste – jednorodne strukturalnie (koszty amortyzacji, energii obcej) – złożone, składają się z kilku kosztów prostych (remont, koszty energii własnej) 5) ze wzgl na sposób reagowania kosztów na zmiany produkcji w ujęciu ogólnym wydziela się koszty: - względnie stałe – zmienne
6.Na czym polega rachunek kosztów i jakie znasz układy ewidencyjne kosztów.
Rach kosztów – proces identyfikowania, gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji o kosztach dla dokonywania ocen i podejmowania decyzji przez użytkowników informacji (zarówno zew. jak i wew.)
Moment przeprowadzenia rach kosztów, a także stos w nim metody pozwalają na wyodrębnienie następujących rodzajów rach. kosztów: - rach. k.rzeczywistych, - rach. k.normalnych, - rach, k.postulowanych.
Z punktu widz. zakresu rzeczowego kosztów rozliczanych na produkty przyjęto natomiast wyodrębniać: - rach. k. pełnych – rach. k. częściowych
Rachunek ten sporządzany jest na podstawie kosztów faktycznie poniesionych. Obowiązujące zasady ewidencji kosztów są ukierunkowane na pozyskanie pełnych informacji kosztowych.
Wyodrębnia się 3 układy ewidencyjne: 1. rodzajowy 2. stanowiskowy 3. kalkulacyjny ad1.obejmuje on 7 podstawowych pozycji kosztów: - amortyzacja, - zużycie materiałów i energii –usługi obce - podatki i opłaty – wynagrodzenia – ubezpieczenia społeczne i inne – pozostałe k. rodzajowe. Układ rodzajowy polega na grupowaniu k. wg rodzaju ponoszonych nakładów w odniesieniu do całokształtu działal przedsiębiorstwa lub do danego produktu. ad2. lustruje on strukturę przedmiotową, grupuje koszty w odniesieniu do poszczególnych nośników kosztów, tj wyrobów bądź usług. Podstawowe znaczenie tego układu polega na umożliwieniu planowania analizy, kontroli kosztów przekroju poszczególnych wyrobów ad3 ilustruje on strukturę podmiotową, grupuje koszty wg miejsc pracy (stanowisk w których powstają nakłady składające się na koszt własny
7. Czym jest płaca i jakie znasz systemy płacy
PŁACA – to świadczenie na rzecz pracowników należna za wykonanie pracy określonych w umowie.
FORMA PŁAC – systematyzuje się według różnych kryteriów, przy czym do podstawowych zalicza się:
1.Według kryterium samodzielności występowania:
a) Formy elementarne
b) Formy uzupełniające
2)Według podmiotu oddziaływania płac:
a) Indywidualne
b) Zespołowe
c) zbiorowe
Warunkiem jednak skuteczności płacy jest akceptacja przez pracowników zarówno jej wysokość jak i sposobu różnicowania płac.
Systemy Płacowe: Systemy czasowe – polegają na tym, że pracownik otrzymuje stałe wynagrodzenie bez względu na osiągane przez niego czynniki produkcyjne. Stawkę osobistego zaszeregowania pracownika ustala się na: 1h, na dniówkę (p fizyczny), na miesiąc (p umysłowy) -stosuje się gdy nie ma możliwości zmierzenia ilości wykonywanej pracy - lub gdy wydajność procesu produkcyjnego zależy od maszyn i urządzeń a nie pracowników Zalety: prostota, łatwość obliczenia wynagrodzenia, mała pracochłonność, stałość wynagrodzenia System czasowy zwykły – wynagrodzenie wynika ze stawki płac odpowiedniej kategorii zaszeregowania Z = Sz, Sz- stawka zaszeregowania Z = Sz * rdu System czasowy z premią – stosowany tam gdzie wynagradzana jest jakość wytworzonego produktu lub istnieje możliwość ilościowej lub jakościowej oceny pracy. Pracownicy wynagradzani tym systemem mogą otrzymywać premię za wykonanie i przekroczenie zadań na zasadach określonych w zak.regulaminach pracownika. Wysokość premii ustala dyrektor i ma ona charakter uznaniowy (może przyznać a nie musi) Z = Sz + Sz*B , B- wsp. premi Systemy akordowe – pracownicy otrzymują wynagrodzenie w zależności od ilości i jakości wykonanej pracy. Warunkiem tego systemy jest możliwość zmierzenia wykonywanej pracy. Akord indywidualny – 1 osoba, Akord zespołowy – cały zespól Akord prosty – Występuje gdy płaca wzrasta proporcjonalnie do stopnia przekroczenia normy pracy. Z = Sz + Sz*(n-1) – nadwyżka akordowa, n- nadwyżka przekroczenia normy indywidualnej Akord z premią – stosowany w przypadkach gdy przedsiębiorstwo zainteresowane jest w takim samym stopniu ilością i jakością produkcji. Wówczas premia może być czynnikiem stymulującym jakość produkcji. Akord z progresją – stosowany wówczas gdy głównym czynnikiem jest ilość produkcji. Pracownik otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie za każdą jednostkę wykonaną ponad miarę. Z = Sz+Sz*(n-1)+Sz*(n-1)*p p-wskaźnik progresji Akord a progresją i premią – stosowany w warunkach analogicznych do systemu akordowego z premią. W praktyce system może uwzględniać kilka czynników, które mogą być podstawą do wypłacenia premii np. uzyskanie oszczędności materiałów i energii. Taryfikator kwalifikacyjny – zatrudnienie pracownika na danym stanowisku musi być zgodne z zasadami zawartymi w taryfikatorze kwalifikacyjnym. Taryfikator jest zbiorem charakterystyk kwalifikacyjnych poszczególnych zawodów. Na charakterystykę kwalifikacyjną składa się: nazwa zawodu, zakres czynności wykonywanych przez pracownika, informacja co powinien wiedzieć pracownik w zawiązku z wykonywanym zawodem, informacja co pracownik powinien umieć, zakres odpowiedzialności, zaszeregowanie do danej gr. płacowej
8. wydajność a pracochłonność
Wydajność pracy – określa ją zależność: W=P/T
gdzie: P – wielkość produkcji, T – nakład pracy człowieka
W zależności od stosowanych mierników produkcji P wyróżnia się wartościowe i ilościowe mierniki wydajności pracy
Nakład pracy człowieka (T) może być wyrażony ilością dniówek lub zatrudnionych niezbędnych do uzyskania produkcji (P). Pozwala to na ustalenie zarówno ilościowych jak i wartościowych wskaźników wydajności pracy w odniesieniu do dniówki lub przeciętnie zatrudnionego w danym okresie.
Obecnie w górnictwie wykorzystuje się wyłącznie ilościowe mierniki wydajności pracy. W górn. węglowym stosuje się wskaźniki wydajności pracy w następującej postaci :
1. wyd. dołowa w urobku węglowym: Wd=Wbrutto/Dd [kg/rbdn] Dd – ilość roboczodniów. przepracowanych na dole kopalni.
2. wyd. ogólna w węglu handlowym: WO=Wnetto/D [kg/pdn]
D – ogólna liczba dniówek przepracowanych przez pracowników
3. wydajność określana na jednego zatrudnionego w danym miesiacuW=Wnetto/1zatr/1m-c [t/zatr./m-c]
Odwrotnością wydajności pracy jest pracochłonność
Pracochłonność – obrazuje zatem wielkość nakładu pracy człowieka pochłanianej przez poszczególne stanowiska, operacje bądź procesy: ch=T/P=1/W (chłonność)
Dogodnością stosowania tego wskaźnika jest możliwość prostego sumowania pracochłonności poszczególnych czynności, operacji lub procesów technologicznych możliwych do wyodrębnienia w ramach analizowanego procesu produkcyjnego.
P – wielkość produkcji, D – łączna ilość dniówek
D1, D2, D3 – ilość dniówek przepracowana na stanowisku 1,2,3
D = D1 + D2 + D3, ch1 = D1/P, ch2= D2/P, ch3 = D3/P
ch = D/P =(D1 + D2 + D3 )/P=ch1 + ch2 + ch3
Powiązanie chłonności pracy danego stanowiska z chłonnością pracy kopalni jako całości poprzez wskaźnik (l) obrazują następujące zależności:
chn=(ln/100)·chkop, chkop=(100/ln)·chn
(wykres)
Zastępując wskaźniki pracochłonności wskaźnikami wydajności pracy otrzymujemy zależności: Wn = (100/ln)·Wkop, Wk=(ln/100)·Wn
Krzywą spadku wydajności charakteryzuje zestaw wskaźników redukcji wydajności hn. Dla analizowanej krzywej wynoszą one:
h1=Wp/Ww, h2=Wod/Wp, h3=Wd/Wod, h4=Wor/W...
licha2