Kołakowski Leszek - Moie Słuszne Poglądy Na Wszystko.pdf - Kołakowski Leszek - m.k.tereszczuk

Leszek Kołakowski

Moje słuszne poglądy na wszystko

Wydawnictwo Znak Kraków 1999

Projekt okładki Robert Guzik

Fotografia na okładce (c) Piotr Wójcik/Agencja Gazeta

Opracowanie typograficzne Daniel Malak

Współpraca redakcyjna Agnieszka Kołakowska

Adiustacja i korekta Krystyna Szymurowa

Łamanie Ryszard Baster

ZAMÓWIENIA: DZIAŁ HANDLOWY 30-105 KRAKÓW, UL. KOŚCIUSZKI 37. BEZPŁATNA

INFOLINIA: 0800-130-082

ZAPRASZAMY TEŻ DO NASZEJ KSIĘGARNI

INTERNETOWEJ: www.znak.com.pl

SŁOWO WSTĘPNE

Tomik ten zawiera wybór różnych artykułów i esejów, jakie pisywałem w latach

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, a w dwóch czy trzech przypadkach nawet

wcześniej. Gdzie i kiedy były te rzeczy drukowane, w jakich językach napisane,

przez kogo na polski przetłumaczone - wszystko to w notach znaleźć można. Moja

córka Agnieszka pomogła mi bardzo, wyciągając te różne teksty z bezładnych

stosów papieru i wszystko porządkując. Bez niej pewnie nie zabrałbym się do

tej roboty. Kilka z tych tekstów ukazało się już w zbiorze pt. Cywilizacja na

ławie oskarżonych (1990); zbiór ten został wydany, niestety, przez nieudolny

dom wydawniczy; jest to edycja niechlujna i pełna błędów, a autor nie miał

dostępu do korekt; przekreślam tę niewydarzoną pozycję, a kto ją ma, niech

wyrzuci.

Nie potrafiłbym krótko streścić tego, o czym w tych esejach mowa, a gdybym

potrafił, to pewnie nie potrzebowałbym tego wszystkiego pisać. Znaczna

większość z nich dotyczy kwestii nie wiecznych, ale raczej doczesnych, przy

czym takich, które - jak sobie pochlebiam - są ważne. Wiele moich rozważań

ujawnia dwuznaczności spraw i poczynań ludzkich, niepewność wyborów i

niejasność ocen. Są z tej racji nie do pogodzenia z fundamentalistycz-nym

myśleniem, czyli (w jednym ze znaczeń tego słowa) z błogosławioną wiarą, że

wyznawca zawsze stoi na gruncie pewnym, skąd można wykrzykiwać ochocze hasła i

potępienia, a nigdy na grun-

Stówo wstępne

cię śliskim albo chwiejnym, albo grząskim. Tak pojęty fundamentalizm jest

naturalną własnością umysłów młodzieńczych, a także umysłów starczych; obie

formacje zbiegają się w tej skłonności.

Prywolny nieco tytuł całości pochodzi od tytułu jednego tekstu,

najwcześniejszego bodaj w tym zbiorku, a także najbardziej okazjonalnego,

pisanego jako mało uprzejma replika na atak jednego z czołowych ideologów

ówczesnej angielskiej Nowej Lewicy.

Wahałem się co do tego, czy warto wpisywać tu rzeczy odnoszące się do

komunizmu i jego upadku, gdy tyle zdarzyło się od tych czasów, w końcu jednak

niektóre z tych tekstów pomieściłem w tomie. W jednym z nich można wyczytać

mylne proroctwo; napisałem bowiem w roku 1984, że proces rozkładu komunizmu

będzie zapewne długi i że jest mało prawdopodobne, by doczekały się jego

kulminacji pokolenia, które przekroczyły pół wieku. Okazało się, chwalić Boga,

że rzecz ze znacznie większym przyśpieszeniem się potoczyła, co nie było

wynikiem niespodziewanych poruszeń anonimowej Historii, lecz po części

świadomych działań opozycji, po części przemian, także przez ludzi, nie zaś

Historię sprawionych, w metropolii na wschodzie.

Czytelnik, jeśli się znajdzie taki, zauważy, że przy różnych okazjach

zamieszczam w tych rozprawkach krytyczne swoje uwagi o tradycji Oświecenia.

Nie jestem wyjątkiem, przeciwnie, jestem w dość licznym towarzystwie, gdy

staram się zrozumieć tę tradycję tak, by ją z obu stron można było oglądać:

dobrej i niedobrej. Ale syntezy w tej sprawie kluczowej - dziedzictwa

Oświecenia -nie potrafię na razie, prócz ogólników, zaproponować.

Poza tym, jak to często i nawykowo czynię, podaję w wątpliwość wartość albo

trwałość różnych klasyfikacji i schematów, których uczymy się w szkole, a

które okazują się potem przeciwsku-teczne czy rozumienie hamujące. Hasłem moim

jest: gdy sprawy są pozornie jasne i pozornie zrozumiałe, należy siać kontuzję

leczniczą i owe jasności pozorne pokrywać cieniem niepewności. Wiem, że jest

to działalność denerwująca.

Stówo wstępne

Pochlebiam sobie również, że te teksty nie są uciążliwe w czytaniu, co się po

części tym tłumaczy, że wiele z nich, a może i większość, były to w pierwotnej

wersji wykłady w różnych miejscach świata, dla różnych publiczności

wygłaszane, wykład zaś narzuca własną stylistykę, jeśli wykładowcy zależy na

tym, by był to tekst zrozumiały i nie nadmiernie nudny.

Nie przychodzi mi do głowy nic, co jeszcze miałbym w tym wstępie napisać.

Oxford, lipiec 1999

CZĘŚĆ I UTOPIA, APOKALIPSA, CHRZEŚCIJAŃSTWO

ŚMIERĆ UTOPII NA NOWO ROZWAŻONA

Kiedy pytają mnie, gdzie chciałbym mieszkać, odpowiadam zazwyczaj: gdzieś w

górskim lesie, nad jeziorem, na rogu Madison Avenue na Manhattanie i Champs

Ełysees, w małym cichym miasteczku. Jestem więc utopistą, a to nie dlatego, że

obiekt moich marzeń akurat nie istnieje, lecz dlatego, iż jest on wewnętrznie

sprzeczny.

Czy wszystkie utopie są wewnętrznie sprzeczne? To oczywiście zależy od tego,

jak zdefiniujemy samo słowo, ale nie istnieje żaden konieczny powód, byśmy

ograniczyli jego znaczenie tylko do tych idei, których logiczna niespójność

bądź empiryczna niewykonal-ność są oczywiste. Rozprawiając o utopii powinniśmy

wszelako nie oddalać się zbytnio od potocznego znaczenia słowa, nawet jeśli

zdajemy sobie sprawę z tego, iż jego sens jest do pewnego stopnia płynny i

nieokreślony. Mamy tu zresztą do czynienia z interesującym procesem

kulturalnym, w wyniku którego słowo - o dobrze znanej historii, gdyż przyszło

na świat jako sztucznie wykoncypo-wana nazwa własna - zyskało w ostatnich

dwóch stuleciach sens tak szeroki, iż obejmuje on nie tylko gatunek literacki,

ale również styl myślenia, mentalność i nastawienie filozoficzne, a ponadto

używa się go do opisywania zjawisk kulturalnych sięgających korzeniami

starożytności, a więc znacznie wykraczających poza historyczny moment jego

poczęcia. Fakt ten podsunął niektórym historykom i filozofom myśl, iż mamy tu

do czynienia z ponadczaso-

np[B ogaMO-Ypfezood o§ał po osfaz-id Xqy 'pfe>[iuop feofezpBMOJd 'fei§

-opinał B^snd 'B:»aiu^uiBZ ouo Xqo{Bisozod i apAJ^po oł azod aiu

-azoo.r^AM op Xu[opz Aq^Xq aiu 'psoMi^d^feM qoXMiizoui ipnjpzsM

-lodBu faoafnuiXz-[}XM ApMa-id fauApaf o^af o}i§o3 z AuopMopaz ^Xq XqXp§

'.ołiSoo mAures M amApaf o§a:» ^luo^spo ai^ "nuo{spo af uo oł aż i a^AJ^po

3B:>soz azoui fazsMBuzod psouMad O{POJZ auzaałBiso Bpiai zi 'oipBuod uo {Az-

iai^ -BMIIZOUI isaf aro (Auzo^BiugB-id suas oBtafiurod) BpMB-id i UIBIBZ B

'asouMad ^aiMio^B^[Bf oi 'psouMad fauozsTUZMaiti 'fauin{osqB B{po-iz aza^Buz

5is Bp aiu nsaf aż - MBIS

-pod zaq BTU azoui oXq i - uo {AZ-IBIM 'apsiA\Xzaaz^ "Bzsnfzai-iB^ OBMZBU

BUZOUI fauz3i§oiouiaisida udoin faułAzoMou uiaafo

•BZS-IBIM oSauzoałBiso zpfeq i^Mop

-nq CauzoalBiso ppi OBZB^S/A 5is Bp aro - nuołBuasg uaMpJazao po fam M ais IOJ

ooq3 - fapizpn^ nsAuł qoBfaizp M zXp§ '^oAuzoAłsA^B zał Xzo qoXuzoiuoi^aiiqoJB

udoin OB-^nzs az^BZSM Xqo{Xq oupTUJ,

-qoBiipBdXzJd qoXuiaJ[^uo-^ M BIUBUMOJ oSau^Buy BTOBMOSOISBZ oafafiułod

'nd5łsod o§apsXzJd v\p a§oJp ^ąv^\rs[\im'z 'Buompds B^BISOZ AqXp§ 'BI afaizpBu

'^oAuzoAudula •Y[nBU qop{łs^zsM zpfeq

- piXłBuiałBui qni plAziJ psouio§azozs M - pinau -y{aiMp^faptBf nł

-uaułBpunJ o§auzoa^Biso aiuaizaiauz BU pizpBU "faMO-^nBu udoin" mauBiui

oiisaJ^o UIBU BiuBJqBZ aiu zał OTO 'ipAzoMBuzod psołJBM a^poJz o§auzoaiBłso

oqp 'psouMad fa^Buo-^sop oq^B aroBMpinzsod i{sXui BU oafaut

'^oAuzoiSopulaisida qoaidołn o 'papi^z-id au 'OIMOUI Xuiazo^v 'PSOUMA^B

fap[zpTq MOJ:azsqo qoAuotsaJD{o op ZBIUMOJ a{B 'BMłsuazoapds o§auoiMBqXM

aiuMXłiuiJap ifztM qoXupqo];§ op o-^^i aro OBMOSO^S a f BUZOUI zXp§

'auozJazsod -siBupaf o^soz "ndołn" apafod uo-i^s nMp^qo z auozoiUB-i§o

uiaqosods ulAj,

-o§aupuiJ nuBis :maMO{s 'qazJiod qapizpni Biuafo-^odsBz o8aupd 'pso-^zpni

Moma^o-id BIUBZBIMZOJ o§auzoaiBłso BfiuaSns aiu i^s

-af 'qoXuzoi§o{ouq3ał ifzBłUBJ qoXuzoXłsX-inłnJ ^oA^rewzoJ qoXufid

-ołn mauBiui uiAq{qsa-qo aiu uinuałX-n[ o§azsAuaid aiMB^spod BU 'AuoJłs

fai§nJp z •ifzi-uBd ^ain-^s BU imaiz BU o§azog BM^sa^oJ^ 5is aiuaiMBfod

aoBzso{§ aapi az^Bł i auzoAłsAłuaMpB zpfeq auzaA^sBi^

yuozucnzoJi ocnou vu udo^n Maiwc;

ZT.

-iqo XqonJ[ aiiBoizo-i BqazJi oAzonpiAM B 'n^aiM IAX z uizAłdBqBUB

Au[XanpMaJ :)XZOB{M BUZOUI udoin afaizp ałafod ^BI M 'uinuałAi^ uiigiup z

aiupo§z - XUOĄS faupaf z - ula^BZ •ifouaA<ua:»ui fapisoq pi

-5izp AuozpBZJn 'pismaiz fBJ BU afaizpBu auzoXidiiB-^odB i ^e{ 'nivi

o§aMOiBiMSBZ afziM OUMO-IBZ XuiBZon{^XM qosods uai M - mapt

-{isAM uipizpn^ auBMOZ^BBJZ oXq B(BUI BJO^ 'A^afoJd maMo^s mAł OB^saJ^o

Xuiaizpaq 'BJOlM oj •BiuaiMB-idod op oiu znf BUI aiu ui/Li

-o^ M 'o§ai-yiBi - oSau^BzoBJ^azJdam i o§auzoaiBłso nuałs apaiu§

-BISO łsaf BMiizom zi 'amBuo-^az-id aiuXpaf B 'ibuaisAz§a fap{zpnt n^adsB

-^aiMioiio§apiBfXMBJdod aoBzoAłop aapi aiu nsXui BU ipim Xuiaizp5q 'qoBidoin o

OBIMOUI 'azsA/uald o j •aiuazaiuBJ§o aufoMp

-od oafAz-id SfnuodoJd 'MO^BO nui qoAoqo ampdnz op BMO^S o§ao

-afaiuisi suas 3Bui§au ISBIUIBZ Biuazoauz oSauzoo^od fazoBJ 5is OBUI

-AZĄ apad^M aż i XuuoJqonaiu łsaf Bp5(od nsa-r^az niuBisa-nio Az^d psouiBJłiq-

ia uaidołs uaiMad zi '^BJ aizpa^§zM BU uiaiaz oafap\[

•a^zpni a-iniau pau uoBiuapaq M pso^JBM zaq isaf ZBIUMOJ niuazoauz mAi M

apafod - ("apap^ BU faisizp 5is Xuiiu

-zods aiu aż 'oaMppzoo Xqo{Xq feldołn") auzo^aJdam as MopOMod sqoptaf z 3ioys[

'ipXuiBUBq Bp§z zaroMOJ 'MOUB^d qopipzsM op ais isoupo i auMAłBJofad aiuazoauz

fauzoolod BIMOUI M BUI "Aufid

-oin" •^iułOiuiAz-id 'Auo-iłs [aiSrup z •qoAuzoiJozo^J Azo qoAuz3XJOłS

-iq qoaiUBpaq M aizp5zJBU ay[vl au^apAzJd oXq XqopłsazJd ap5(od o§azo -^ałn-^s

BU '"qoXufidoin" MOi^afo-id op oAzonaz Aq BqazJł Biua/Ai^azoo auzoi§opiaqosa

qoi az^Bł a 'ifouaisXz§a faupnpiMAp

-ui i fauMX:ppio^ CafoMs ^MBJdod alp innAzon -^aiMp^Apapi aizpni oa 'O^IS^ZSM

zAp§ 'auzoałAzn opui isaf oi apafod paisod ^Bupaf fap^ai y\Ą •psoMi{sazozs

tapisfBJ Biuaza-iqoXM aufi§ipJ aplpzsM saz (aiSiup z '(qoo{g łsuJg {luAzon oi

•^af) pałop ziu o§azsdai so§aza aoazoAlop X^afo.[d ai^zpn{ apnazsM 0{psaiuiod

Auo-iłs faupaf z Xq 'MO-iBiurzoJ q3plBł op ap5fod Auiaipnuipzo.1 zi 'niuazo^BZ

AzJd aiu

-poSAJBiM oaiuiZJq oi azo^ •BM.ZBU ampaiModpo {iisAmAM n^sojd od n^ai/A IAX z

ppnsXui i^spiSua uaiMad o§a,iopi v\p 'uiXuzoi§

-opdoJlUB uiap{siMBfz ui^BAUł z 'psoMi{ZB-iM fap{zpni BUUOJ BM

ocrnsuohosaz^ip 'vsdiiD^odu 'Didolfi

'zsnfzaiJB)! unu paz-id ^af aiuqopod iAdo-mg zBJqofe-r^ Auzogozonj:

{Azaołspz.id aplMO-^BO i Biua^sAm p{zaps BMOU aiiBuizo.1 oAzoA^AM {B{0pz

^[Bupaf oł 'AzpaiM fauozsiuzMaro AdsAM fapisfBJ (OMOU BU oA^po zpfeq) aAj^po

ais nui oyspn aiu ooqo •muziiB.inłBU oSauzoAłs

-iMAiBp.1 uunłzs aaz-idapo aafn^isn 'psomopaiMS fau^BłuapuaosuB-u auBUzam M

zo-ipod feupzoui BMS ^fefpod passnH uipisuBfzał-re^AłUB moppi^sXui uiAł

o^Mpazjd BIUSB^M OJ, 'MOpesaz-id ipAuzoAziJBłam MBfazJd o-^af ApMB-id

BiuBMppłzsod aufAoApB-ii iypnz.ipo uiXuiBs mAł i 'auuoJqo ab^saJ o^Bf

uiXuzaT§opiq aps^ałuo^i M 3BMOła-idiał

-uiz aiMpse^M ais fezpep azaMBUzod Ał^B zi '^BZEMII AZJO^ 'i{3p{s

-MoulMJepisod MOJOZOIIJ ipppsAzsM zazJd azi{Bł B 'eqoBI^ i esnu

-euaAy zazJd iuiXuui Azpanu 'n^aiM xix M AUBMO^BIB aiuło.n(opiM 'eusef zoaz.1

'{Xq 'fauz3i§oiouiałsida AMcyspod fauzoałBłso BIUBM?}

-nzsod ^aunJBM o^Bf feltsuefzaiJB^ 5foXpeJł zaz^d AnoiMOUBisn 'Ai

-z-ii5uMaM i XuzJł5uMaz łBiMS eu pizpoj •tu.niu9i.ui uin^ofazsisu BU oazJłop

Xq{§oui - appizs^ uiXueMOuuoJapzaiu 'mAuse^M UIIOMS M

- IBIMS feJop[ zazjdod 'BrozoJd ezoMBuzod afomłsi aiu '(nsuełsAp nmapqo o znf

ofeiMom aro) luałBiMS E IIUBU Xzpami suBłsAp AIS

-AzJfazJd aiułn{osqe afarołsi ai^ •i8oJp n^po-is M OBMOpfBuz 5is Xui

-aizpaq azsMez 'AzpaiM n^fezood "o§aMoroazo^zzaq" 'MopfesazJd po o§auiOM

aJBuo^sop q3BiuEMp{nzsod q3Xzseu M (Xuisii-iBiop aż 'aiqos XuiizBJqoXM zpfeq)

Amaz-iłop o^app ^Bf 'oSa^ po aiuzapzaiN

-Avis]\i]sAvnA/A aiu HUBS o§a-io^ 'm[Azaf M aiqais BIUBZEJAM op m

-azsniuz i amazopeiMsop zazJd ureMOłpłzsipi 'IBIMS M "luaonzJM" znf Auisaisaf

'afs^ayaJ azseu Amaluzoodzo-i apuamom uip[ef M 'oi EU npa{§ZM zag •mXMO-iaz

ap-^und M o^ehm - BMOU po ofezoBZ Xq 'psomopei/AS Mopeso Bluzoapds

qoXuofoMsXzJd i ipAupa^SzM aro

-z3A-iołSTq i[3pnazsM ais A{Xqzod a-io^ 'BiuBuzod MOłoimpod qoAłs

-Azo I{OJ M oidfeisXM •^aiA\{Oł[Xpapi Xuiazoui aż 'i^AzJalM ai^[ 'feuzoi8

-olouaurouaJ afo^npa-i feuiB^XpeJ EU SfaTzpeu i^pnzJod - AłuoJ-nBay

-Jap\[ i -ia§§appH mp{isXzsM apaz^d - appiisAm isfaiuzeMfeu 'aapi o§af ofefpod

iMoio§ i{Xq XZJO^ 'uoA^ po-iSM łaMB^ "{JassnH OBZO

-AlAM {BZOBZ aJo^ 'mre-^zaps B^Azepod alu O^BRZSM BIJOZOIIJ

uuozvmzoA ocnou uu iidoyi p^nus

•fap{sfadoJn3 Ajnip^ 5uiiu XqopzoBUZo 'ApMBJd uiaiBZ B 'psouMad ppi aroaanz-

ipo auzo^sAJidma zpfeq auzoĄdaos aż 'aniazopaiMsaz-id i ap 'AłSTzpJBZBq

o§auzogozo{g OSOM

-B^ap o^iAł aiu BIBMOJBPI mai-iassnH -psouMomopMBJd pp[soq op ais BiuBM^OMpo

zaq oazĄop Amazom faJOł^ op 'AMB^spod -MBłspod qop{łsAzsM AMBispod (auzaałBłso

niuBMpinzsod M fau^Bi

-uapuaosuB-ii psomopaiMs ApB^od piq&t§ ZBJOO ofezB-ip 'p^suaCzał

-JB-YI ^afoJd pA\AMOpuuoJaz-[d i pMoSAJO^ 'piMBJdod aroBM-iazJd

-aiu t aiuazptUłSBi^ "i-iassnH punulpg BiualdłBM zaq tAq feouoJqo mAuzoalBM i

mAł-iBdn [aizpJ[Bqfeu Caf n^aiM o8ał ropazood au -Bpauinqo aiu Ap§iu

BuzaT§opuiaisida Bidoin az^nł^n^ fazsau Ą\ •AUOJIS (ai§n-tp z

nuiziiBiuapuaosuB-ił uBimpo qoAireuizo-i IUIBO

-uoJqo B 'Auo-us faupaf z imB-^Aidaos i miB^A.uduia Azp^Tui BpJBłs zazJd

auozoauzAM BS faułAzoMOu UJOZOHJ uaBfaizp qoAMipJnq M Ałuauioui aMozonpi B

'auiBUBq o{Aq aro aroBiAd 'zpaiModpo AqB{

-BiuizJ[q "^Bf 'o§ał po aiuzapzaiiq '^awa^sida o amazJBm BZSMBZ BU ZBJ ulAi

AzJd oafeonzJod 'psou^BMauzn iuiBua^A^[ lUlAuzoAl^BJd 5is aipMopBz i aisuas

'mAu^BłuapuaosuBJł AZOBUZ a\ 'mA^AMz M Ap

-MB-id Bpafod oSamas z aaMouSAzaJZ ZBIUMOJ Aunsnui AzpaiM uiał

-uaułBpuru uiAuzoaiBiso z ZBJM AZS o\ 'am SBZ iisaf ^pso-tpauł Capisoq

faułnpsqB op ais oBfntOMpo aiu 'oa^sAzn fef 5is ap Azo '^{BI nsaf B '^BMI^ZOUI

a^oSo M łsaf osouMad Bpuo^sop Azo :MOi[aiM po ais af

-nulfaz anozo^u mAJO^ 'aufidołn aiuaiAd au^anApJa^ (OMOU au {apaz zpaq) uo

^apaz 'auMBJdod aiuzoi§o^ łsafazsnCzał-ra^ abAzodojd Azo 'o§ai po aiuzaiazai^i

-AzsCalsizp uaizp od MOJOZOHJ zaz^d auasBZĄZOJ łsaC 3ioy[ i (ppi ipAuza.iAM i

qaAusBf psoupo§AJBiM luałuaJBMS 5is atnzB^o Sog aludSisau B 'ppi ipAuzB-iAM i

qoAusB[ uinua^A-nt ais BiMBfod B§og Biuarałsi aizpOMOp M) AoAłA^[ isMJBid

i{§azJisop niuBMOumzo-i o§a[ M a-io^ 'uiap^[ mAupap^ oałodo^ nosfami mAł M

-^Bupaf BIS Auusnui ai^[ •o§ap[soq n^Aum o§aoBzpaiMqoazsM op mAł AzJd BIS

oafn^oMpo aiu 'oroooulOMB-idn aroBłs M tAq aiu qoA-i -9ł5[ 'ApMB-id iuiBuałAJ^

iuiAoBfnzBiMoqo alupsJaMlun oaMouodsAp {Bisnui zsn[zaiJB^[ 'BłBiMS ifo^n-

iisuo^a-i faupo§A-iBiM op ipauuunn

om^suyhosazMp 'Dsdifvv{odD 'mdołfJ

Utopia, apokalipsa, chrześcijaństwo

Rousseau czy Kant zmusił on następne pokolenia filozofów - w tym również tych,

którzy nie podzielali jego nadziei - do określenia się w relacji do niego

(przy czym mogła to być relacja opozycji).

Ukryta nostalgia za epistemologiczną utopią była wciąż obecna w

empirystycznych kierunkach z pierwszych dekad naszego stulecia; rzecz jasna,

nie w tym znaczeniu, by żywiono jakieś oczekiwania transcendentalne, lecz pod

postacią długofalowych poszukiwań ostatecznych danych wiedzy bądź ostatecznie

nieredu-kowalnych sądów. Również i tych prób zaprzestano. Transcendentalna

fenomenologia ugrzęzła w pogoni za doskonałą przejrzystością;

pozytywizm logiczny utracił impet, podejmując wciąż nieudane próby

sformułowania adekwatnych definicji weryfikowalności i analityczności. Bez

wątpienia wiele pozostało zarówno po jednej, jak i po drugiej filozofii, ale

nie nadzieja na epistemologiczne ultimum. Badania transcendentalne ustąpiły

miejsca egzystencjalnej ontolo-gii, która - w rozmaitych postaciach - wyrażała

swoją niewiarę, iż możemy kiedykolwiek uchwyć osobno, w ich nieskalanej

świeżości, podmiot bądź przedmiot; że Bycie albo ludzka egzystencja mogą

zostać pojęciowo okiełznane. Empiryzm logiczny został zastąpiony przez późnego

Wittgensteina i filozofię języka potocznego. Wygląda na to, że filozoficzna

utopia obumarła. Czy sczezła naprawdę i ostatecznie, czy też tylko zapadła w

chwilowy letarg, tego nie możemy stwierdzić z jakąkolwiek dozą pewności; choć

jednak w tej chwili nie widać żadnych wyraźnych oznak jej zmartwychwstania,

mamy powody nie dawać wiary w oznajmienia, iż zginęła bezpowrotnie. W żadnym

wypadku nie wydaje mi się, by żywot filozoficzny wydany na pastwę pragmatyków

i relatywistów był czymś prawdopodobnym bądź godnym pożądania. Przeświadczenie

to jest ugruntowane w pewnym pojmowaniu filozofii jako fenomenu kulturalnego,

które z kolei zasadza się - rzecz jasna - na pewnej interpretacji

historycznych losów filozofii.

Moje ogólne nastawienie można wyrazić tak oto: filozofia nie zajmuje się

Prawdą. Filozofia nie odkryje nigdy jakichkolwiek po-

Śmierć utopii na nowo rozważona

wszechnic uznawalnych prawd; a jeśli już jakiś filozof dokonał autentycznych

odkryć naukowych (tu przychodzą na myśl, powiedzmy, matematyczne dzieła

Kartezjusza, Leibniza czy Pascala), to jego dokonania - być może na skutek

samego faktu uznania przez oficjalną naukę - natychmiast przestawały być

częścią filozofii (niezależnie od tego, jakie motywy metafizyczne bądź

teologiczne im przyświecały). Kulturalna rola filozofii nie polega na

dostarczaniu prawdy, ale na pielęgnowaniu ducha prawdy. A to oznacza, iż nie

wolno dopuścić do tego, by badawcza energia umysłu osłabła;

nie wolno zaprzestać kwestionowania tego, co wydaje się oczywiste i

definitywne; trzeba zawsze podawać w wątpliwość na pozór niewyczerpane zasoby

zdrowego rozsądku; należy zawsze podejrzewać istnienie "drugiej strony" tego,

Kołakowski Leszek - Moie Słuszne Poglądy Na Wszystko.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: