Romans Wielkiej Księżnej ze stolnikiem litewskim (1755-58).pdf

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 1 of 3

ROMANSWIELKIEJKSIĘśNEJZESTOLNIKIEMLITEWSKIM(17551758)

[ JKM ]

JednymzciekawszychwydarzeńwsferzeXVIIIwiecznychobyczajówbyłromans

wielkiejksięŜnejKatarzynyzestolnikiemlitewskimStanisławemPoniatowskim.W

swoim szkicu chciałbym przedstawić, w jakim charakterze i kiedy Stanisław

Poniatowski przyjechał do Petersburga, okoliczności poznania się tych dwóch

osobistości,tłopolityczne,przebiegichromansuoraznietypowykoniec.

Wszystkorozpoczęłosięwroku1750,kiedytomłodyosiemnastoletniStanisław

Poniatowski udał się w swoją pierwszą podróŜ zagraniczną. Pierwszym

przystankiemwjegoeuropejskichwojaŜachbyłyPrusy.Wówczasto9lipca1750

roku,podczasobiaduwydanegoprzezhrabiegovonBülowa,ministrasaskiegow

Berlinie, Stanisław Poniatowski poznał angielskiego ambasadora, którym był sir

CharlesHanburyWilliams.Towłaśnieztymczłowiekiemnawiązałbliskiekontakty,

którepoparulatachprzerodziłysięwzaŜyłąprzyjaźń.

Podczas dalszych swych wojaŜy m.in. po Lipsku, Dreźnie, ParyŜu czy Londynie

Stanisławwielokrotniewidywałsięzeswoimnowymprzyjacielem.W1754roku

powrócił do Warszawy. W kwietniu 1755 roku sir Williams został mianowany

ambasadoremangielskimwPetersburgu.Zaprosiłonswego"syna"dowspółpracy

oferującmustanowiskosekretarzaambasadyangielskiejprzydworzerosyjskim.

Uzyskawszy zgodę rodziców Stanisław rozpoczął w czerwcu 1755 roku misję

dyplomatycznąwRosji.NaleŜyjednakzauwaŜyć,iŜniebyłdoniejodpowiednio

przygotowany;niemiałbowiemŜadnegodoświadczeniapolitycznego.

RosjąrządziławówczascesarzowaElŜbieta(córkaPiotraI).Następcątronubyłjej

bratanekcarewiczPiotrIIIHolsztyński,któryw1755rokupoślubiłZofięAnhalt

Zerbst (przyszłą Katarzynę II). W ówczesnej Rosji większość dyplomatów

akredytowanych przy dworze rosyjskim wiedziało o niepoczytalności młodego

księcia i o wielu jego ekscesach. Nie najmocniejsze zdrowie (według rosyjskich

historyków) nie prorokowało mu długiego Ŝycia. Wobec powyŜszych faktów

przyszłasukcesja,pośmiercicesarzowejElŜbiety,przeszłabynaKatarzynę.

Bacznie obserwując sytuację na rosyjskim dworze, Anglia rozpoczęła działania

dyplomatycznezmierzającedoodnowieniaprzymierzazRosją.Wykonawcątego

planu miał być nikt inny jak sir Charles H. Williams. Jego "prawą ręką" został

StanisławPoniatowski.Williamsrozpocząłmisjęodnawiązaniadobrychstosunków

ztzw.młodymdworem.ZdobyłonuznaniewielkiejksięŜnejazczasemstałsięjej

bankierem.Wciągumiesiącaudałomusiędoprowadzićdoodnowieniatraktatu

angielskorosyjskiego.

Stanisław Poniatowski został przedstawiony imperatorowej ElŜbiecie 23 czerwca

1755 roku. Przekazał jej pozdrowienia od Familii, wyraŜając nadzieje, Ŝe

cesarzowanadalzechcewspieraćtostronnictwowPolsce.ZawarłontakŜebliŜszą

znajomośćm.in.zLwemAleksandrowiczemNaryszkinem,podkomorzymwielkiej

księŜnejKatarzyny.

DziękijegoaranŜacjiporazpierwszypoznałją29czerwca1755wOranienbaumie.

Podczas tej kolacji Katarzyna zwróciła szczególną uwagę właśnie na Stanisława

Poniatowskiego.Wówczastopadłapierwszaiskra,którazczasemprzerodziłasię

wgorącypłomieńmiłości.

WpobliŜuPałacuZimowegomieściłasięrezydencjaNaryszkinów.Podczasdługich

wieczorów Katarzyna spędzała tam wolny czas w najbliŜszym towarzystwie. 17

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/romans.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 2 of 3

grudniaspotkałatamStanisława.KolejnywieczórspędzilijuŜrazemwprywatnych

komnatachKatarzyny.Momentemprzełomowymbyłwieczór28grudnia1755r.

Wówczas to Lew Naryszkin wprowadził dwudziestotrzyletniego Stanisława

Poniatowskiego do sypialni wielkiej księŜnej. W sypialni ujrzał on

dwudziestopięcioletniąkobietęubranąwprostą,białosatynowąszatęprzybraną

koronkamiiróŜowymiwstąŜkami.

"Osiągnęłapełniępiękności,którajestszczytemrozkwitukobietyurodziwej.Przy

czarnych włosach miała płeć olśniewającej białości i Ŝywe rumieńce; wielkie

błękitneoczywypukłeibardzowyraziste,długieciemnerzęsy,greckinos,usta

wołające o pocałunek, dłonie i ramiona doskonałego kształtu, smukłą postać,

raczejwysokąniŜdrobną.RuchypełneŜyciachoćigłębokiejszlachetności;miły

głos i śmiech równie wesoły jak humorpisał. Taką była pani, która stała się

władczyniąmoichlosów"

"W owej chwili zapomniałem, Ŝe jest na świecie Syberia" tak to wydarzenie

wspominałStanisław.

NajwaŜniejszymelementemtejmiłościbyłowzajemneprzyciąganiecharakterówi

myśli.StanisławzapoznałjązdziełamiWolteraiinnychmyślicielioświeceniowych.

Oświecenie stało się nową religią. Podnosiło ich na duchu i wiązało w poczuciu

intelektualnejizmysłowejwyjątkowości.

Widywalisięczęstoitańczylinadworskichbalach,leczichromanspozostałpilnie

strzeŜonątajemnicą,znanąjedynieWilliamsowiikilkunajbliŜszymprzyjaciółkom

Katarzyny.

W1756rokuStanisławmusiałopuścićnakrótkoPetersburgzpowoduzawirowań

naeuropejskiejscenie(wybuchwojnysiedmioletniej).Zaistniałjednakproblemz

powrotem.AugustIIIzafrasowanynajazdemFryderykapruskiegonaSaksonięnie

interesowałsięlosamiStanisława.

WsprawiepowrotuStanisławanadNewęinterweniowałsamkanclerzBestuŜew,

który dowiedział się o romansie od Katarzyny, i która zaŜądała od niego

zdecydowanego działania. Pod koniec października 1756 roku Stanisław został

mianowanyprzezAugustaIIIposłemnadzwyczajnymprzydworzewPetersburgu.

JuŜ4stycznia1757rokuStanisławpowróciłdoswejukochanej.

Szczęście Stanisława i Katarzyny rozkwitło na nowo. Stali się, niestety,

nieostroŜni. Zbyt częste schadzki wnikliwie obserwowano i notowano. W

szczególnościdyplomacja francuska postanowiłausunąć zescenyStanisława. W

październiku1757rokuzmoŜonychorobąiciągłymioskarŜeniamiWilliamsmusiał

opuścić Petersburg. Brühl za namową Broglie'a wysłał listowne odwołanie

Stanisława z Rosji. Dyplomacja francuska święciła triumfy. Stanisław odwlekał

jednak audiencję poŜegnalną. Wierzył bowiem w krótkotrwałość francuskich

sukcesów. PrestiŜ Francji upadł po klęsce wojsk francuskich, pobitych przez

FryderykaIIpodRossbach5listopada1757roku.

KatarzynabyławówczaswzaawansowanejciąŜy.JednakŜespotykalisięnadal.9

grudnia1757rokuurodziłamucórkę,któraotrzymałaimięAnnaPietrowna.Kiedy

Katarzyna odzyskała siły, kochankowie od nowa zaczęli cieszyć się sobą.

NiebezpieczeństwojednakczyhałonakaŜdymkroku.

Początek 1758 roku był upojnym okresem dla Stanisława. ZbliŜały się jego

dwudziesteszósteurodziny,byłszczęśliwiezakochany,aperspektywyprzyszłych

moŜliwościoszałamiałygo.Sentenrozwiałsięnaglenocą25lutego1758roku,

kiedytoaresztowanoBestuŜewa.Sytuacjaprzezkilkakolejnychdnibyłabardzo

napięta. Wszystko zaleŜało od tego, jakie zeznania złoŜy BestuŜew. Stanisław

znalazłsięwkłopotliwympołoŜeniu.PośpiesznienapisałlistdoBrühlazprośbąo

odwołanie go, po czym zaczął udawać chorobę. BestuŜew przesłuchiwany przez

dwamiesiącebezprzerwyniepowiedziałnic,comogłobyrzucićcieńpodejrzenia

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/romans.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 3 of 3

na Stanisława bądź na Katarzynę. 4 czerwca 1758 roku cesarzowa ElŜbieta

wezwałaKatarzynę do siebie.Wielka księŜna zdołałaprzekonać imperatorowąo

swojej niewinności. Napięcie zelŜało i para kochanków mogła wznowić swoje

spotkania. Gorąca atmosfera lata, minione zagroŜenie i siła wzajemnych uczuć

spowodowały,iŜstalisięznowuŜmniejostroŜni.Wnocy6/7lipcapospędzeniu

miłychchwilwramionachKatarzyny,Stanisławzostałaresztowanyprzeztrzech

Ŝołnierzy, którzy zaprowadzili go przed oblicze wielkiego księcia. Stanisław był

pełen obaw o swoje Ŝycie. KsiąŜę wypytywał Stanisława o szczegóły jego

kontaktów z Katarzyną. Ten jednak wyparł się wszystkiego. Kilka chwil później

StanisławazacząłprzesłuchiwaćAleksanderSzuwałow,głównysędziaśledczy.Po

krótkimprzesłuchaniuSzuwałowzwolniłgo.

Kilka dni później na balu w Peterhofie Stanisław poprosił ElŜbietę Woroncową

(kochankęPiotraIII)dotańca.Podczasmenuetazwróciłsiędoniejzprośbąo

załagodzeniesytuacji,nacoElŜbietawyraziłazgodę.Wieczoremtegosamegodnia

Stanisław spotkał się z wielkim księciem, który będąc we wspaniałym humorze

przyprowadził ze sobą Katarzynę; rzucił ją w objęcia Stanisława i Ŝyczył parze

kochankówszczęśliwejzabawy.Znówbylirazem.

StanisławjednakniemógłjuŜodwlekaćwyjazdu.Głębokowierzył,Ŝeichzwiązek

przetrwarozłąkęinajbliŜszymczasiezatriumfuje.Stanisławwierzył,Ŝezłatwością

wyjedna sobie nowe stanowisko przy rosyjskim dworze. 14 sierpnia 1758 roku

opuściłPetersburg.Niepodejrzewałnawet,Ŝezobaczyswojaukochaną,dopiero

potrzydziestulatach.

WPolsceStanisławazatrzymałaśmierćmatkiorazzbliŜającasięelekcja.WRosjiz

kolei 5 stycznia 1762 roku zmarła cesarzowa ElŜbieta; tron zaś objął Piotr III.

Katarzyna,niemogącsię pogodzićz takimstanemrzeczy,9lipca1762rokuz

pomocą braci Orłowów, dokonała przewrotu pałacowego i obaliła swego męŜa.

Wówczas na scenie pojawiła się cesarzowa WszechRosji Katarzyna II. Po

umocnieniu się na tronie doprowadziła do elekcji Stanisława Poniatowskiego na

królapolskiego.Zostałonkoronowany25listopada1764roku.Odtejporydawni

kochankowistanęlinaczeleswoichpaństw.

Bibliografia:

DernałowiczM.,PortretFamilii,Warszawa1990.

KatarzynaII,PamiętnikicesarzowejKatarzynyprzezniąsamąspisane,Warszawa

1990.

ŁojekJ.,Kalendarzhistoryczny.PolemicznahistoriaPolski,Warszawa1994.

ŁośW.,Historycznetoiowo,Warszawa1896.

MackiewiczS.,StanisławAugust,Warszawa1991.

MazurJ.,Nierządnicanatronie(KatarzynaII),Warszawa1922.

NiećJ.,Młodośćostatniegoelekta.St.A.Poniatowski17321764,Kraków1935.

SerczykW.,KatarzynaII,Wrocław1983.

WaliszewskiK.,KatarzynaII,Warszawa1995.

ZahorskiA.,StanisławAugust.Polityk,Warszawa1966.

ZamoyskiA.,OstatnikrólPolski,Warszawa1994.

SkomentujnaForum

SerwisHistorycznyHistoriaRosji

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/romans.html

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: