Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, 1927 r.
Na morzu pełnym zderzenie parowca francuskiego „Lotus” i statku tureckiego Boz Koûrt, statek turecki zatonął. Turcy pociągają do odpowiedzialności karnej kapitana statku francuskiego. Francja zgłosiła sprzeciw - jurysdykcja państwa w stosunku do obywateli znajdujących się na statku na morzy pełnym przysługuje wyłącznie państwu bandery.
STSM - prawo wiążące państwo wynika z wolnej woli państwa wyrażonej w traktatach lub zwyczaju. O ile nie zostanie dowiedzione, że Turcja zgodziła się na ograniczenie jej jurysdykcji nie można takiego ograniczenia domniemywać. Wstrzymanie się (zaniechanie) od wszczynania postępowania może być dowodem zwyczaju - ale tylko, jeśli państwo wstrzymujące się było świadome istnienia obowiązku zaniechania.
(Dania, Holandia v. RFN)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1969 r.
Delimitacja szelfu kontynentalnego przez Danię i Holandię dokonywana była zgodnie z postanowieniami Konwencji genewskiej z 1958 r. o szelfie kontynentalnym (zasada ekwidystansu, w braku porozumienia – jednostronne oświadczenia). RFN protestuje, gdyż ze względu na niekorzystne ukształtowanie geograficzne wybrzeża zastosowanie metody ekwidystansu jest niesprawiedliwe. Dania i Holandia stronami Konwencji Genewskiej były, RFN nie, dlatego też Dania i Holandia udowadniały wygenerowanie przez traktat normy prawa zwyczajowego.
MTS: traktat nie wygenerował normy prawa zwyczajowego, choć „czas jaki upłynął od chwili wejścia w życie konwencji sam w sobie nie stanowi przeszkody dla ukształtowania się zwyczaju powszechnego”. Praktyka państw szczególnie zainteresowanych określoną dziedziną obrotu prowadząca do ukształtowania się zwyczaju musi być powszechna i jednolita. Trybunał podkreślił też konieczność istnienia opinio iuris dla powstania zwyczaju (przekonania o postępowaniu zgodnym ze zwyczajem międzynarodowym.
Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, 1928 r.
Pomyłkowe zamordowanie trzech obywateli niemieckich na granicy. Niemcy odpowiedziały militarnym rajdem na kolonie portugalskie w Angoli. Odpowiedzialność Niemiec za szkody spowodowane w koloniach portugalskich – kryteria dopuszczalności represaliów:
1. Uprzedni akt bezprawny (usprawiedliwiający skorzystanie z represaliów) - muszą to być środki konieczne do tego, aby położyć kres naruszeniu prawa, zapobiec dalszemu naruszeniu, naprawić naruszenie itp.
2. Niezaspokojone roszczenie satysfakcji
Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, 1923 r.
Niemcy odmówiły przejścia przez Kanał Kiloński statkowi Wimbledon, przewożącemu broń dla Polski walczącej z inwazją sowiecką, powołując się na status państwa neutralnego
STSM: Niemcy nie mogły przeciwstawiać uprawnień wynikających ze statusu państwa neutralnego obowiązkom wynikającym z Traktatu Wersalskiego, który w art. 380 zastrzegał wolność żeglugi Kanałem Kilońskim. Niemcy mogły oczywiście ogłosić, że pozostają neutralne w konflikcie, ale powinny działać przy tym w zgodzie z warunkami wynikającymi z zaciągniętych mocą Traktatu Wersalskiego zobowiązań. Zdaniem Trybunału, zawarcie jakiegokolwiek traktatu międzynarodowego nie oznacza zrzeczenia się przez to państwo suwerenności tylko dlatego, że państwo zobowiązuje się do podejmowania określonych działań lub powstrzymania się od nich. Z pewnością każda umowa nakładająca obowiązki określa natomiast pewne ograniczenia, jeżeli chodzi o wykonywanie uprawnień suwerennych w tym sensie, że nakazuje wykonywanie tych uprawnień suwerennych w pewien, określony sposób.
Sprawa AZYLU / HAYA DE LA TORRE
(Kolumbia v. Paragwaj)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1950 r.
Po nieudanej rebelii w Peru wydany nakaz aresztowania jednego z przywódców, Haya de la Torre, który schronił się na terytorium ambasady kolumbijskiej w Limie. Kolumbia udzieliła mu azylu dyplomatycznego i zażądała od Peru gwarancji bezpiecznego opuszczenia terytorium przez de la Torre. Peru odmówiło. Kolumbia wniosła sprawę do Trybunału powołując się na istnienie zwyczaju regionalnego.
MTS: nie ma przeszkód by uznać, że określona praktyka, charakterystyczna tylko dla jednego regionu, tworzy regionalną normę prawa zwyczajowego. Jednak w tej sprawie przedstawiana przez Kolumbię praktyka państw jest zbyt zróżnicowana, by można było mówić o uznaniu jej za prawo.
Sprawa NOTTEBOHMA
(Lichtenstein v. Gwatemala)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1955 r.
Fryderyk Nottebohm to Niemiec, który cale życie mieszkał i prowadził interesy w Gwatemali. W 1939r. nabył obywatelstwo Lichtensteinu, ale nigdy tam nie mieszkał. W 1944 Gwatemala uznała go za obywatela niemieckiego i jako obywatela państwa wrogiego wydaliła ze swojego terytorium. Lichtenstein zaprotestował, że Gwatemala naruszając prawo międzynarodowe nie uznała obywatelstwa Lichtensteinu nadanego Nottebohmowi.
MTS: państwo samo decyduje o tym, kto posiada obywatelstwo tego państwa, ale czy jest to wystarczające, aby stworzyć obowiązek po stronie innego państwa uznania skutków tego obywatelstwa? Państwo nie może żądać uznania ze strony innych państw faktu obywatelstwa, jeżeli obywatelstwo nie pozostaje w zgodzie z zasadą efektywnego związku między tym państwem a jego obywatelem (“unless it has acted in conformity with this general aim of making the nationality granted accord with an effective link between the State and the individual”).
Sprawa ŚWIĄTYNI PREAH VIHEAR
(Tajlandia v. Kambodża)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1962 r.
W 1904 roku został zawarty traktat graniczny między Kambodżą a Tajlandią, przewidujący wyznaczenie granicy działem wód. W wyniku demarkacji granicy przez komisję mieszaną, świątynia Preah Vihear przypadła Kambodży. W 1954 r. Tajlandia zajęła świątynię twierdząc, że na mapach z 1904 roku był błąd i w rzeczywistości świątynia powinna należeć do Tajlandii. Kambodża wniosła sprawę do MTS opierając się na braku protestu ze strony Tajlandii wobec przedstawionych jej map francuskich z lat 1900.
MTS powołał rzymską zasadę qui tacet consentire videtur si loqui debuisset ac potuisset - kto milczy wyraża zgodę jeśli powinien i mógł mówić. Trybunał zaznaczył, że państwo nie może powoływać się na błąd, jeżeli okoliczności popełnienia błędu zwracały uwagę państwa na możliwość jego popełnienia (mapy były ogólnodostępne, Tajlandia powinna je sprawdzić).
[por. art. 48 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r.]
Sprawa ENKLAW PORTUGALSKICH
(Portugalia v. Indie)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1960 r.
Portugalia posiadała na Półwyspie Dekan trzy kolonie: Goa, Daman i Diu. Domagała się uznania przez Indie prawa przejścia przez terytorium indyjskie między tymi trzema enklawami (w tym prawa przemarszu wojsk między enklawami, przez terytorium indyskie). Portugalia powoływała zwyczaj, który miał powstać między oboma państwami. Indie kontestowały możliwość powstania dwustronnego zwyczaju.
MTS: nie ma powodu, dla którego liczba państw uczestniczących w tworzeniu zwyczaju musi być koniecznie większa niż dwa. Dlatego też prawo przejścia między enklawami w odniesieniu do osób fizycznych i prawnych oraz towarów mogło się ukształtować między stronami. Prawo to nie obejmuje jednak przemarszu wojsk ani transportu broni.
(Belgia v. Hiszpania)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1970 r.
Hiszpania znacjonalizowała kanadyjską spółkę Barcelona Truction Light and Power Company, która należała do kapitału belgijskiego. Belgia wystąpiła w imieniu swoich obywateli, którzy utracili udziału.
MTS podzielił zobowiązania międzynarodowe państw na:
1/ zobowiązania erga omnes – zobowiązania w stosunku do społeczności międzynarodowej jako całości (takie jak agresja, ludobójstwo, niewolnictwo, naruszenie fundamentalnych praw człowieka – każde z państw społeczności międzynarodowej jest uprawnione do występowania przeciwko państwu, które dopuszcza się któregoś z tych czynów).
2/ zobowiązania inter partes – zobowiązania wynikające z umów, ze stosunków między stronami.
Sprawa NIKARAGUA V. USA
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1986 r.
USA wspierały działalność nikaraguańskich contras, którzy walczyli przeciw dyktaturze wojskowej. Nikaragua uważała, że w ten sposób USA naruszają zasady KNZ, m.in. zasadę nieingerencji, zakaz agresji itd. USA podnosiły, że złożyły zastrzeżenie co do jurysdykcji MTS i w związku z tym sprawa nie może być przez Trybunał rozpatrywana.
MTS wskazał na „równoległe” obowiązywanie umowy międzynarodowej i zwyczaju – zasady zapisane w KNZ są również zasadami prawa zwyczajowego. Normy prawa zwyczajowego przez ich kodyfikację nie tracą swego „zwyczajowego” charakteru i wiążą także te państwa, które nie stały się stroną traktatu kodyfikującego. Ponadto opinio iuris może być wywodzona z postawy państw względem rezolucji przyjmowanych w łonie Zgromadzenia Ogólnego NZ (w tym przypadku, Deklaracja Zasad Prawa Międzynarodowego z 1970 r.).
Sprawa LOCKERBIE
(Libia v. USA)
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1986r.
Samolot PANAM rozerwany bombą podłożoną przez zamachowców libijskich spadł na szkocką wieś Lockerbie. Rada Bezpieczeństwa zażądała od Libii wydania sprawców zamachu, Libia protestowała powołując się na Konwencję Montrealską o ruchu lotniczym, zgodnie z którą państwo ma wybór - ukarać samemu lub wydać sprawców zamachu terrorystycznego.
MTS: zgodnie z art. 103 Karty NZ zobowiązania wynikające z Karty mają pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami międzynarodowymi, art. 26 KNZ (uprawnienie Rady Bezpieczeństwa) ma prymat nad Konwencją Montrealską.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości 1949 r.
W 1948 r. hrabia Bernadotte, szwedzki dyplomata i funkcjonariusz ONZ, będący mediatorem w konflikcie izraelsko-palestyńskim został zastrzelony przez terrorystów żydowskich przebranych za żołnierzy izraelskich. Powstał problem, czy ONZ może wystąpić z roszczeniami opartymi na prawie międzynarodowym w związku z zamordowaniem swojego funkcjonariusza.
MTS: ONZ ma osobowość prawnomiędzynarodową i może występować z roszczeniami opartymi na prawie międzynarodowym, także przeciwko tworzącym ją państwom - ponieważ jest to konieczne dla osiągnięcia celów i zasad wyszczególnionych w Karcie NZ (zasada efektywności). Osobowość (podmiotowość) na płaszczyźnie międzynarodowej może być wywiedziona z uprawnień, celów i praktyki danej organizacji międzynarodowej.
Sprawa IHLENA
(Norwegia v. Dania)
Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej 1922 r.
STSM: wypowiedź tej natury udzielona przez ministra spraw zagranicznych w imieniu rządu na prośbę przedstawiciela dyplomatycznego obcego państwa w kwestii należącej do jego kompetencji jest wiążąca dla państwa, które reprezentuje.
martita6070