Powszechnie stosuje się następujące sposoby podziału państw:
· ze względu na zasady organizacji aparatu państwowego;
o charakter głowy państwa;
§ monarchia;
§ absolutna;
§ konstytucyjna;
§ parlamentarna;
§ republika;
§ arystokratyczna;
§ demokratyczna;
o relacje między organami państwowymi;
§ system dyrektoriatu;
§ system parlamentarny;
§ system kanclerski;
§ system parlamentarno-gabinetowy;
§ system gabinetowo-parlamentarny;
§ system parlamentarno-komitetowy;
§ system prezydencki;
§ system semiprezydencki;
Ze względu na charakter systemu politycznego wyróżnia się co najmniej trzy modele formy rządów:
1) demokratyczne,
2) częściowo demokratyczne,
3) totalitarne
System parlamentarny - system rządów opierający się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. rozdziale funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten pozwala na łączenie funkcji w rządzie i parlamencie. Rząd zobowiązany jest do ustąpienia w wyniku otrzymania wotum nieufności w parlamencie. Głowa państwa może rozwiązać parlament, prawo to występuje z pewnymi ograniczeniami (np. w RFN), lub bez ograniczeń (np. w Wielkiej Brytanii).
System parlamentarny występuje zarówno w republikach (zróżnicowane formy), jak i monarchiach (gdzie przeważnie zaznacza się dominacja premiera nad monarchą). Spośród systemów parlamentarnych wyróżnia się następującego jego rodzaje:
System parlamentarno-gabinetowy - system polityczny, w którym rząd z premierem na czele jest powołany i odwołany przez głowę państwa. Rząd odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania). Władza wykonawcza, czyli egzekutywa, ma też prawo rozwiązywać parlament.
Rząd jest powoływany spośród przedstawicieli partii (lub koalicji) mającej większość w parlamencie. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ponoszą ja natomiast członkowie rządu kontrasygnujący jej akty urzędowe. System rządów wykształcony w praktyce angielskiej XVIII-XIX w. Rozpowszechniony obecnie w Danii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Austrii oraz we Włoszech. Współcześnie występuje tendencja uniezależniania się rządu od parlamentu. Jego odmianą jest tzw. system kanclerski (Niemcy).Głowa państwa ma przede wszystkim zadanie reprezentować państwo, a wszystkie akty przez nią wydane musza zawierać odpowiednią kontrasygnatę.
1. parlament (a przynajmniej jego izba niższa) jest wybierany w wyborach powszechnych;
2. układ sił w parlamencie (lub podjęte w nim uzgodnienia gdy żadna z partii nie posiada większości) przesądza o powołaniu premiera i powołaniu rządu;
3. rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, który może wyrazić wotum nieufności, oznaczające ustąpienie co najmniej jednego ministra, najczęściej zaś całego gabinetu;
4. rząd ma wpływ na rozwiązanie parlamentu (czasem jednej jego izby gdy jest dwuizbowy) przed upływem kadencji, co powoduje konieczność rozpisanie przedterminowych wyborów;
5. między parlamentem a rządem istnieje system powiązań organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych (ministrowie mogą być i często są deputowanymi) co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej;
6. głowa państwa (w postaci prezydenta lub monarchy) nie kreuje polityki wewnętrznej, ani zagranicznej, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a także wobec woli większości parlamentarnej (powołuje premiera, zarządza wybory przedterminowe)
System gabinetowo-parlamentarny - system rządów, który charakteryzuje przewaga gabinetu nad parlamentem, a głowa państwa pełni jedynie funkcję reprezentacyjną. Taki system obowiązuje w Wielkiej Brytanii. Cechy wyróżniające to:
1. Skład gabinetu określa premier,
2. Premier ma status najwyższego doradcy królowej a także obsadza
stanowiska w administracji rządowej oraz stanowiska kościelne,
3. Rząd tracący zaufanie Izby Gmin podaje się do dymisji lub zwraca się do monarchy z prośbą o rozwiązanie Izby Gmin i przeprowadzenie nowych wyborów.
System parlamentarno-komitetowy (komitetowo-wiecowy; rządów zgromadzenia; konwentu) - system rządów występujący w konstytucji jakobińskiej 1793, Komunie Paryskiej, w ustroju licznych państw Bloku Wchodniego oraz we współczesnej Szwajcarii. System ten zakłada jednolitość władzy państwowej:
· parlament jest organem władzy najwyższej (posiada władzę ustawodawczą i wykonawczą);
· rząd powoływany jest przez parlament a nie przez głowę państwa (rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu;)
· rząd odpowiada politycznie przed parlamentem, ale konflikt na linii rząd-parlament może zostać rozstrzygnięty tylko na korzyść parlamentu;
· ministra nie można odwołać (ustępuje sam lub gdy nie zostanie wybrany do parlamentu w następnych wyborach;
· głową państwa zostaje członek rządu o najdłuższym stażu;
· głowa państwa odpowiada politycznie przed parlamentem (ponosi też odpowiedzialność karną);
· głowa państwa nie ma prawa rozwiązania parlamentu przed upływem jego kadencji.
System kanclerski – forma ustroju demokratycznego występująca w Republice Federalnej Niemiec. Na szczeblu federalnym praktycznie cała władza wykonawcza należy do kanclerza - głowy rządu federalnego, który jest wybierany przez niższą izbę parlamentu, czyli Bundestag. Większość władzy prawodawczej należy do niższej izby parlamentu - Bundestagu, która jest wybierana w wyborach mieszanych, proporcjonalno-większościowych z 5% progiem poparcia. Wyższa izba parlamentu Bundesrat składa się z delegatów rządów krajowych i pełni głównie rolę kontrolną. Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz pełni on w zasadzie rolę głównie reprezentacyjną oraz posiada pewną władzę nad systemem sądowniczym. Jego władza nabiera większego znaczenia tylko w czasie kryzysów gabinetowych, kiedy to ma on prawo wskazać kandydata na kanclerza oraz rozwiązać parlament.
System prezydencki (prezydencjalizm) - system polityczny w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi (jako organowi władzy wykonawczej) przysługuje pełnia władzy wykonawczej, oraz zwolnienie z odpowiedzialności przed parlamentem - pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych. Cechami prezydencjalizmu są:
1. monizm egzekutywy (jeden ośrodek władzy wykonawczej),
2. wybór prezydenta w głosowaniu powszechnym,
3. określona w czasie kadencja,
4. ministrowie tworzący gabinet odpowiadają przed prezydentem,
5. akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty,
6. nie można odwołać prezydenta, chyba, że naruszy konstytucję,
7. możliwość wydania dekretów na mocy ustawy w sytuacjach nadzwyczajnych (np. okres wojny),
8. stabilny rząd na czele którego stoi prezydent lub osoba przez niego powołana.
Przykładem prezydenckiego systemu rządów są Stany Zjednoczone oraz liczne republiki południowoamerykańskie. Prezydent Stanów Zjednoczonych pełni również funkcję Zwierzchnika Sił Zbrojnych (ale Kongres- parlament decyduje o budżecie na wojnę i o wojnie i pokoju), powołuje przedstawicieli dyplomatycznych i najwyższych urzędników państwowych. Senat zatwierdza kandydatury większością 2/3 głosów. Prezydent ma prawo weta, które może być jednak odrzucone większością 2/3 głosów obu izb Kongresu.
Parlament nie może odwołać prezydenta, odpowiada on tylko przed narodem i konstytucją. Może on jednak(parlament) zastosować tzw. impeachment - uchylenie władzy prezydenta w wypadku złamania przez niego prawa. 1/3 Senatu jest zmieniana co 2 lata w wyborach powszechnych. Sąd najwyższy bada zgodność prawa z konstytucją.
System semiprezydencki (inaczej system półprezydencki lub parlamentarno-prezydencki "mieszany") - system polityczny, forma rządów pośrednia między systemem parlamentarnym a prezydenckim, dzisiaj m.in. we Francji. Za jego twórców uznaje się Charlesa de Gaulle'a i Georgesa Pompidou. Prezydent wybierany w wyborach powszechn...
martita6070