Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

WYDATKI PUBLICZNE

1.              Ogólne charakterystyka budżetu państwa              2

2.              Wydatki publiczne              3

3.              Problematyka racjonalizacji w gospodarce budżetowej              3

4.              Wydatki budżetu w roku 2002              3

1.       Ogólne charakterystyka budżetu państwa

Pojęcie budżetu określić można w zależności, od tego, na co bardziej kładziemy nacisk.[1] W ustawie o finansach publicznych art. 61 definiuje budżet państwa zaś art. 109 budżet jednostek samorządu terytorialnego. Bez względu jednak, jakiego podmiotu dotyczy budżet ma kilka cech wspólnych:

ü      jest zestawieniem przewidywanych dochodów i wydatków,

ü      uchwalany jest w formie ustawy/uchwały budżetowej,

ü      uchwalany na okres jednego roku kalendarzowego,

ü      odpowiada określonym zasadom budżetowym,

ü      pełni funkcję: redystrybucyjną, sygnalizacyjno-kontrolną[2],

Ogólną definicję przedstawić można jako: „Budżet jest podstawowym planem finansowym, uchwalanym przez organy przedstawicielskie, w którym ustala się w sposób dyrektywny zadania polegające na bezzwrotnym gromadzeniu i rozdziale scentralizowanych zasobów pieniężnych, stosownie do planowanych zadań publicznych[3].

Podstawowymi funkcjami, jakie realizuje się zarówno na szczeblu budżetu centralnego jak i budżetów lokalnych są[4]:

1)     funkcja fiskalna - polegającą na gromadzeniu dochodów poprzez różne formy świadczeń na rzecz państwa (podatki, opłaty itp.) oraz finansowaniu rożnych ogniw aparatu państwowego i określonych zadań podejmowanych przez państwo,

2)     funkcja redystrybucyjna - oznaczającą wtórny podział dochodu narodowego W tej funkcji państwo ściąga do swej dyspozycji część dochodu narodowego i przekazuje go w różnej postaci określonym grupom społecznym (np. świadczenia na rzecz bezrobotnych, finansowanie świadczeń emerytalnych, zasiłków chorobowych itp.),

3)     funkcja stymulacyjna - polegającą na oddziaływaniu na koniunkturę i wzrost gospodarczy W tej funkcji występuje oddziaływanie zarówno systemu dochodów, jaki wydatków budżetowych np. wysokie opodatkowanie zysków może wpływać hamująco na inwestycje, ogólne zaś obniżenie stopy opodatkowania dochodów działa stymulujące na popyt społeczny i pobudza koniunkturę Wzrost wydatków państwa na cele inwestycyjne oraz na finansowanie zamówień publicznych przyczynia się do ożywienia w różnych dziedzinach gospodarki narodowe)

Stopień realizacji powyższych funkcji na każdym z tych poziomów (centralnym czy lokalnym) zależy w znacznej mierze od znaczenia, jakie w systemie administracji publicznej posiada władza centralna a jakie władze lokalne. Najczęściej w gestii budżetów lokalnych znajdują się takie działy jak gospodarka komunalne, mieszkaniowa, oświata, ochrona zdrowia, kultura, utrzymanie porządku publicznego, infrastruktura lokalna. Władze lokalne realizują zadania własne, a także przekazywane im przez szczebel centralny. Finansują je z własnych dochodów a także z subwencji przekazywanych przez budżet centralny. Istnienie tego rodzaju subwencji jest koniecznością wobec dużego zróżnicowania stopnia dochodowości władz lokalnych, będącego z kolei rezultatem różnego poziomu rozwoju gospodarczego poszczególnych rejonów administracji kraju.

Tendencją we współczesnych państwach jest wzrost zakresu zadań realizowanych przez władze lokalne, a więc także wzrost roli budżetów terenowych w finansowaniu tych zadań. Jest to tendencja społecznie postępowa, sprzyja, bowiem wyzwalaniu lokalnych inicjatyw w rozwiązywaniu zadań, istotnych dla państwa jako całości jak i dla społeczności lokalnej.

2.       Wydatki publiczne

Wydatki są głównym instrumentem realizacji alokacyjnej funkcji finansów publicznych. Wielkość wydatków i ich struktura jest uwarunkowana historycznie, jak i zdeterminowana realizowaną przez władze publiczne doktryną społeczno-gospodarczą. Zależą wiec one głównie od:

ü      zakresu finansowania przez państwo zadań publicznych,

ü      zakresu finansowania przez państwo usług społecznych,

ü      skali ingerencji państwa w procesy gospodarcze,

ü      wydajności fiskalnej państwa mierzonej stopniem redystrybucji dochodów.

W teorii i w praktyce występuje wiele klasyfikacji wydatków publicznych. Do klasycznych podziałów należy wyodrębnienie wydatków ze względu na ich przeznaczenie na cele bieżące lub średnio- i długookresowe. Rozróżnia się więc wydatki:

Ø      bieżące,

Ø      kapitałowe (majątkowe).

Udział tych drugich w wydatkach ogółem jest o tyle ważny, że państwo za ich pośrednictwem może oddziaływać na rozwój regionów, ograniczanie bezrobocia czy też procesy restrukturyzacji poszczególnych branż.

Analiza danych zawartych w tabeli poniżej wskazuje na systematyczny wzrost wydatków w wartościach nominalnych. W 2000 r. wzrosły one w porównaniu z 1991 r. ośmiokrotnie. Przy czym, wydatki kapitałowe utrzymują się ciągle na bardzo niskim poziomie, przy tendencji spadkowej w latach 1999-2000 i stanowią zaledwie 7% wydatków całego sektora finansów publicznych.

Wysokość i udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB w latach 1991-2000

Źródło: Wydatki publiczne Teoria i zastosowanie  Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej 2000 str. 145

Kolejny, najczęściej stosowany podział oparty jest na kryterium szczebla władzy wydatkującej środki publiczne. Rozróżnia się wydatki:

v     rządowe,

v     samorządowe.

Czasami stosuje się według tego samego kryterium podział na wydatki: centralne, regionalne, lokalne.

Rozróżnienie to jest o tyle istotne, że pozwala na analizę stopnia faktycznej decentralizacji władzy w państwie. Powszechnie przyjmuje się, że władze samorządowe (ponieważ są bliżej obywateli) lepiej znają potrzeby zbiorowości lokalnych i regionalnych, łatwiej także poddają się one kontroli. W praktyce stwarza to szansę na efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych przez samorządy niż przez władze centralne.

Udział wydatków budżetowych w PKB według kryterium szczebla władzy wiatach 1991-2000 (w %)