definicje.pdf

DEFINICJE PODSTAWOWYCH POJĦĘ: ZDOLNOĺCI, UZDOLNIENIA, UCZEİ

ZDOLNY

POJĦCIE ZDOLNOĺCI

W literaturze psychologicznej pojħcie ázdolnoĻciÑ uŇywane jest w co najmniej czterech

znaczeniach:

I. ZdolnoĻci rozumiane jako wyznaczniki rŇnic indywidualnych w osiĢgniħciach ludzi

w porwnywalnych, takich samych lub zbliŇonych sytuacjach.

A. ZdolnoĻę bywa rozumiana jako synonim sprawnoĻci, biegþoĻci i szybkoĻci rezultatu,

wyniku (B. Hornowski, 1976; H. J. Eysenck, 1971; Cz. Nosal, 1990);

B. ZdolnoĻę pojmowana jako wiħksza (lepsza) pojemnoĻę, np. pamiħci (B. Hornowski,

1978);

C. ZdolnoĻę kojarzona z wyŇszĢ jakoĻciĢ, gþħbokoĻciĢ i rozlegþoĻciĢ analizy, syntezy,

procesu rozumowania (W. Szewczuk, 1966; Z. Pietrasiıski, 1975; J. Strelau, 1987;

Cz. Nosal, 1990);

II.

A. ZdolnoĻę rozumiana jako aktualna moŇliwoĻę wykonania czegoĻ, umiejħtnoĻę

posiadana przez jakĢĻ jednostkħ (áabilityÑ);

B. ZdolnoĻę pojmowana jako potencjalna moŇliwoĻę nabycia biegþoĻci, umiejħtnoĻci,

ktrej jednostka jeszcze nie posiada (áaptitudeÑ);

C. ZdolnoĻę jako maksymalny poziom osiĢgniħę, sprawnoĻci, do ktrego moŇe dojĻę

jednostka (potencjalnie) w idealnych warunkach dziħki zadatkom wrodzonym

(ácapacityÑ);

III. ZdolnoĻę jako wzglħdnie trwaþa cecha procesw poznawczych, determinujĢca wysoki

poziom osiĢgniħę jednostki Î wysoka inteligencja (B. Hornowski, 1978), ukþad warunkw

wewnħtrznych danej jednostki (W. Szewczuk, 1979), rŇnice indywidualne (Z. Pietrasiıski,

1982), czynniki instrumentalne (T. ņuk, 1984), hipotetyczna wþaĻciwoĻę jednostki

(M. Tyszkowa, 1990). ZdolnoĻci stanowiĢ przyczynħ, siþħ sprawczĢ þatwoĻci, szybkoĻci

i niezawodnoĻci pobierania informacji oraz ich przetwarzania, umiejħtnoĻci podejmowania

decyzji oraz skutecznego dziaþania odtwrczego i twrczego.

IV. ZdolnoĻci sĢ to indywidualne wþaĻciwoĻci czþowieka. Dziħki nim moŇna ksztaþtowaę

rŇnego rodzaju nawyki, sprawnoĻci i umiejħtnoĻci, w tym takŇe twrcze (K. Obuchowski,

1985). Za poziom osiĢgniħę odpowiadajĢ nie tylko procesy poznawcze i myĻlenie ale rwnieŇ

motywacja, emocje, cechy wolitywne (siþa woli) i charakterologiczne.

Przykþadowe definicje zdolnoĻci wg autorw polskich:

J. Reykowski:

ZdolnoĻci to warunki wewnħtrzne, dziħki ktrym ludzie zaangaŇowani, a wiħc o tej samej

motywacji i jednakowo przygotowani, opanowujĢ danĢ dziaþalnoĻę niejednakowo szybko,

a poziom osiĢgniħtych przez nich rezultatw jest rŇny.

W. Szewczuk:

ZdolnoĻci istniejĢ tam, gdzie stopieı sprawnoĻci wykonywania dziaþania jest wyŇszy od

Ļredniego.

St. Gerstmann:

ZdolnoĻci to zespþ czynnikw organicznych i zwiĢzane z nimi funkcjonowanie wþaĻciwoĻci

psychicznych umoŇliwiajĢcych szczeglnie sprawne wykonanie rŇnorodnych czynnoĻci

i bardziej skomplikowanych dziaþaı.

W. Okoı:

ZdolnoĻci przejawiajĢ siħ w þatwoĻci, szybkoĻci i niezawodnoĻci potwierdzenia

i przetwarzania informacji, umiejħtnoĻci podejmowania decyzji oraz w skutecznym

samodzielnym i twrczym dziaþaniu.

C. Nosal:

ZdolnoĻci to dyspozycje poznawcze. Obok zdolnoĻci oglnych wystħpujĢ zdolnoĻci

specjalne. ZdolnoĻci oglne, to dyspozycje globalne, odnoszĢce siħ do umysþu jako caþoĻci.

ZdolnoĻci specjalne majĢ charakter lokalny Î sĢ ukþadami wyspecjalizowanymi w odbiorze

i przetwarzaniu okreĻlonego rodzaju bodŅcw.

UZDOLNIENIA

Uzdolnienia to zþoŇone zdolnoĻci, umoŇliwiajĢce wykonywanie na dobrym poziomie

zþoŇonych dziaþaı. UmoŇliwiajĢ specjalny rodzaj aktywnoĻci wewnĢtrz okreĻlonego obszaru

Î np. literackie, baletowe, plastyczne, naukowe, itp. Szczeglnym rodzajem uzdolnieı,

warunkujĢcych wysokie (wybitne) osiĢgniħcia w dowolnej dziedzinie aktywnoĻci, sĢ tzw.

uzdolnienia twrcze. Wybitne osiĢgniħcia obok uzdolnieı w danej dziedzinie i uzdolnieı

twrczych wymagajĢ takŇe wysokiej inteligencji oglnej. Ludzi obdarzonych ww. atrybutami

nazywamy utalentowanymi. Ci nieliczni, ktrzy wyrŇniajĢ siħ uzdolnieniami w wielu

dziedzinach, wysokim poziomem uzdolnieı twrczych oraz wybitnĢ inteligencjĢ zasþugujĢ na

miano geniuszy.

UCZEİ ZDOLNY

M. Partyka:

Na okreĻlenie i rozumienie pojħcia áuczeı zdolnyÑ majĢ wpþyw dwie oceny: spoþeczna

i psychologiczna.

• Uczeı zdolny w rozumieniu spoþecznym (czħsto potocznym, a takŇe szkolnym), to

taki, ktry dobrze siħ uczy, jest grzeczny, ma wzorowe zachowanie i inne osiĢgniħcia

szkolne.

• Uczeı zdolny w rozumieniu psychologicznym to taki, ktry ma wysoki iloraz

inteligencji, duŇe osiĢgniħcia, wysoki poziom twrczy, tzn., Ňe charakteryzuje go

niepokj poznawczy, umie oderwaę siħ od utartych schematw, potrafi znaleŅę siħ

w nowej sytuacji, ma pomysþy nowych rozwiĢzaı starych problemw, nie boi siħ

nowych rzeczy.

Uczniowie zdolni dzielĢ siħ na trzy grupy:

- uczniowie o ponadprzeciħtnych zdolnoĻciach,

- uczniowie o ponadprzeciħtnych osiĢgniħciach,

- uczniowie o ponadprzeciħtnych zdolnoĻciach i osiĢgniħciach.

Raport Marlanda (USA):

Uzdolnionymi i utalentowanymi nazywamy dzieci, o ktrych wykwalifikowani

profesjonaliĻci orzekli, Ňe dziħki wybitnym zdolnoĻciom sĢ w stanie wykazaę siħ

zaawansowanymi dokonaniami. W celu urzeczywistnienia wkþadu, jaki dzieci te mogþyby

wnieĻę w siebie i spoþeczeıstwo, naleŇy dostarczyę im zrŇnicowanych programw i/lub

usþug edukacyjnych, wykraczajĢcych poza standardowe programy szkolne. WĻrd dzieci,

ktre sĢ w stanie wiele dokonaę, znajdujĢ siħ dzieci wykazujĢce siħ osiĢgniħciami i/lub

potencjalnymi zdolnoĻciami w jednej lub kilku dziedzinach, takich jak:

- oglne zdolnoĻci umysþowe,

- specyficzne umiejħtnoĻci w gþwnych przedmiotach szkolnych,

- twrcze, produktywne myĻlenie,

- zdolnoĻci przywdcze,

- sztuki plastyczne i wykonawcze,

- zdolnoĻci psychomotoryczne.

MoŇna przyjĢę, Ňe zastosowanie tych kryteriw do rozpoznawania dzieci uzdolnionych

wyodrħbni przynajmniej 3 Î 5 % populacji szkolnej.

Kongres Stanw Zjednoczonych:

Dzieci uzdolnione, to dzieci, ktre przejawiajĢ moŇliwoĻci zaawansowanych dokonaı

w dziedzinie umysþowej, twrczej, w zakresie zdolnoĻci przywdczych czy

w poszczeglnych przedmiotach nauczania i ktre, w celu peþnego rozwiniħcia tych

moŇliwoĻci, wymagajĢ usþug lub zajħę nie dostarczanych przez standardowĢ szkoþħ.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: