UCZESTNICY
1. W postępowaniu toczącym się po uchyleniu wyroku sądu I instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, już po odczytaniu aktu oskarżenia 12-letni pokrzywdzony wytoczył powództwo cywilne, składając do akt sprawy odręcznie napisany przez siebie pozew. Sąd przyjął powództwo i dalej prowadził sprawę. Po kilku miesiącach, w toku postępowania, okazało się, że jego roszczenie jest również przedmiotem innego postępowania toczącego się w sąsiednim wydziale cywilnym.
Oceń stan faktyczny.
2. W trakcie toczącego się postępowania przygotowawczego w sprawie o kradzież zegarka, chory psychicznie pokrzywdzony wniósł pozew, w którym domagał się zadośćuczynienia za krzywdę moralną, bo zegarek był cenną pamiątką rodzinną. Policjant prowadzący postępowanie oddalił powództwo jako niezasadne i orzekł o kosztach, podając w uzasadnieniu swej decyzji, iż powód nie uiścił wpisu, a także nie dopełnił wymogu wynikającego z przymusu adwokacko-radcowskiego.
Ocen decyzję Policjanta.
3. Anna K. popełniła przestępstwo z art. 286§1 k.k. na szkodę Kamila G. oraz spółki „TELE-FONY” s.a. Po wywołaniu sprawy radca prawny reprezentujący spółkę wytoczył powództwo cywilne przeciwko oskarżonej oraz oświadczył, iż spółka będzie działać jako oskarżyciel posiłkowy. Kamil G. stwierdził, iż jego będzie reprezentował notariusz Andrzej T. Oskarżona poprosiła, by poczekać na jej obrońcę, który jeszcze nie dotarł do sądu – aplikanta radcowskiego roku Adama W.
Rozważ pojawiające się problemy.
4. Mimo iż należący do Europejskiego Związku Niewidomych pokrzywdzony Marek T. władał biegle jedynie gwarą kaszubską, sąd nie chciał przyznać mu prawa do korzystania z pomocy tłumacza, ani wyznaczyć pełnomocnika z urzędu. Wówczas Marek T. udzielił pełnomocnictwa adwokatowi występującemu już w procesie jako pełnomocnik powoda cywilnego. W toku procesu pomiędzy pokrzywdzonym a powodem cywilnym powstał spór co do wysokości szkody.
Dokonaj analizy prawnej tego stanu faktycznego.
5. Oskarżony Adam K. sporządził i wniósł kasację. Prezes sądu apelacyjnego wezwał go do uzupełnienia jej braków formalnych. Adam K. wniósł wówczas o ustanowienie dla niego obrońcy z urzędu, gdyż jest bezrobotnym bez prawa do zasiłku. Ustanowiony adwokat odmówił sporządzenia kasacji, stwierdzając iż nie znajduje podstaw do zaskarżenia wyroku. Adam K. skierował do sądu pismo, w którym prosił o wyznaczenie innego obrońcy, gdyż ten nie chce wywiązać się ze swoich obowiązków.
Czy obrońca miał obowiązek sporządzenia kasacji?
6. Oskarżonym Adamowi G. i Lucjanowi U. kierownik sekretariatu wyznaczył jednego obrońcę z urzędu w osobie profesora prawa karnego. W postępowaniu przygotowawczym obaj oskarżeni przedstawiali spójną i konsekwentną wersję wydarzeń. Jednakże składając wyjaśnienia na rozprawie zaczęli się wzajemnie pomawiać.
7. Podczas imprezy imieninowej doszło do rodzinnej sprzeczki. W efekcie Adam G. oskarżony został o znieważenie teściowej. Jego obrońca, idąc za radą klienta, zawnioskował dowód z przesłuchania teścia, spodziewając się, zeznań korzystnych dla oskarżonego. Niestety, zeznania te poważnie obciążyły Adama G. Oskarżony w swojej apelacji podniósł, iż obrońca, powołując na świadka męża pokrzywdzonej, mimo braku złych intencji, działał na jego niekorzyść. Dlatego dowód ten nie mógł stanowić podstawy ustaleń faktycznych w sprawie.
Rozważ zaistniały problem.
8. Jan K. był oskarżony o zabójstwo. W sprawie tej już w postępowaniu przygotowawczym zastosowano tymczasowe aresztowanie. W związku z tym prezes sądu wyznaczył mu obrońcę z urzędu. W toku rozprawy sąd uchylił tymczasowe aresztowanie i cofnął wyznaczenie obrońcy. We wniesionej apelacji oskarżony podniósł, iż naruszono jego prawo do obrony, a ponadto od tej decyzji sądu nie mógł się odwołać.
Wskaż uchybienia.
9. Sprawę Karola K. po uchyleniu wyroku przez sąd odwoławczy ponownie rozpoznawał sąd rejonowy. Podczas słuchania świadków swój udział w sprawie zgłosił przedstawiciel Stowarzyszenia Na Rzecz Aresztowanych, a także reprezentant miejscowych struktur politycznych. Sąd odmówił dopuszczenia ich do udziału w postępowaniu stwierdzając, że nie leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości, bowiem obroną oskarżonego powinien zająć się jego obrońca. Dodatkowo wskazał, iż wprawdzie termin do przystąpienia przedstawiciela społecznego do udziału w postępowaniu jest terminem instrukcyjnym, jednakże w przedmiotowej sprawie już minął.
Oceń zaistniałą sytuację.
Jaki jest zakres uprawnień przedstawiciela społecznego w postępowaniu karnym?
16. Na rozprawie przed sądem rejonowym nieletni oskarżony korzystał z obrońcy z wyboru. Obrońca nie uległ sugestiom oskarżonego i nie zgodził się na nakłanianie świadków do składania fałszywych zeznań. Wówczas oskarżony po złożeniu wyjaśnień oświadczył, iż wypowiada pełnomocnictwo swemu obrońcy, ponieważ utracił do niego zaufanie. Jest w zupełności w stanie bronić się sam, zresztą nikt nie jest w stanie go przymusić do korzystania z pomocy obrońcy. Sąd zgodził się z opinią oskarżonego, rozprawa toczyła się dalej i zapadł wyrok.
Oceń postępowanie sądu w tej sprawie.
17. W sprawie o przestępstwo z art. 157 § 2 k.k. oskarżonym był Adam P. Postępowanie dowodowe wykazało, iż oskarżyciel prywatny Marek W. doznał podczas weselnego zajścia ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W tej sytuacji jeden z ławników sugerował, by zmienić kwalifikację prawną czynu, pouczyć o tym i skazać Adama P. Sąd tak też uczynił.
Jak należało w tej sytuacji postąpić?
19. Oskarżony przesłuchiwany na rozprawie głównej nie przyznał się do winy. Wówczas wstał jego obrońca i zgłosił wniosek dowodowy o przesłuchanie go w charakterze świadka. Tak też się stało. Obrońca zeznał, że klient przyznał mu się do winy, co poważnie zaciążyło na wydanym wyroku skazującym. W uzasadnieniu sąd podniósł dużą rolę obrońcy w kształtowaniu odpowiedniego wizerunku wymiaru sprawiedliwości. W sporządzonej przez siebie apelacji oskarżony podał, iż lepiej by było dla niego, gdyby bronił go znajomy radca prawny.
Czy oskarżony ma rację?
21. W sprawie o czyn z art. 148 § 1 k.k. akt oskarżenia popierał przed sądem policjant, motywując powyższe dobrą znajomością z pokrzywdzonym i chęcią doprowadzenia do wyroku skazującego. W toku rozprawy oskarżony zażądał wyłączenia gorliwie go oskarżającego policjanta. Przewodniczący składu orzekającego stwierdził wówczas, iż wniosek taki może rozpoznać dopiero sąd odwoławczy.
Omów pojawiające się problemy.
22. Postępowanie przygotowawcze w sprawie o czyn z art. 278 § 1 k.k. umorzono. Zażalenie na nie wywiódł pełnomocnik pokrzywdzonej spółki z o.o. – Adam W. wykonujący zawód radcy prawnego. Prokurator wydał zarządzenie o odmowie przyjęcia zażalenia z uwagi na wniesienie go przez osobę nieuprawnioną, stwierdzając, że z wyjątkiem instytucji określonych w art. 88 § 2 k.p.k. radca prawny może być pełnomocnikiem danego podmiotu jedynie w zakresie roszczeń majątkowych.
23. Nieletniego oskarżonego Karola K. w postępowaniu przed sądem reprezentował brat. Zgłaszał on na rozprawie liczne wnioski dowodowe. Gdy jednak taki wniosek chciał zgłosić sam Karol K. spotkał się z ostrą reakcją przewodniczącego składu sądzącego, który zwrócił mu uwagę, iż nie ma prawa głosu, gdyż jego prawa w procesie wykonuje jego brat.
Oceń postępowanie w powyższej sprawie.
24. Adam K. został tymczasowo aresztowany 1 czerwca 2006 r. w związku z zarzutem popełnienia zbrodni zabójstwa. Wówczas obrońcę ustanowił mu jego najlepszy kolega, udzielając w jego imieniu pełnomocnictwa ich wspólnemu znajomemu z czasów dzieciństwa Andrzejowi M., który obecnie praktykuje jako adwokat. Sąd odmówił jednak zgody na widzenie oskarżonego z Andrzejem M. i zastrzegł, że ich korespondencja będzie podlegała cenzurze. Adam K. wniósł zażalenie na decyzję sądu do dyrektora zakładu karnego, podnosząc, że wedle jego wiedzy w dniu 10 czerwca 2006 roku prokurator zamierza wnieść przeciwko niemu akt oskarżenia do sądu.
25. Wiesław P. korzystał z pomocy obrońcy z uwagi na to, że od dzieciństwa był niemy. Na skutek leczenia odzyskał jednak mowę. W tej sytuacji przewodniczący wydziału postanowił cofnąć mu wyznaczonego obrońcę. Przeciwko tej decyzji oponował oskarżony twierdząc, że k.p.k. nie przewiduje takiej możliwości.
Czy miał rację? Czy jeśli istniała taka możliwość przewodniczący wydziału był uprawniony do tej czynności i czy była ona zaskarżalna? Uzasadnij swoje stanowisko.
27. Na rozprawę w sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. zgłosiło się kilku mieszkańców miejscowości, żądając dopuszczenia ich do udziału w postępowaniu w charakterze oskarżycieli posiłkowych, gdyż ofiara przestępstwa była ich bardzo dobrą przyjaciółką i wiele jej zawdzięczają. Przewodniczący składu uznał, iż dla dobra wymiaru sprawiedliwości należy umożliwić im udział w procesie, ale w charakterze „doradców” prokuratora, a nie oskarżycieli posiłkowych. W toku rozprawy zaczęli oni zadawać liczne pytania oskarżonemu.
Oceń postępowanie sadu.
28. Podczas rozprawy prokurator poprosił o głos i stwierdził, że cofa akt oskarżenia. Przewodniczący składu sądzącego zadecydował wówczas o zwolnieniu go od udziału w sprawie, słusznie uznając, iż jest on w tej sytuacji zupełnie niepotrzebny. Obrońca, powołując się na zasadę skargowości, wniósł natychmiast wniosek o umorzenie postępowania, jednakże sędzia stwierdził, że będzie samodzielnie prowadził dalsze postępowanie, gdyż przekonany jest o winie oskarżonego. W końcu poprosił siedzącego na sali aplikanta prokuratorskiego I roku o to, by zechciał „zastąpić” prokuratora. Aplikant chętnie zgodził się na to.
Czy w powyższym stanie faktycznym doszło do uchybień?
29. W sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. oskarżony ustanowił sześciu obrońców. Wprawdzie przewodniczący składu sugerował zmniejszenie ich liczby, jednakże oskarżony nie uległ, grożąc skargą do Strasburga. Wówczas sędzia ustąpił. Wydał tylko postanowienie, w którym wyjaśnił zawiłość sprawy i zasadność dopuszczenia do udziału w sprawie takiej ilości obrońców. Obrońcy kłócili się, kto ma pierwszy zabierać głos. W końcu sędzia nie wytrzymał nerwowo i usunął z sali czterech z nich, dodając z ulgą, iż „teraz wreszcie będzie miał spokój”. Podczas kolejnej rozprawy zmarł na zawał serca jeden z dwóch pozostałych obrońców. Wówczas oskarżony zażądał zawieszenia postępowania, twierdząc, iż zachodzi przeszkoda w prowadzeniu postępowania. Prosił nawet o umorzenie postępowania, bo jak stwierdził, żaden inny adwokat nie będzie bronił go tak dobrze.
Jak sądzisz, co mógł w niej napisać?
31. Na rozprawie w sprawie przeciwko Bazylemu P. na sali siedziało wielu jego kompanów. Podczas rozprawy jeden z nich wstał i stwierdził, iż jest przedstawicielem organizacji zrzeszającej byłych osadzonych i chciałby wziąć czynny udział w niniejszym postępowaniu. Przewodniczący składu odmówił mu, pouczając go jednocześnie, że może skorzystać z „prawa do wytoczenia oskarżenia ubocznego”. Gdy ten chciał zatem to uczynić, przewodniczący stwierdził, iż termin do wystąpienia z takim wnioskiem już minął. Na kolejnej rozprawie ów jegomość zgłosił wniosek o przywrócenie terminu do wytoczenia oskarżenia ubocznego.
Oceń postępowanie sądu?
34. Po powrocie do Polski Adam K. został oskarżony o popełnienie przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. Z uwagi na fakt, iż długo przebywał w Niemczech zapomniał wiele podstawowych zwrotów z języka polskiego. Złożył więc wniosek o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu, ze względu na fakt, iż podczas przesłuchań nie jest w stanie porozumieć się z sądem. Jednak matka Adama K. nie czekając na decyzję w tej sprawie sama ustanowiła dla syna obrońcę z wyboru.
36. Poszkodowany w wypadku samochodowym Teodor T. złożył ustnie oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Niestety z powodu ciężkich obrażeń jakich doznał (m. in. utrata słuchu) nie mógł należycie wykonywać swoich uprawnień. W związku z tym wystąpił do prokuratora o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu. Prokurator odmówił. Podobnie postąpił sąd. W apelacji Teodor T. podniósł zarzut naruszenia jego prawa do obrony, szeroko opisując swoją krzywdę. Podkreślił, iż przez niewłaściwe postępowanie organów wymiaru sprawiedliwości oskarżony został uniewinniony.
Jak wedle Twej oceny należy ocenić zarzuty Teodora?
37. W toku rozprawy, po wszczęciu przewodu sądowego, oskarżony zwrócił się do sądu o wyłączenie od udziału w sprawie prokuratora, podnosząc, że jest w poważnym konflikcie z jego konkubiną. Dodał, iż wcześniej nie zgłaszał tego wniosku, bo obawiał się stosowania w śledztwie niedozwolonych metod przesłuchania. Ponadto oskarżony wniósł o ponowne przesłuchanie go przez sąd i ponowne przesłuchanie świadków, którzy już zeznawali, z udziałem innego prokuratora. Podniósł też, iż najlepiej by było gdyby całe postępowanie włącznie z przygotowawczym toczyło się od początku.
Czy wniosek o wyłączenie prokuratora powinien być uwzględniony? Czy powinny być powtórzone czynności dowodowe?
39. Adam M. i Zbigniew K. są podejrzani o kradzież W czasie trwającego postępowania przygotowawczego Zbigniew K. ciężko zachorował, w związku z czym postępowanie przeciwko niemu prokurator zawiesił, a następnie umorzył, a do sądu skierował akt oskarżenia tylko przeciwko Adamowi M. Przed rozpoczęciem przewodu sądowego prokurator zgłosił powództwo cywilne żądając zasądzenia od Adama M. i Zbigniewa K. solidarnie kwoty 10.000 zł oraz kosztów postępowania. Sędzia przewodniczący uznał, iż po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne i umorzył postępowanie w przedmiocie powództwa cywilnego. Jednocześnie zasugerował prokuratorowi, by ten złożył wniosek o zobowiązanie oskarżonego do naprawienia szkody.
Proszę ocenić powyższą sytuację.
41. W rozpoznawanej przez sąd rejonowy sprawie pokrzywdzony wniósł pozew, w którym żądał zasądzenia na swoją rzecz od oskarżonego Skarbu Państwa łącznej kwoty 100.000 zł. Uzasadniając powództwo wskazał, iż na szkodę składają się: rzeczywista strata, jakiej doznał i utracone przezeń korzyści. Prokuratura bowiem długo nie chciała wszcząć śledztwa, co spowodowało w jego majątku ogromne straty, nie wspominając o krzywdzie moralnej. Obrońca oskarżonego wniósł o wydanie przez sąd decyzji odmawiającej przyjęcia powództwa cywilnego, powołując się na jeden z przepisów kodeksu postępowania karnego i podnosząc, że do rozpoznania powództwa cywilnego, z uwagi na wartość przedmiotu sporu, przekraczającą kwotę 75.000 złotych jest, stosownie do art. 17 pkt 4 k.p.c., uprawniony wyłącznie sąd okręgowy. Sąd powziął wątpliwości co do zakresu stosowania do powództwa cywilnego w procesie karnym przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Idąc jednakże za radą obrońcy przekazał sprawę sądowi okręgowemu – wydziałowi cywilnemu. Dalej postępowanie toczyło się już przed sądami cywilnymi i w oparciu o kodeks postępowania cywilnego. W skardze skierowanej do Ministra Sprawiedliwości pokrzywdzony wskazał, iż nie po to w k.p.k. przewidziano możliwość wniesienia do sądu karnego powództwa cywilnego, żeby sąd karny przekazywał je sądowi cywilnemu.
Jaką decyzję powinien podjąć sąd rejonowy? Co wynika z art. 70 k.p.c.?
42. Na rozprawie w sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. oskarżony zażądał wyłączenia od udziału w sprawie swego własnego obrońcy, powołując się na fakt, iż jest on kibicem wrogiego dla niego klubu piłkarskiego. Jako że przewodniczący składu orzekającego nie znał się w ogóle na tajnikach piłki nożnej odmówił rozpatrzenia wniosku oskarżonego i sprawa toczyła się dalej. Oskarżony jednakże raz po raz zarzucał, iż naruszane jest jego prawo do obrony. W końcu sąd wyznaczył mu nowego obrońcę, wprawdzie już nie uprawiającego czynnie zawodu, jednak biegłego w sprawach karnych. Ten swoim substytutem ustanowił jednego z ławników – z wykształcenia prawnika, po egzaminie sędziowskim wpisanego na listę adwokatów. Ów szybko przystąpił do obrony oskarżonego. Sędzia nie protestował, jako że z ławnika Adama J. i tak niewiele było pożytku. Na rozprawach nie uważał, zajmując się czytaniem gazety.
Na czym polega Twoim zdaniem błąd sądu w niniejszej sprawie? Czy można łączyć różne role procesowe?
43. Oskarżycielowi prywatnemu Adamowi D. od początku się nie wiodło. Najpierw sąd nie chciał uznać skuteczności jego aktu oskarżenia, sugerując mu, iż konieczny jest pod nim podpis adwokata, nawet cywilisty, potem znowuż do całego postępowania przyłączył się prokurator, którego ewidentną intencją była pomoc oskarżonemu. Na żądanie Adama D. by opuścił salę rozpraw, prokurator odparł, iż on ma tutaj głos decydujący, a Adam D. może występować teraz tylko jako publiczność. Adam D. zrezygnował wówczas w ogóle z udziału w postępowaniu. Zaraz potem prokurator podstępnie odstąpił od oskarżenia, a prezes sądu wydał wyrok umarzający postępowanie. Tak się złożyło, że o wszystkim dowiedział się przypadkiem Adam D. Po konsultacji z prawnikiem, oburzony udał się do Ministerstwa Sprawiedliwości.
Co mógł zarzucić?
44. Oskarżony wniósł na rozprawie o wyłączenie protokolantki, podnosząc, iż ta nie ma wyższego wykształcenia i nie poradzi sobie z jego skomplikowanymi wypowiedziami. Sąd odmówił uwzględnienia wniosku, pouczając oskarżonego, iż polski kodeks postępowania karnego nic nie mówi o protokolantach i w kwestii ich doboru do spraw sądowych panuje zupełna swoboda. Oskarżonego niepokoiło jednak, iż na każdej z rozpraw kto inny protokołował, zwracał więc uwagę sądowi na powyższe zaniedbanie. W końcu sąd uznał, iż najlepiej będzie jak oskarżony sam będzie protokołował, co wyjaśnia, utwierdzi go to też w przekonaniu o bezstronności wymiaru sprawiedliwości. W apelacji prokurator podniósł, iż oskarżony nie może być protokolantem, a ponadto funkcje takową może sprawować tylko osoba posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze, co wprost wynika ze stosownych przepisów normujących funkcjonowanie sądów.
Czy prokurator ma rację?
45. W sprawie o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. oskarżycielem był przedstawiciel Państwowej Inspekcji Handlowej, znajomy z czasów studiów pokrzywdzonej Dagmary T. Sąd nie zareagował na zarzut obrońcy oskarżonego, iż organ ten nie jest uprawniony do działania w procesie karnym przed sądem, może jedynie czasem prowadzić dochodzenia, ale i to w drodze wyjątku. Wbrew jednak obawom obrońcy przedstawiciel Państwowej Inspekcji Handlowej znacznie przyczynił się do uniewinnienia jego klienta. W szczególności zgłaszane przez niego wnioski dowodowe miały ewidentnie na celu wykazanie niewinności Alojzego T. Pokrzywdzona Dagmara T. ostro protestowała przeciwko takiej postawie oskarżyciela, mimo iż początkowo godziła się aby ten organ oskarżał w jej sprawie. W apelacji podniosła, iż rolą oskarżyciela jest oskarżanie, a nie obrona oskarżonego, gdyż polskie prawo karne procesowe odróżnia funkcje procesowe jakie mają do spełnienia w procesie karnym różni jego uczestnicy. Z kolei przedstawiciel Państwowej Inspekcji Handlowej podał na rozprawie odwoławczej, iż pod koniec procesu odstąpił od oskarżenia, więc nie ma sobie nic do zarzucenia, a apelację wniósł, bo takie dostał polecenie przełożonego. Nie składał wcześniej wniosku o uzasadnienie, gdyż znajomy radca prawny poinformował go, iż nie jest do tego uprawniony.
Czy Twoim zdaniem wszystko w niniejszej sprawie przebiegało zgodnie z normami kodeksu postępowania karnego?
46. W sprawie o przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. pokrzywdzoną była spółka „Mundial 2100” Spółka Akcyjna. W jej imieniu wniosek o zobowiązanie oskarżonego do naprawienia szkody złożył prokurent. Sąd odmówił przyjęcia powyższego wniosku, podnosząc, iż prokurent nie jest uprawniony do składania takowych wniosków, a czynić to może jedynie prokurator aż do wydania wyroku w sprawie. Z decyzją tą nie zgodziła się pokrzywdzona spółka, w której imieniu zażalenie wywiódł jej pełnomocnik - radca prawny. Sąd pouczył wówczas radcę prawnego, iż może wytoczyć powództwo cywilne przeciwko oskarżonemu, o ile pokrzywdzona spółka złoży oświadczenie, iż będzie występować w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Wskaż uchybienia. Jakimi uprawnieniami dysponuje w procesie karnym pełnomocnik pokrzywdzonego?
47. W imieniu pokrzywdzonego Adama W. subsydiarny akt oskarżenia podpisał aplikant radcowski Karol G. Sam go nie sporządzał, zdając się w tym zakresie na Adama W., który doskonale też orientował się w tajnikach procedury karnej. Już podczas rozprawy przed sądem sędzia zwrócił uwagę aplikantowi, iż w treści skargi nie wskazano stosownych przepisów kodeksu postępowania karnego. Wówczas aplikant oświadczył, iż w całości popiera treść aktu oskarżenia sporządzonego przez Adama W., a ponadto to sąd ma znać prawo - iura novit curia. Sędzia nie bardzo wiedział co począć....
Doradź sędziemu.
48. Zenona J. wyznaczono na obligatoryjnego pełnomocnika Zenobiusza D., występującego jako świadek w sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. Jako że Zenon J. sympatyzował wyraźnie z oskarżonym, zawiedziony tym, co zeznawał Zenobiusz D., postanowił zastąpić go i przekazać sądowi całą prawdę o teściowej oskarżonego. Tak też uczynił. Jego zeznania zostały zaprotokołowane. Pełnomocnik składał liczne wnioski dowodowe, wszystkie z nich zostały uwzględnione.
Jak oceniasz postawę Zenona D.? Jakie są przesłanki ustanowienia obligatoryjnego pełnomocnika, o ile jest to w ogóle instytucja przewidziana w kodeksie postępowania karnego?
49. Pokrzywdzony Jan K. nie dał za wygraną. Postanowił po serii prokuratorskich umorzeń wnieść własny akt oskarżenia. Nie miał jednak tyle pieniędzy, by starczyło na wynagrodzenie dla adwokata za sporządzenie stosownego pisma. Dlatego też wystąpił do prokuratora z wnioskiem o ustanowienie mu „obrońcy z urzędu” celem sporządzenia aktu oskarżenia. Ten odmówił, pouczając jednocześnie Jana K. o możliwości skarżenia jego zarządzenia do sądu. Jan K. tak też uczynił. Wyznaczony w końcu adwokat odmówił Janowi K. sporządzenia aktu oskarżenia, informując go, iż brak ku temu podstaw, bo „prokuratorzy mieli rację”. Wówczas Jan K. wystąpił o wyznaczenie mu kolejnego adwokata z urzędu, jednakże spotkał się z pisemną informacją, iż „jak miał już jednego, to nie ma prawa do następnego”. Jan K. napisał wówczas do samego Ministra Sprawiedliwości, wylewając swe żale i stwierdzając, iż czuje się dogłębnie skrzywdzony polskim wymiarem sprawiedliwości.
Jak oceniasz zachowanie bohaterów tego kazusu?
50. W sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. oskarżonym był radca prawny. Na rozprawie przed sądem bronił się sam, jako że sąd zgodnie uznał, iż ma ku temu stosowne przygotowanie. Innego zdania był tylko prokurator, który nieśmiało podnosił, iż radca prawny nie może być nigdy obrońcą w procesie karnym, nawet we własnej sprawie.
Kto ma rację? Czy radca prawny może we własnej sprawie sporządzać i podpisywać pisma procesowe objęte tzw. przymusem adwokacko-radcowskim?
51. Subsydiarny akt oskarżenia w imieniu pokrzywdzonego Andrzeja K. sporządził i podpisał niemiecki adwokat. Fakt ten spowodował wyraźne zaniepokojenie prezesa sądu.
Co w takiej sytuacji należy uczynić? Omów świadczenie pomocy prawnej w Polsce przez prawników zagranicznych.
52. Prokurator oskarżający w sprawie o przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. okazał się być w pewnym momencie osobą chorą na schizofrenię. Wówczas przewodniczący składu sądzącego ustanowił mu pełnomocnika z urzędu. Przeciwko powyższej decyzji zaprotestował prokurator, podnosząc, iż jest sam w stanie oskarżać na rozprawie. Sędzia był jednak przeciwnego zdania. Nie pozwolił także prokuratorowi samodzielnie składać wniosków dowodowych, gdyż w tym zakresie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski, który dotyczy też prokuratora.
Wskaż uchybienia. Czym różni się przymus adwokacko-radcowski od obrony obligatoryjnej?
53. Sprawa o przestępstwo z art. 212 § 1 k.k. zainicjowana została subsydiarnym aktem oskarżenia. Pokrzywdzony Jan K. na skutek przeżyć związanych z rozprawami sądowymi zmarł. Wówczas w jego miejsce wstąpił jego dziadek, stwierdzając, iż popiera skargę wnuka. Dziadkowi szybko jednak znudziło się przychodzenie do sądu i odstąpił od oskarżenia. Sąd wówczas umorzył postępowanie. Zanim to uczynił poinformował jednakże o całej sprawie miejscowe Stowarzyszenie Na Rzecz Znieważonych, znane z dużej aktywności na salach podczas toczących się rozpraw sądowych.
Oceń poprawność postępowania sądu. Jakie są konsekwencje śmierci oskarżycieli posiłkowych w toku postępowania? Jak należy postąpić w razie odstąpienia od oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego?
54. Feliks W. od początku nie przyznawał się do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. Odmówił składania wyjaśnień i odpowiedzi na jakiekolwiek pytania sądu. Ciągle też zarzucał na sali sądowej prokuratorowi, iż długo wyczekiwał z przedstawieniem mu zarzutów, przesłuchując go kilkakrotnie jako świadka. Nie pozwolił też zbadać się lekarzowi, kategorycznie zaprzeczył możliwości przesłuchania go z udziałem poligrafu, o którym tyle złego naczytał się w internecie. Na niewiele to się jednak zdało. W uzasadnieniu wyroku skazującego sąd podał, iż w sumie brak dowodów winy oskarżonego, jednakże fakt jego uprzedniej karalności i naganna postawa w trakcie procesu, a także wytyczne Sądu Najwyższego obligują do skazania i wymierzenia kary. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, iż przez pewien okres czasu oskarżony był tymczasowo aresztowany, co przesądza jego winę. W apelacji obrońca zarzucił sądowi naruszenie zasady „in dubio pro reo”, a także „nemo se ipsum accusare tenetur”.
Kto ma rację?
55. W sprawie o przestępstwo z art. 157 § 2 k.k. oskarżycielka posiłkowa była reprezentowana przez pełnomocnika – adwokata Grzegorza S. Oskarżony Wacław P. został przez sąd uniewinniony. Od tego wyroku apelację wniosła samodzielnie oskarżycielka posiłkowa. W międzyczasie do sądu odwoławczego wpłynęło pismo od nowego pełnomocnika oskarżycielki zawiadamiające, iż teraz on ją reprezentuje i zgłasza swój udział w sprawie. O terminie rozprawy odwoławczej został jednak zawiadomiony poprzedni pełnomocnik oskarżycielki, który reprezentował ją w postępowaniu przed sądem I instancji. Na rozprawie odwoławczej, mimo braku doręczenia zawiadomienia nowego pełnomocnika, sąd odwoławczy przeprowadził rozprawę i wydał wyrok utrzymujący w mocy wyrok sądu I instancji – obecne strony zgodziły się bowiem na jej przeprowadzenie.
Oceń procedowanie w niniejszej sprawie.
56. Prokurator, wyraźnie poruszony drastycznym czynem Michała P., postanowił wszcząć przeciwko niemu postępowanie przygotowawcze. Z powodu zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia i za namową znajomej Michała w toku postępowania przed sądem rejonowym odstąpił jednak od oskarżenia Michała P. Postępowanie sądowe toczyło się dość długo, sprawa była trudna i niewdzięczna, minęły już prawie cztery lata. Obecna na rozprawie pokrzywdzona przestępstwem Marta Z. oświadczyła, że kategorycznie domaga się ukarania oskarżonego i nie zgadza się na to, aby prokurator odstępował od oskarżenia. Sąd umorzył postępowanie, pouczając Martę o prawie wniesienia apelacji.
Jak winien postąpić sąd w takiej sytuacji?
57. Prokurator Dariusz E. miał ciężką noc. Gdy rozpoczęła się siódma z kolei rozprawa tego dnia poczuł, że musi wyjść. Poprosił zatem o głos i stwierdził, że cofa akt oskarżenia. Obrońca, powołując się na zasadę skargowości, wniósł natychmiast wniosek o umorzenie postępowania, jednakże sędzia stwierdził, że będzie samodzielnie prowadził dalsze postępowanie, gdyż przekonany jest o winie oskarżonego i nie pozwoli by ten uszedł sprawiedliwości. Dariusz E. był już blisko klamki...
wosztyl