ETYKA:
1) reguły, zasady zachowania
2) moralność
3) wartości
4) wzory postaw
5) nauka o zachowaniu
Etyka dotyczy tylko człowieka (nie organizacji). Czyn – jest ludzki, a ten czyn to czyn świadomy, dobrowolny – jest to rozumne działanie, które posiada tylko człowiek (osoba).
Etyka organizacji – możemy o niej mówić jeśli odniesiemy to pojęcie do poszczególnych jednostek, a nie do całości.
Etyka jako wartość. Znajduje się w zbiorze wartości obok takich elementów jak: prawda, dobro, sprawiedliwość, piękno itp. Wartości są różne i hierarchie wartości mogą być różne.
Rodzaje etyki współczesnej:
- ogólna
- szczegółowa
- normatywna
- aksjologia – dziedzina wiedzy etycznej – nauka o wartościach.
Wiedza płynąca z poznania:
- wiedza doksalna – wiedza potoczna,
- wiedza epistemologiczna czyli naukowa.
Nauka – zbiór pytań, zdań uporządkowanych w sposób obiektywny zmierzających do intersubiektywnego poznania wiedzy (poznanie tej wiedzy też dla innych).
Nauka jest zawsze ogólna!
- nie ma nauki o jednostce, czy szczególe.
Nauka musi spełniać 4 warunki – musi posiadać swój:
1) przedmiot
2) aspekt badawczy
3) metodę
4) cel.
Podział nauk:
- teoretyczne
- praktyczne
- pojetyczne (związane ze sztuką).
Polityka – nauka o tym jak realizować wspólne dobra.
Związek etyki z nauką
Przedmiotem etyki jest czyn ludzki, działanie człowieka, (grupa rozumiana jako zbiór jednostek ludzkich).
Etyka związana jest z filozofią (nauka o mądrości) – umiejętne wykorzystanie wiedzy, przekonanie, rozumienie istoty świata.
Filozofia – stawia pytanie dlaczego?
DEFINICJE
Etyka (T. Ślipko) – to nauka filozoficzna, która ustala moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych.
Etyka (T. Styczeń) – dyscyplina filozoficzna obejmująca zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego) z determinacją jej szczegółowej treści (słuszności), ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania oraz genezą zła moralnego i sposobami jego przezwyciężenia.
Kategoria antropologii filozoficznej bytu, wyjaśnieniem istoty świata i człowieka w tym świecie w kontekście…
W szczególności etyka uderza w dwa podstawowe zagadnienia dobra i zła w kontekście etyki normatywnej.
W etyce chodzi o to jak określić normy moralne i jak je uzasadnić.
Moralność:
- stan duchowy
- sumienie
- postrzeganie dobra i zła
- hierarchia wartości
- dobro
Każdy wybór wkracza w sferę moralną, ludzie dokonują wyborów moralnych.
Etyka – ocenia każdy czyn świadomy lub nieświadomy, niedobrowolny, ale trzeba znaleźć przyczynę tej niedobrowolności.
Przymusowi można się nie poddać więc chodzi o kwalifikację czynu – świadomego lub nieświadomego – czy wprowadziłem się w ten stan dobrowolnie (np. narkotyki).
Sumienie – wskazuje co jest moralne, a co nie. Jest to wewnętrzny głos, który mówi co jest dobre, a co nie.
Etykę – potocznie pojmuje się jako naukę o moralności.
Etologia – opis zachowań moralnych - co kiedyś było moralne, a co dzisiaj uważa się za moralne – historyczny opis zjawiska moralności.
Większość literatury określa etykę jako etologię.
Zarzuca się, że etyka mówi o tym co ma być, a nie mówi o tym co jest. Wyjście – albo opisywać fakty, albo być etyką normatywną i sprzeciwić się etyce jako nauce.
Więc przyjęto: Jak się przyjmuje, myśli i działa - „tak się robi, więc ja też” – to było wygodne, bo nic się nie narzuca w etologii nie ma wskazówek jest tylko opis – jest to etologia – nie związana z etyką.
K. Wojtyła: moralność – jest życiem człowieka i sposobem życia człowieka, tzn., że człowiek tworzy moralność przez swoje życie. Człowiek działając, wybierając dobro postępuje moralnie, a działając, wybierając zło postępuje niemoralnie.
- Sfera życia człowieka związana z moralnością – ogólnie sfera życia człowieka – moralność.
Etyka – będzie tworzyć normy, zasady, kiedy postępowanie człowieka będzie moralne, kiedy wybierając zło jest to niemoralne.
Człowiek zadaje sobie pytanie jak działać, żeby nie popełnić zła i w tym momencie rodzi się etyka – dot. istoty powinności moralnej w etyce nie ma przymusu kategorii musisz, jest wybór i wolny czyn.
W etyce przyjmuje się kategorię powinności jeśli chcesz osiągnąć dobro to powinieneś (nie musisz).
Dlaczego powinienem tak, a nie przeciwnie?
Działanie będzie oceniane w sposób moralny przez pryzmat 3 elementów (ocena etyczna):
1) przedmiot - (materia mojego czynu) czy zostało wybrane i zrealizowane dobro, czy przedmiotem jest dobro?
2) cel, czy intencja – wskazujemy na kres czynu, kierunek działania,
- cel może być jeden, ale środki, narzędzia mogą być różne. Cel może też wynikać z różnych intencji. W zależności od intencji będziemy kwalifikować czyn. Jeśli czyn jest z istoty zły, to intencja nigdy nie uczyni go dobrym. Intencja nie zmieni nigdy kwalifikacji czynu ze złego na dobry. Raczej czyn może wpłynąć na kwalifikacje.
W etyce cel nigdy nie uświęca środków.
Zła intencja sprawia, iż dobry czyn staje się zły.
Przy moralnej ocenie działania trudno jest dociec intencji działającego, sprawcy. Oceny moralnej czynu może dokonać praktycznie tylko działający, ale jest bardzo istotny czynnik w celu kwalifikacji czynu. Postronna ocena może być krzywdząca, ze względu na nieznajomość tej intencji.
3) okoliczności – w jakim kontekście został dokonany czyn, okoliczności mogą wpłynąć na zmniejszenie lub zwiększenie kwalifikacji danego czynu.
Etyka ma przedmiot:
- materialny – samo działanie człowieka, jego czyn, decyzje, postawy,
- formalny – to działanie w kontekście moralnej powinności lub niepowinności.
2 kategorie rozróżnienia czynu w etyce:
I. czyn niesłuszny moralnie dobry
ale – jeżeli czyn jest zgodny w aspekcie – treść i okoliczności są zgodne z moralnością – to czyn moralnie niesłuszny.
- i odwrotnie
II. moralnie zły, ale słuszny.
gosicka