Kasacja.doc

Kasacja

Kasacje wprowadzono w 1995 roku na miejsce rewizji nadzwyczajnej, która była krytykowana ze względu na niedostępność jej dla stron i ich przedstawicieli. Dokonując nowelizacji ustawodawca stanął przed problemem konstrukcji polskiego postępowania karnego jako dwu lub trójinstancyjnego. Trójinstancyjne postępowanie ma zaletę w postaci dwóch różnych poziomów kontroli, lecz wadę w postaci przedłużania postępowania. W Polsce zwyciężyła więc koncepcja dwuinstancyjnego toku postępowania z jednoczesną rozbudową nadzwyczajnych środków odwoławczych w postaci kasacji i wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu. Starano się zadbać, by nie miała ona cech trzeciej instancji, w 2000 roku ograniczono dopuszczalność kasacji wnoszonej przez strony.

Kasacja jest zbudowana z dwóch nurtów, dla których impulsem jest:
1) skarga kasacyjna strony

2) skarga kasacyjna Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich, a także Naczelnego Prokuratora Wojskowego do Izby Wojskowej nazywana niekiedy kasacją nadzwyczajną lub kasacją podmiotów specjalnych.

Kasacja PG i RPO uregulowana jest w art 521, Marszał nazywa ją kasacją organów państwowych, może być wniesiona także do prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie, które uprawomocniły się przed dniem 1 września 1998 roku.

Podstawy kasacji - są wspólne dla wszystkich podmiotów uprawnionych do wniesienia tego nadzwyczajnego środka odwoławczego. Kasacja może być wniesiona tylko w ramach podstaw sprecyzowanych w art 523 kpk. Podstawy kasacji są następujące:
1) może być wniesiona tylko z powodów uchybień z art 439 kpk (bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia), lub
2)  innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia;

Przy czym kasacja nie może być wniesiona wyłączenie z powodu niewspółmierności kary oraz z powodu błędnej oceny faktów.

ad 1) wyraźnie sprecyzowane i wyliczone taksatywnie, wysunięte na plan pierwszy, przede wszystkim są to uchybienia prawa procesowego, tylko orzeczenie kary, środka karnego lub zabezbieczającego nieznanego ustawie narusza prawo materialne. Nie trzeba wykazywać wpływu tych uchybień na treść wyroku.

ad 2) Występują tutaj pojęcia nieostre, rażące naruszenie prawa, mogace mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Potrzebna jest tutaj solidna wykładnia. Jeśli chodzi o słowo „rażące” to Marszał mówi, żeby odnosić to do rangi przepisu, który został naruszony (np. naruszenie zasad i gwarancji procesowych). Druga nieostrość to określenie „uchybienie mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia” - wydaje się tutaj, iż wpływ nie rzeczywisty, lecz potencjalny, z tym że wymaga się jego istotności. Istotność tego wpływu powinna mieścić się z jednej strony między przyczynami uchylenia orzeczenia z art 439 par 1 kpk, a zwyczajnym potencjalnym wpływem na treść orzeczenia. Jakie prawo może być naruszone? Ano materialne też, każde jego naruszenie może być przyczyną wniesienia kasacji o ile jest rażące i ma istotny wpływ na treść orzeczenia. Także w przypadkach niewspółmiernej kary, bądź błędnych ustaleń faktycznych można je podnosić jako przyczynę kasacji o ile były następstwem naruszenia prawa.

Kasacja strony:
Strony mogą wnieść kasację tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie. Nie wchodzą tutaj w grę postanowienia sądu odwoławczego ani orzeczenia uprawomocnione w sądzie pierwszej instancji, mimo że kończą postępowanie. Nie ważna jest treść wyroku. Także samego uzasadnienia nie można zaskarżyć, podobnie jak zarządzeń.

Ograniczenia ze względu na kierunek kasacji:

Kasacja na korzyść może być wniesiona jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Kasacja na niekorzyść może być wniesiona jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postepowania z przyczyn wskazanych w art 17 par 1 pkt 3 i 4 kpk.
Wskazane wyżej ograniczenia wynikające z kierunku kasacji nie dotyczą uchybień z art 439 kpk, nie dotyczą one także podmiotów z art 521 kpk.

Warunkiem dopuszczalności kasacji przez stronę jest uprzednie zaskarżenie orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji. Jednak strona może wnieść kasację pomimo nie zaskarżenia przez nią orzeczenia sądu pierwszej instancji, gdy sąd odwoławczy na skutek wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego, pochodzacego od innej strony, orzekł na jej niekorzyść.

Termin dla wniesienia kasacji przez stronę wynosi 30 dni od daty doręczenia jej orzeczenia z uzasadnieniem i ma charakter zawity. Wniesienie kasacji powinno być poprzedzone złożeniem wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, który należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Nie złożenie wniosku pozbawia stronę możliwości złożenia kasacji, jednak strona może w tym terminie wnieść kasację bez wniosku o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

W każdej skardze kasacyjnej należy podać na czym polega zarzucone uchybienie. Kasacja strony, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona lub podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika bedącego adwokatem lub radcą prawnym. Kasację wnosi się do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego, którego wyrok podlega zaskarżeniu. Istnieje obowiązek uiszczenia opłaty, co nie dotyczy prokuratora i osoby pozbawionej wolności (jeśli jednak SN pozostawi kasację bez rozpoznania lub oddala ją, zasądza się od niej opłatę). Opłata ulega zwrotowi, w razie uwzględnienia kasacji choćby w części. Żołnierze ZSW i kandydaci na żołnierza zawodowego są zwolnieni od opłaty.

Kasacja organu państwowego:

PG i RPO mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie a więc bez względu na to w jakim stadium zostaje wydane. Mogą oni wnieść kasację:
- bezpośrednio do SN
- od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, a więc także od postanowień, niezależnie od tego czy wydane zostały w sądzie odwoławczym czy I instancji
- niezależnie od terminu, do wniesienia kasacji, przewidzianego dla stron
Ograniczenia:

1) niedopuszczalne jest wniesienie kasacji od orzeczenia SN, które zapadło w następstwie rozpoznania kasacji
2) kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz

3) niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Uregulowanie to dotyczy także stron procesowych, ale praktycznie stosuje się je do organów z art 521 kpk. Strony i ich przedstawiciele mogą zwracać się do obu wymienionych wyżej podmiotów uprawnionych do wniesienia kasacji.

Postępowanie w przedmiocie kasacji:

Wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego, nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania.

Niezaskarżalne są decyzje co do odmowy:

- zwolnienia od uiszczenia opłaty przewidzianej w art 277 par 1 kpk

- wyznaczenia adwokata w celu sporządzenia kasacji

- przywrócenia terminu, o którym mowa w art 524 kpk

Prezes sądu przyjmując kasację doręcza jej odpis pozostałym stronom oraz niezwłocznie przesyła akta sądowi kasacyjnemu.

Prezes sądu odmawia jej przyjęcia:
- w razie nieuzupełnienia braku formalnego w terminie

- jeśli została złożona po terminie, przez nieuprawnionego albo jest niedopuszczalna z mocy ustawy

- gdy kasację oparto na innych powodach niż wskazane w art 523 par 1

Na zarządzenie to przysługuje zażalenie do SN, w składzie jednoosobowym. Zażalenie jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes SN zarządzi inaczej.

SN pozostawia bez rozpoznania przyjętą kasację, jeśli nie odpowiada ona przepisom wymienionym w art 530 par 2 kpk, lub gdy przyjęcie nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes SN zarządzi inaczej.

SN może zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, gdy stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji.

SN, w razie wniesienia kasacji, może wstrzymać wykonanie zaskarżanego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji. Można to połączyć z zastosowaniem środków zapobiegawczych. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes SN zarządzi inaczej.

Jeżeli kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego, SN może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że oskarżony był uniewinniony.

Jeśli ustawa nie wymaga wydania wyroku, SN orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes SN zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. Kasacja od orzeczenia SN podlega rozpoznaniu w składzie 7 sędziów. Jeśli jednak sprawę rozpoznano w składzie jednego sędziego, kasację od takiego orzeczenia SN rozpatruje w składzie 3 sędziów.

Kasacje wniesioną od wyroku SN rozpoznaje się na rozprawie, a od postanowienia na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział strony, z tym że oskarżonego pozbawionego wolności nie sprowadza się, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej.

SN oddala na posiedzeniu kasację w razie jej oczywistej bezzasadności bez udziału stron, nie wymaga to uzasadnienia, nie dotyczy to kasacji organów państwowych. SN może uwzględnić w całości na posiedzeniu bez udziału stron kasację wniesioną na korzyść oskarżonego w razie jej oczywistej zasadności.

Kasacja jest rozpoznawana w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym tylko w przypadkach wymienionych we właściwych przepisach. Po rozpoznaniu kasacji SN oddala kasację albo zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub części. Uchylając zaskarżone orzeczenie SN:

- przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania

- umarza postępowanie

- w razie oczywiście niesłusznego skazania - uniewinnia oskarżonego

Od czasu uchylenia wyroku ustaje wykonanie kary. Karę już wykonaną - w wypadku późniejszeo skazania - zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary. Sąd może jednak zastosować środek zapobiegawczy.

Rozpoznając kasację SN może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów tego sądu, jeżeli poweźmie poważne wątpliwości do do wykładni prawa. Niedopuszczalna jest tzw. superkasacja - czyli kasacja od orzeczenia zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji.

3