Pracodawca ma obowiązek przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego występującego na określonym stanowisku pracy. Szczególnie trudne może to być w odniesieniu do pracowników sprzątających. Mało kto bowiem jest świadomy zagrożeń wiążących się z tego rodzaju pracami.
Ryzyko zawodowe osoby zatrudnionej na stanowisku serwisu sprzątającego zostanie ocenione z wykorzystaniem metody klasycznej według Polskiej Normy PN-N-18002 "Systemy zarządzania bezpieczeństwem pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego."
Norma PN-N-18002 jest normą dobrowolnego stosowania i stanowi jedną z propozycji do wykorzystania przez pracodawców. Zatem w wystąpieniach lub nakazach inspektorów pracy nie może się pojawić nakaz stosowania tej normy.
W normie podano ogólne wytyczne postępowania przy ocenianiu ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Norma PN-N-18002 może być pomocna dla firm wdrażających systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy zgodnie z normami PN-N-18001:1999 lub systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wynikające z innych dokumentów.
Parametry konieczne do oceny według normy PN-N-18002
W metodzie tej do oszacowania ryzyka zawodowego przyjmuje się dwa parametry: ciężkość następstw i prawdopodobieństwo.
Zgodnie z nowym rozporządzeniem, przeprowadzając ocenę ryzyka zawodowego powinno się uwzględnić m.in. zagrożenia związane z narażeniem pracownika na substancje chemiczne, co może być dużym zagrożeniem dla niektórych osób, szczególnie alergików (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych, DzU z 2005 r. nr 11, poz. 86).
Zalecanym sposobem w normie PN-N-18002 jest oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej, którego zasady przedstawiono w tabeli 1.
Skala trójstopniowa jest ogólną oceną ryzyka i bywa stosowana w zakładach zatrudniających niewielką liczbę pracowników oraz w zakładach o mniejszych zagrożeniach zawodowych, np. w warsztatach rzemieślniczych. Wynika to z faktu spłaszczania analizy zagrożeń w zakładzie, co jest jasne, ponieważ na określenie zjawiska ryzyka mamy do dyspozycji tylko trzy możliwości; wszystkie stany pośrednie w takim systemie nie dają się zapisać.
Przykład
Na stanowisku serwisu sprzątającego pracownik ma kontakt z drażniącymi skórę substancjami stosowanymi przy czyszczeniu powierzchni kamiennych i glazurowanych.
Pracę wykonuje za pomocą szczotek, mopa i innego wyposażenia. Pracodawca nie zapewnił pracownikowi rękawic ochronnych zabezpieczających przed działaniem tych substancji.
Zagrożeniem wypadkowym będzie uraz w postaci podrażnienia lub uszkodzenia skóry pracownika, a w konsekwencji możliwość podrażnienia organów wewnętrznych przez skórę i krwioobieg. Do oszacowania ryzyka przyjmujemy zatem (ciężkość następstw) wartość prawdopodobieństwa w kolumnie "średnie".
Prawdopodobieństwo należy przyjąć jako wysoce prawdopodobne, ponieważ pracownik przy najmniejszym nieprecyzyjnym ruchu może ulec wypadkowi.
Na przecięciu kolumny "małe" i wiersza "wysoce prawdopodobne" znajdujemy kategorię 2 - "ryzyko średnie".
W związku z otrzymanym wynikiem oszacowania ryzyka zawodowego na stanowisku sprzątaczki jesteśmy zobowiązani do zaplanowania i podjęcia działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego, ale tylko wtedy, gdy są poparte analizą efektywności.
W metodzie oceny ryzyka zgodnej z Polską Normą PN-N-18002 możliwe jest zastosowanie metody szacowania z pięciostopniową skalą oceny, zgodnie z wartościami podanymi w tabeli 2.
WAŻNE
Ocenę w skali pięciostopniowej wygodnie jest stosować tam, gdzie proces technologiczny jest bardziej zaawansowany lub pracownik wykonuje wiele różnych czynności, np. sekretarka, konwojent lub kierowca - konwojent lub serwis sprzątający.
Przy szacowaniu ryzyka metodą skali pięciostopniowej do wyników tej metody należy zastosować ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali pięciostopniowej).
Charakterystyka stanowiska
Ocena ryzyka serwisu sprzątającego zostanie wykonana zgodnie z wymienioną metodą w skali pięciostopniowej.
Pracownik serwisu sprzątającego przez większość czasu pracy wypełnia czynności służbowe związane z utrzymaniem czystości pomieszczeń pracy, ciągów komunikacyjnych oraz pomieszczeń sanitarnych, a także porusza się po terenie firmy w celu wykonania pracy w tych pomieszczeniach. Przy wykonywaniu pracy na tym stanowisku wykorzystuje taki sprzęt, jak: szczotki, gąbki, różnego typu odkurzacze lub mopy. Praca na tym stanowisku wiąże się często z koniecznością przyjmowania wymuszonej pozycji ciała kucznej lub pochylonej.
Stanowisko pracy serwisu sprzątającego wiąże się zwykle z poruszaniem się po całym trenie firmy. Dla uproszczenia przyjmijmy, że działanie oświetlenia i wentylacji spełnia wymagane wartości. Osoba zatrudniona na tym stanowisku sporadycznie musi wychodzić poza teren budynków zakładu pracy, jeżeli teren wokół nich wymaga mycia (posadzki marmurowe przed fasadą budynków). Pracownik często musi dostawać się do wyżej umieszczonych elementów wystroju pomieszczeń (półek lub kloszy lamp w celu ich umycia), w związku z tym musi korzystać z drabinek rozstawnych. Nie wchodzi jednak na drabinki o wysokości podestu roboczego położonego na wysokości powyżej 1 m.
Szacowanie ryzyka
Po scharakteryzowaniu stanowiska należy określić czynniki i zagrożenia dla zdrowia pracownika wynikające z warunków pracy i czynności wykonywanych przez pracowników sprzątających.
Należy do nich zaliczyć ciężkość i prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych dla zdrowia następujących skutków:
· nieprawidłowa lub jednostajna pozycja pracy - maksymalnym skutkiem jest absencja (małe ryzyko);
· przeziębienie lub przegrzanie organizmu na skutek przebywania w różnych miejscach zakładu pracy - maksymalnym skutkiem jest absencja (małe ryzyko)
· porażenie prądem - największym skutkiem jest śmierć (duże ryzyko);
· poparzenie gorącym płynem - skutkiem będzie jedynie udzielenie pierwszej pomocy (małe ryzyko);
· pożar w wyniku np. zwarcia w instalacji elektrycznej - największym wyobrażalnym skutkiem jest śmierć kilku osób (duże ryzyko);
· zasłabnięcie w przypadku nieprawidłowej wymiany powietrza - skutkiem będzie udzielenie pierwszej pomocy (małe ryzyko);
· przewrócenie się, poślizgnięcie pracownika na tym samym poziomie - największym skutkiem jest absencja (małe ryzyko);
· przewrócenie, upadek pracownika serwisu sprzątającego przy korzystaniu z drabinek rozstawnych - maksymalnym skutkiem jest poważny uraz ciała (średnie ryzyko);
· skaleczenie się o ostre krawędzie przedmiotów, takich jak rozbite szkło czy leżące ostre przedmioty (np. szpilki czy zszywki) - wyobrażalnym skutkiem będzie udzielenie pierwszej pomocy (małe ryzyko);
· uderzenie o wystające krawędzie lub przyciśnięcie kończyny elementami wyposażenia pomieszczeń pracy - maksymalnym skutkiem może być udzielenie pierwszej pomocy (małe ryzyko);
· narażenie pracownika na środki chemiczne zawierające chlor, detergenty lub działające w inny sposób drażniąco przy sprzątaniu powierzchni sanitarnych lub mieszanie tych środków z wodą w celu mycia podłóg - największym skutkiem może być absencja (małe ryzyko).
W zależności od charakterystyki stanowiska pracy istnieje możliwość dodania do powyższej listy innych zagrożeń.
Prawdopodobieństwo powstania zagrożenia określamy podobnie jak skutki na podstawie tabeli 2:
· nieprawidłowa lub jednostajna pozycja przy pracy - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako prawdopodobne (wiersz 2);
· zmienne warunki klimatyczne pracy - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako prawdopodobne (wiersz 2);
· porażenie prądem - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako nieprawdopodobne (wiersz 1);
· poparzenie gorącym płynem - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako prawdopodobne (wiersz 1);
· pożar - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia przy zastosowaniu zabezpieczeń różnicowo-prądowych i aktualnych protokołach pomiarów instalacji elektrycznej oraz sprawnych środkach technicznych zabezpieczenia przed pożarem oceniono jako mało prawdopodobne (wiersz 2);
· zasłabniecie w wyniku złego działania wentylacji - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako mało prawdopodobne (wiersz 1);
· upadek na tym samym poziomie - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako tylko prawdopodobne (wiersz 2);
· upadek na niższy poziom przy korzystaniu z drabinek - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako mało prawdopodobne (wiersz 1);
· skaleczenie o ostre krawędzie przedmiotów takich, jak spinacze lub krawędzie kartki - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako prawdopodobne (wiersz 2);
· uderzenie o krawędzie, przyciśnięcie kończyny elementami wyposażenia - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako mało prawdopodobne (wiersz 1);
· narażenie pracownika na niebezpieczne substancje chemiczne przy sprzątaniu - prawdopodobieństwo powstania zagrożenia oceniono jako wysoce prawdopodobne (wiersz 3).
Mając przyjęte dwa elementy oceny ryzyka (skutki i prawdopodobieństwo), na podstawie tabeli 2 określamy kategorię ryzyka:
· nieprawidłowa lub przyjmowana przez długi czas jednakowa pozycja przy pracy: z przecięcia 2 wiersza i 1 kolumny - małe ryzyko;
· zmienny mikroklimat przy sprzątaniu różnych pomieszczeń zakładu pracy, ewentualnie powierzchni przed budynkiem zakładu pracy: z przecięcia 2 wiersza i 2 kolumny - średnie ryzyko;
· porażenie prądem: z przecięcia 1 wiersza i 3 kolumny ryzyko średnie;
· poparzenie gorącym płynem podczas mieszania środków myjących z gorącą wodą: z przecięcia 2 wiersza i 1 kolumny ryzyko małe;
· pożar: z przecięcia 1 wiersza i 3 kolumny ryzyko średnie;
· zasłabnięcie na skutek nieprawidłowej wymiany powietrza w pomieszczeniach pracy: z przecięcia 1 wiersza i 1 kolumny ryzyko bardzo małe;
· upadek, przewrócenie się na tym samym poziomie: z przecięcia 2 wiersza i 1 kolumny ryzyko małe;
· upadek na niższy poziom przy korzystaniu z drabinek: z przecięcia 1 wiersza i 2 kolumny ryzyko małe;
· skaleczenie o ostre przedmioty: z przecięcia 2 wiersza i 1 kolumny ryzyko małe;
· uderzenie człowieka o nieruchome czynniki materialne (wyposażenie pomieszczeń pracy): z przecięcia 1 wiersza i 1 kolumny ryzyko bardzo małe;
· narażenie pracownika na substancje chemiczne (środki myjące zawierające chlor): z przecięcia 3 wiersza i 1 kolumny ryzyko średnie.
Z powyższego przykładu wynika, że stanowisko sprzątającego jest zagrożone najpoważniej ze strony prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, w zmiennym mikroklimacie, ale nie należy pomijać również takich zdarzeń losowych, jak pożar.
Działania korygujące
W tych punktach, gdzie ryzyko jest szacowane na poziomie średnim, potrzebne są działania korygujące:
· zmienny mikroklimat przy sprzątaniu różnych pomieszczeń zakładu pracy, ewentualnie powierzchni przed budynkiem zakładu pracy (po zastosowaniu takich działań, jak odpowiednia organizacja pracy oraz np. wyposażenie pracownika w ciepłą odzież roboczą): z przecięcia 1 wiersza i 2 kolumny - małe ryzyko;
· narażenie pracownika na substancje chemiczne (środki myjące drażniące) - po zastosowaniu na stanowisku pracy środków ochrony indywidualnej i zapoznaniu pracowników z kartami charakterystyki substancji chemicznych oraz przeszkoleniu ich w sposobach postępowania z tymi substancjami: z przecięcia 2 wiersza i 1 kolumny ryzyko małe;
· pożar (po przeszkoleniu pracowników z postępowania w razie pożaru i wyposażeniu ich w środki łączności oraz dodatkowe wyposażenie zabezpieczenia technicznego przed pożarem): z przecięcia 1 wiersza i 2 kolumny ryzyko małe.
Tam, gdzie można dokonać pomiaru wielkości zagrożenia, zaleca się oszacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie. Pomiar czynnika szkodliwego środowiska pracy określa, w jakim przedziale normy znajdują się warunki pracy ze względu na badane zagrożenie. Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie przedstawiono w tabeli 4.
Przez wartość P należy rozumieć wynik pomiaru czynnika związanego ze środowiskiem pracy. Na ogół są to pomiary wykonywane przez Inspekcję Sanitarną, np.: zapylenie, natężenie hałasu itp. - wartości z protokołów pomiarów.
Wady i zalety oceny zgodnie z normą PN-N-18002
Wadą metody klasycznej opisanej w normie jest przyjęcie zagrożenia tak, jakby ono występowało przez cały czas zatrudnienia. Przykładowo: w zakładzie jest silos, który jest napełniany raz na tydzień. W trakcie napełniania występuje 500-krotne przekroczenie normy - w metodzie tej przyjmujemy zagrożenie jakby występowało przez cały czas. Kategoria ryzyka jest w tym wypadku zawyżona, co może narazić pracodawcę na nieuzasadnione wydatki.
Zaletą natomiast jest łatwość stosowania tej metody, gdyż po ustaleniu listy zagrożeń oceniający porusza się po matrycy ryzyka i praktycznie nie może popełnić błędu.
rokssi