LIPIDY I LIPOPROTEINY OSOCZA
LIPIDY – heterogenna grupa związków pokrewnych (raczej przez ich fizyczne niż chemiczne właściwości). Ich cechy to względna nierozpuszczalność w wodzie oraz rozpusz-
czalność w rozpuszczalnikach niepolarnych, takich jak: eter, chloroform i benzen.
LIPIDY OSOCZA – rozpuszczalne w organicznych rozpuszczalnikach. Aby być tranportowane we krwi muszą być połączone z białkami.
LIPIDY
PROSTE ZŁOŻONE
∞ triacyloglicerole (właściwe) ∞ organiczne
(zawierają glicerol) - acetylocholina
∞ woski - kolamina
(zawierają - inozytol
jednowodorotlenowe ∞ nieorganiczne
alkohole) - zawierają reszty kwasu
fosforowego i siarkowego
∞ wolne kwasy tłuszczowe
- w okresie międzytrawiennym
występują w krwiobiegu
- forma transportowa-albuminy
∞ witaminy rozpuszczalne w tł.
- A, D, E, K
∞ sterole
∞ pochodne kwasów
tłuszczowych nienasyconych
- prostaglandyna
- lipoksyna
- prostacyklina
- prostalipotrieny
LIPIDY:
PROSTE
PREKURSORY I POCHODNE LIPIDÓW
ZŁOŻONE
estry kwasów tłuszczowych z alkoholami
- kwasy tłuszczowe
- glicerol
- steroidy
- alkohole
- ciała ketonowe
estry kwasów tłuszczowych, zawierające oprócz alkoholu i kw. tłuszczowego – grupy dodatkowe
tłuszcze właściwe
estry kwasów tłuszczowych z glicerolem
woski
estry kwasów tłuszczowych z długołańcuchowymi alkoholami monowodorotlenowe
fosfolipidy
oprócz kwasu tłuszczowego i glicerolu zawierają resztę kwasu fosforowego, często również zasadę azotową
glikolipidy
glikosfingolipidy
oprócz kwasu tłuszczowego i glicerolu zawierają sfingozynę oraz węglowodany
inne lipidy złożone
np. sulfolipidy
aminolipidy
lipoproteiny
Funkcje lipidów:
- funkcje strukturalne (składniki błon komórkowych)
- fosfolipidy
- cholesterol
- glikolipidy
- stanowią zapasowy materiał energetyczny
- triglicerydy
- decydują o własnościach dynamicznych błon komórkowych
- prekursory hormonów sterydowych (progesteron, testosteron, estrogeny)
- cytokiny
- substraty do syntezy kwasów tłuszczowych
- niektóre witaminy (terpeny)
- funkcje regulatorowe
- deponowanie w składzie fosfolipidów błonowych – wtórnych przekaźników informacji
- metabolizm kwasu arachidonowego (nie potrafimy go syntetyzować, musi być dostarczony z zewnątrz)
- prostaglandyny
- prostacykliny
- tromboksany
- leukotrieny
- lipoksyny
Lipidy są ważnymi składnikami pokarmów, nie tylko dlatego, że mają dużą wartość energetyczną, lecz także dlatego, że w tłuszczach zawartych w naturalnych pokarmach znajdują się witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K, F) oraz niezbędne tzw. egzogenne kwasy tłuszczowe.
LIPIDY OSOCZA KRWI:
- cholesterol wolny – 30% (~1,4 mmol/l)
- cholesterol zestryfikowany – 70%
- wolne kwasy tłuszczowe (WKT) nasycone i nienasycone (~0,4 mmol/l)
- fosfolipidy - głównie lecytyna (~3,1 mmol/l)
- triglicerydy = triacyloglicerole – estry glicerolu i kwasów tłuszczowych o długich łańcuchach (~1,6 mmol/l)
CHOLESTEROL (hydroksy -3,6 - cholesten)
Rdzeń steroidu przypomina fenantren, do którego jest dołączony jest pierścień cyklopentanu.
Cholesterol występuje zwykle jako ester cholesterolu, gdzie grupa hydroksylowa w pozycji 3 cholesterolu jest zestryfikowana długołańcuchowym kwasem tłuszczowym.
Cholesterol jest najbardziej znanym steroidem ze względu na jego udział w rozwoju miażdżycy.
Występowanie:
- błony biologiczne
- osocze
- żółć
Funkcje cholesterolu:
- składnik błon biologicznych, osocza, żółci
- jest prekursorem wielu różnych ważnych steroidów, takich jak:
- kwasy żółciowe
- hormony kory nadnerczy
- hormony płciowe
- witaminy D
- glikozydów nasercowych
- fitosteroli w świecie roślin
- niektórych alkaloidów
Dla utrzymania bilansu cholesterolu potrzebna jest odpowiednia szybkość powstawania i wydalania.
Czynniki regulujące ilość cholesterolu w organizmie:
- endogenna synteza własna organizmu (związana z obecnością nienasyconych kwasów tłuszczowych)
- wchłanianie w jelicie (spożywana ilość nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych)
- wydalanie z żółcią
- micelle żółci:
- 5% cholesterol
- 80% kwasy tłuszczowe
- 15% fosfolipidy
- wydalanie z pokarmem
- obecność w surowicy
Czynniki regulujące stężenie cholesterolu w surowicy krwi:
- endogenna synteza z octanu
- obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie
- ilość spożywanego tłuszczu
- stosunek kwasów tłuszczowych nasyconych do nienasyconych
IV PULE CHOLESTEROLU:
I PULA – w OUN (trudno wymienialna)
II PULA – mięśnie, tkanka łączna (łatwo wymienialna)
III PULA – skóra, naczynia krwionośne (łatwo wymienialna)
IV PULA – wątroba, krew, jelita (bardzo łatwo wymienialna)
80% cholesterolu znajduje się w błonach biologicznych (lizosomalnych, jądrowych, mitochondrialnych)
Cholesterol jest gromadzony w postaci pęcherzyków (zawierających estry cholesterolu), najwięcej ich jest zgromadzonych w nadnerczach, gonadach i OUN
TRIACYLOGLICEROLE (TRIGLICERYDY) – TG
- zapasowy materiał energetyczny
- estry wyższych kwasów tłuszczowych i glicerolu
- głównie występują w tkance tłuszczowej
- wartość energetyczna - 1g tłuszczu dostarcza 9,3 kcal
- we krwi występują w połączeniu z białkiem jako lipoproteiny
- ich źródłem jest wchłanianie w przewodzie pokarmowym
- występuje również synteza własna
- triacyloglicerole – forma transportowa i magazynująca kwasy tłuszczowe
- TG – wydzielane są do żółci i są składnikiem micelli (stanowią 15%)
FOSFOLIPIDY
- składniki błon i struktur komórkowych
- uczestniczą w:
-syntezie białek
-procesach krzepnięcia
-transporcie jonów
-procesach enzymatycznych
-transporcie
- synteza i degradacja:
- w wątrobie
- do krwi przedostają się jako składniki lipoprotein
- do żółci przedostają się jako składniki micelli z kwasami tłuszczowymi
...
czaras88