Logistyka - kody kreskowe.pdf - ZAGADNIENIA - teresa.p

Strona 1 z 7

Historia

Pierwsze kody kreskowe powstały w latach czterdziestych naszego stulecia. W tym okresie zostały podjęte

badania nad możliwością zautomatyzowania odczytu informacji o towarach za pomocą specjalnych znaków i

symboli. Było to w Stanach Zjednoczonych, a autorami tych badań byli Joe Woodland i Berny Silver .

Efektem ich pracy było opatentowanie w 1949 roku pierwszego kodu kreskowego zwanego także, ze

względu na swój wygląd, "tarczą strzelniczą" (bulls eye). Kod ten składał się szeregu ułożonych

współśrodkowo jasnych i ciemnych pierścieni różnej grubości. Ze względu na problemy techniczne ten kod

nie znalazł zastosowania w życiu codziennym.

W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przeprowadzono wiele udanych próbach stworzenia systemów

identyfikacji towarów przy użyciu specjalnych znaków i symboli. Do rozwoju prac w Stanach Zjednoczonych i

Kanadzie (lata sześćdziesiąte) w znacznym stopniu przyczynił się gwałtowny rozwój supermarketów, w

których nastawiono się na masową obsługę klientów.

Producenci i handlowcy ze Stanów Zjednoczonych i Kanady utworzyli na początku lat siedemdziesiątych

stowarzyszenie mające opracować jednolite zasady znakowania towarów. Tak doszło do powstania kodu

UPC (Universal Product Code). Kod ten był stosowany głównie do identyfikacji i ewidencjonowania towarów

w supermarketach. Osiągnięcia amerykańskich specjalistów zainteresowały także wysoko uprzemysłowione

kraje europejskie, które wychodząc na przeciw zapotrzebowaniu ze strony własnego handlu detalicznego, a

nie chcąc uzależniać się od Stanów Zjednoczonych, wprowadziły własny jednolity system znakowania

towarów.

Zalety stosowanych głównie w handlu detalicznym kodów kreskowych zostały prędko zauważone także

przez inne gałęzie gospodarki. Kody umieszczano na opakowaniach zbiorczych towarów, znakowano nimi

elementy na liniach produkcyjnych, w bibliotekach, archiwach itp.

Czym jest kod kreskowy?

Kod kreskowy jest graficznym odwzorowaniem informacji za pomocą kresek i odstępów pomiędzy nimi.

Umożliwia on kodowanie informacji w celu jej późniejszego szybkiego i bezbłędnego odczytu. Czytnik kodu

składa się z elementu światłoczułego i źródła światła. Idea odczytu opiera się na tym, iż powierzchnie jasne

odbijają światło, podczas gdy powierzchnie ciemne je pochłaniają. Czytnik błyskawicznie analizuje kod

kreskowy i przetwarza go na zawartą w nim informację.

Standardy kodów

Istnieje wiele różnych systemów kodów kreskowych m.in. EAN/UPC, Codabar, ITF, Code 39, Code 128 itd.

Różnią się one układem kresek i możliwościami kodowania (cyfry, litery, ilość znaków). Znalazły

zastosowanie w wielu dziedzinach: handel, przemysł, medycyna, transport itp. W handlu od prawie 20 lat

używany jest system EAN/UPC i ten właśnie rodzaj kodu umieszczany jest na opakowaniach towarów, aby

ułatwić ich obrót hurtowy i detaliczny. Zastosowanie kodu kreskowego ułatwiło prace ewidencyjno-kontrolne,

wyeliminowało dużą ilość dokumentacji, udoskonaliło i przyspieszyło obsługę klienta, usprawniło prace

inwentaryzacyjne i umożliwiło automatyczne sygnalizowanie braków w zaopatrzeniu itp.

Używanie kodu kreskowego

Po pierwsze, zanim zaczniemy wykorzystywać kody kreskowe, musimy określić rodzaj kodu, który będziemy

stosować. Zależeć on będzie przede wszystkim od celu, w jakim chcemy go użyć i obowiązujących

standardów. Jednym z najpowszechniejszych zastosowań jest wykorzystanie kodu kreskowego do

oznaczania towarów trafiających do sprzedaży hurtowej i detalicznej. W tym celu powinniśmy zastosować

kod EAN. Aby jednak go używać musimy najpierw zarejestrować się jako jego użytkownicy i otrzymać swój

numer identyfikacyjny.

Po drugie, należy zapoznać się z zasadami i wymaganiami stosowania określonego rodzaju kodu

kreskowego. Musimy poznać i przestrzegać reguły obowiązujące przy jego stosowaniu. Podstawowe z nich

dotyczą - struktury numeru - parametrów jakościowych (wymagana dokładność odwzorowania, kontrast

druku, umiejscowienie itp.). Są one bardzo ważne i decydują o czytelności kodu kreskowego.

Strona 2 z 7

System EAN

Wykorzystywany jest on przede wszystkim do identyfikacji towarów znajdujących się w handlu hurtowym i

detalicznym. System jest nadzorowany, rozwijany i rozpowszechniany poprzez stowarzyszenie EAN

International z siedzibą w Brukseli. Jego zadaniem jest wprowadzenie globalnego, międzybranżowego

systemu identyfikacji i automatycznego przekazywania danych o produktach i usługach, opartego na

standardzie akceptowanym w handlu międzynarodowym. Polska reprezentowana jest w EAN International

od 1990 roku poprzez organizację narodową - Centrum Kodów Kreskowych w Poznaniu .

Kod EAN daje możliwość oznaczenia danego rodzaju towaru trzynastocyfrowym lub ośmiocyfrowym

numerem identyfikacyjnym. Poza nim kod kreskowy nie zawiera żadnej innej informacji. Takie cechy jak

nazwa czy cena "pobierane" są przy odczycie kodu z bazy danych uprzednio wprowadzonej do komputera.

Wykorzystanie kodu kreskowego pozwala na bardzo szybką i bezbłędną identyfikację danego towaru. W

systemie EAN oprócz podstawowych kodów EAN-8 i EAN-13 wykorzystywany jest także kod EAN-128

(oparty na kodzie Code128), który umożliwia zawarcie w numerze kodowym dodatkowych informacji (data

produkcji, termin ważności, adres, numer serii itp.) wg ściśle określonych zasad. Stosowany jest on do

znakowania opakowań wysyłkowych.

Struktura numeru

EAN jest systemem międzynarodowym i przestrzegając jego zasad mamy pewność, że dany numer towaru

jest niepowtarzalny na całym świecie. Jest to możliwe dzięki Międzynarodowemu Stowarzyszeniu EAN,

które kontroluje przydzielanie numerów poprzez organizacje narodowe. Dlatego aby producent (dystrybutor)

mógł oznaczać swoje towary kodem EAN musi zarejestrować się w systemie poprzez organizację krajową

lub jej przedstawiciela. Wówczas otrzyma swój numer producenta i zakres numerów na swoje towary.

Występują dwie wersje kodu EAN: podstawowa trzynastocyfrowa (EAN-13) i skrócona ośmiocyfrowa (EAN-

8), która ułatwia umieszczanie kodu na małych opakowaniach.

Kod EAN-13 zawiera 13 cyfr:

• Pierwsze trzy cyfry są numerem kraju. Polska przystępując do EAN International otrzymała numer

590,zatem towary wytworzone przez producentów zarejestrowanych w Polsce będą miały prefiks 590.

• Kolejne cztery do siedmiu cyfr oznaczają numer producenta lub dystrybutora i przydzielane są przez

organizację krajową podczas rejestracji.

• Następne dwie do pięciu cyfr stanowią numer produktu, który przydzielany jest przez samego

producenta (jednostkę kodującą) dla asortymentu wyrobów o tej samej nazwie, cenie, wadze,

pojemności, kolorze, wielkości, składzie itp. Jeżeli inna seria towarów różni się którąkolwiek z tych cech

konieczne jest nadanie innego numeru. (Jeżeli dany towar drożeje i zmienia się jego cena dla każdej

sztuki towaru danego asortymentu nie trzeba zmieniać numeru kodu, gdyż cena wprowadzana jest w

sklepie i odnosi się do danego numeru - może być łatwo zmieniona). Do obowiązków producenta należy

pilnowanie, by ten sam numer produktu nie został przydzielony dwóm różnym produktom.

• Ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną wyliczaną według specjalnego algorytmu i służy do kontroli

poprawności odczytu.

EAN-13

numer kraju

numer

przedsiębiorstwa

numer produktu cyfra kontrolna

XXX

XXXX

XXXXX

XXX

XXXXX

XXXX

XXX

XXXXXX

XXX

XXXXXXX

wyjątkami są kody z prefiksem "2" (kody wewnętrzne i towarów o zmiennej ilości)

oraz z prefiksem "978" i "977" (wydawnictwa i czasopisma)

Numer towaru musi oznaczać konkretny ściśle określony, indywidualny rodzaj produktu. Jeżeli występują

jakieś modyfikacje danego produktu muszą być im przydzielone inne numery. Poniższa tabela przedstawia,

w jakich przypadkach zachodzi taka konieczność.

Strona 3 z 7

Wymagana zmiana numeru:

• nowy produkt

• zmiana producenta

• nowa wersja produktu

• zmiana nazwy

• poważna zmiana opisu produktu

• zmiana zawartości, cechy fizyko-chemicznej (budowa, skład chemiczny, smak, kolor itp.)

• nowy rodzaj opakowania

• zmiana wagi lub objętości

• dołączenie gratisowego dodatku

• promocyjna zmiana ceny

Nie wymagana zmiana numeru:

• mało istotna zmiana składników

• nieznaczna zmiana wagi

• dołączony (wewnątrz) upominek

• promocja konkursowa

• zmiana graficzna opakowania

Ważne jest aby producent stosował się do powyższych zasad oraz nie dopuścił do powtórzenia się

jednego numeru dla kilku towarów. Należy zatem w firmie prowadzić rejestr numerów produktów.

Kod EAN-8 zawiera osiem cyfr i składa się z numeru kraju, numeru produktu i cyfry kontrolnej. Numer

produktu w tym przypadku jest przydzielany przez organizację krajową.

EAN-8 numer kraju numer produktu cyfra kontrolna

XXX XXXX K

Numer towaru w kodzie EAN-8 przydziela się tylko w uzasadnionych przypadkach, gdy nie ma żadnej

możliwości umieszczenia na opakowaniu kodu EAN-13.

Do oznaczania wydawnictw stosowany jest kod kreskowy EAN-13 . Wydawca musi najpierw zarejestrować

się w systemie EAN. Przy znakowaniu książek kodem kreskowym EAN wykorzystuje się ich numer ISBN.

Jeżeli książka nie posiada swojego numeru ISBN znakowana jest na zasadach jak inne towary.

Numer identyfikacyjny EAN-13 dla książki z wykorzystaniem jej numeru ISBN ma następującą strukturę:

prefiks dla kodowania

książek

numer ISBN bez ostatniego znaku

kontrolnego

cyfra kontrolna kodu

EAN

978

XXXXXXXXX

Prefiks - jest to liczba "978" nadana przez EAN International dla kodowania książek.

Numer ISBN - nadany książce numer jednoznacznie ją identyfikujący. Numery ISBN są nadawane przez

Krajowe Biuro ISBN które ma siedzibę w Bibliotece Narodowej, Al. Niepodległości 213, 00-973 Warszawa,

tel.fax (0-22) 608-24-33.

Cyfra kontrolna - służy do wykrywania błędów odczytu kodu kreskowego. Obliczana jest ona według

specjalnego algorytmu na podstawie poprzednich cyfr.

Możliwe jest także zastosowanie dwu lub pięciocyfrowego dodatku do kodu kreskowego nazywanego " Add-

on ". Można w nim zawrzeć dodatkowe informacje np. oznaczenie wariantu wydawniczego. Numer "add-on"

nie może zawierać informacji, które powinny znaleźć się w głównym numerze EAN-13, jednoznacznie

identyfikującym książkę. Stosowanie numeru "add-on" jest nieobowiązkowe, umieszcza się go na

odpowiedzialność wydawcy, dla jego własnych celów. Odczyt symbolu "add-on" przez czytnik kasowy nie

jest obowiązkowy.

Strona 4 z 7

Przy znakowaniu periodyków (wydawnictw ciągłych) kodem kreskowym EAN wykorzystuje się ich numer

ISSN. Jeżeli periodyk nie posiada swojego numeru ISSN znakowany jest na zasadach jak inne towary.

Numer identyfikacyjny EAN-13 dla periodyków z wykorzystaniem ich numeru ISSN ma następującą

strukturę:

prefiks dla kodowania

periodyków

numer ISSN bez ostatniego

znaku kontrolnego

oznaczenie

wydania

cyfra kontrolna kodu EAN

977

XXXXXXX

Prefiks - jest to liczba "977" nadana przez EAN International dla kodowania wydawnictw ciągłych.

Numer ISSN - nadany wydawnictwu numer jednoznacznie go identyfikujący. Numery ISSN są nadawane

przez Narodowy Ośrodek ISSN który ma siedzibę w Bibliotece Narodowej.

Oznaczenie wydania - są to dwie cyfry do oznaczania różnych wydań tego samego tytułu np. zeszyty

specjalne o niestandardowej cenie. Przydatne są one gdy sam tytuł nie może jednoznacznie identyfikować

towaru. Jeżeli wydawnictwo nie ma różnych wydań to wpisuje się "00". Można także wprowadzić na tej

pozycji oznaczenie roku (dwie jego ostatnie cyfry).

Jeżeli wydawnictwo ma szereg numerów w tygodniu muszą być one traktowane jako oddzielny towar i mieć

różny numer EAN. W tym celu w pozycji oznaczenia wydania stosuje się odpowiednie oznaczenia: zeszyt

poniedziałkowy "01", wtorkowy "02", ... , niedzielny "07", sobotnio-niedzielny "26" ("2" - ilość obejmujących

dni, "6" - sobota).

Cyfra kontrolna - służy do wykrywania błędów odczytu kodu kreskowego. Obliczana jest ona według

specjalnego algorytmu na podstawie poprzednich cyfr. Przy zamawianiu oryginału kodu producent nie musi

jej znać, gdyż powinna być ona wyliczona przy wykonywaniu oryginału kodu kreskowego.

Możliwe jest także zastosowanie dwucyfrowego dodatku do kodu kreskowego nazywanego "Add—on".

Można w nim zawrzeć okres w którym ukazuje się wydawnictwo. Zaleca się następujące oznaczenia:

• dzienniki - przedstawienie kolejności tygodni ("01" ... "53")

• tygodniki - numery tygodni w roku ("01" ... "53")

• dwutygodniki - numery tgodni w roku ("01", "03" ... "53" lub "02, "04" ... "52")

• miesięczniki - numery miesięcy w roku ("01" ... "12")

• dwumiesięczniki - numery miesięcy w roku ("01", "03" ... "11" lub "02, "04" ... "12")

• kwartalniki - numer miesiąca ukazania się (np. "01", "04", "07, "10")

• okresy sezonowe - pierwsza cyfra jest ostatnią cyfrą roku, a druga cyfra numerem pory roku (1 - wiosna,

2 - lato, 3 - jesień, 4 - zima)

• roczniki - pierwsza cyfra jest ostatnią cyfrą roku, a drugą cyfra zawsze jest "5"

• specjalne, nieregularne - numeracja kolejnych numerów kolejna od "01" do "99".

Budowa kodu

Podstawowe elementy kodu to:

• tło kodu o odpowiedniej barwie która odbija światło emitowane przez czytnik

• układ kresek z odstępami pomiędzy nimi o odpowiednim układzie reprezentujący graficzne zakodowanie

numeru

• numer zakodowany zapisany cyframi arabskimi - numer ten jest tylko dla informacji człowieka, czytnik

nie bierze go pod uwagę, dla niego informacją jest tylko dany układ kresek

• znacznik marginesu - znak > po prawej stronie wyznaczający marines ochronny. Jest to znak

pomocniczy ułatwiający określenie koniecznego prawego marginesu ochronnego. Nie jest on konieczny

(nie zawsze występuje), konieczne jest jednak zawsze zachowanie właściwego marginesu. Lewy

margines ochronny orientacyjnie wyznacza początek pierwszej cyfry

• marginesy ochronne - strefa o określonej szerokości (lewy margines jest większy od prawego) po lewej i

prawej stronie kodu o barwie tła nie zawierająca żadnych elementów graficznych.

Strona 5 z 7

Rozmiary kodów

Kody EAN mogą mieć różny rozmiar, przy czym należy pamiętać że im mniejszy kod tym mniejsze są

dopuszczalne odchyłki odwzorowania szerokości kresek i odstępów a tym samym bardziej dokładny musi

być proces drukowania i trudniej jest otrzymać właściwą jakość kodu (patrz następny punkt).

Wielkość kodu można określać współczynnikiem powiększenia lub w skrócie symbolem SC. Wartość

nominalna o współczynniku powiększenia 1 (100%) oznaczona jest symbolem SC2.

Maksymalne dopuszczalne pomniejszenie kodu wynosi 80% (wsp. 0.8, SC 0), natomiast powiększenie

200% (wsp. 2.0, SC9).

Oznaczenia i wymiary kodów podaje poniższa tabela. Wymiary kodu obejmują również marginesy ochronne.

Symbol współczynnik

EAN-13

EAN-8

powiększenia

szerokość

[mm]

wysokość

[mm]

szerokość

[mm]

wysokość

[mm]

SC 0

0,80

29,83

21,00

21,38

17,31

SC 1

0,90

33,56

23,63

24,06

19,48

SC 2

1,00

37,29

26,26

26,73

21,64

SC 3

1,10

41,02

28,89

29,40

23,80

SC 4

1,20

44,75

31,51

32,08

25,97

SC 5

1,40

52,21

36,76

37,42

30,29

SC 6

1,50

55,94

39,39

40,10

32,46

SC 7

1,70

63,39

44,64

45,44

36,79

SC 8

1,85

68,99

48,58

49,45

40,03

SC 9

2,00

74,58

52,52

53,46

43,28

SC 10

2,12

79,05

55,67

56,67

45,88

Istnieje możliwość redukcji wysokości kodu kreskowego. Można jednak to robić tylko w ograniczonym

zakresie. Kody o rozmiarze SC0 i SC1 nie powinny być poddawane redukcji wysokości. Począwszy od

rozmiaru SC2 można zmniejszyć wysokość, a dopuszczalne wartości redukcji są tym większe im większy

rozmiar kodu i są one przedstawione w poniższej tabeli. Należy jednak unikać wprowadzania redukcji

wysokości kodu i stosować ją w przypadkach naprawdę koniecznych.

rozmiar Współczynnik

powiększenia

max redukcja

wysokości

SC0

0,8

0 mm

SC1

0,9

0 mm

SC2

1,0

3,8 mm

SC3

1,1

4,6 mm

SC4

1,2

5,3 mm

SC5

1,4

6,8 mm

SC6

1,5

7,6 mm

SC7

1,7

9,1 mm

SC8

1,85

10,2 mm

SC9

2,0

11,4 mm

Logistyka - kody kreskowe.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: