5.Etyka.III.pdf

J. A. Stuchliński * Wykłady z etyki III – wykład 5

5. W YKŁAD Z ETYKI III

Z DZIEJÓW MORALNO Ś CI I ETYKI

ZACHODNIEJ

Przystępuję do prezentacji tematyki właściwej

niniejszego wykładu, poświęconego WYBRANYM

ELEMENTOM DZIEJÓW MORALNOŚCI I ETYKI ZACHODNIEJ .

U WAGA : Informacje dodatkowe, pozwalające

rozwinąć prezentowane tu ujęcia, naleŜy czerpać z

odpowiednich fragmentów podręcznika: Władysław

Tatarkiewicz Historia filozofii , 3 tomy (było wiele

wydań tego podręcznika).

W PROWADZENIE

T ŁO DZIEJÓW ZACHODNIEJ PROBLEMATYKI MORALNEJ

I ZWI Ą ZANYCH Z NI Ą STANOWISK ETYCZNYCH

Kształtowanie się moralno ś ci zachodniej, jak teŜ normującej tę

moralność etyki , przebiegało zgodnie z tokiem i rytmem głównym

dziejów kultury i cywilizacji zachodniej.

Dzieje kultury i cywilizacji zachodniej dzieli się na pewne epoki

główne, lokalizowane – w przybliŜeniu i w sposób nieco umowny – w

pewnych przedziałach czasowych: staro Ŝ ytno ść (VI w.p.n.e. – V

w.n.e.), ś redniowiecze (VI w. – XV w.), nowo Ŝ ytno ść (XVI w. – I

poł. XIX w.), współczesno ść (II poł. XIX w. – pocz. XXI w.).

J. A. Stuchliński * Wykłady z etyki III – wykład 5

W kaŜdym z tych okresów dziejowych, moralność i etyka

zachodnia przejawiała – i przejawia – pewne cechy swoiste i

charakterystyczne, zarówno w zakresie swych treści i podejmowanej

tematyki, jak teŜ w zakresie sposobów ich wcielania w czyn.

Moralność i etyka STARO ś YTNA została zdominowana głównie

wymogami POLITYCZNYMI swych czasów. Pod koniec staroŜytności

na plan pierwszy wysunęły się w tym zakresie racje RELIGIJNE ,

związane z powstaniem i rozwojem chrześcijaństwa.

Na początek, natura polityczna klasyczno-greckiej demokracji

bezpo ś redniej , a potem natura polityczna wielkich imperiów

staroŜytności, hellenistycznych i rzymskiego, wyznaczyły podstawy i

ramy główne kształtowania się poglądów, przekonań i stanowisk

moralno-etycznych staroŜytności. Był to zarazem początek

kształtowania się moralno-etycznej problematyki zachodniej w ogóle.

W epoce Ś REDNIOWIECZNEJ znaczenie podstawowe dla

kształtowania się problematyki moralno-etycznej miały RELIGIA ,

TEOLOGIA i filozofia CHRZE Ś CIJA Ń SKA . Pierwsze uwarunkowania

tego typu pojawiły się juŜ zresztą w końcowej fazie staroŜytności.

N OWO ś YTNO ŚĆ zachodnia stała natomiast pod znakiem

dominacji – z jednej strony – rodzących się NAUK Ś CISŁYCH :

astronomii, matematyki i fizyki, szczególnie mechaniki. Z drugiej zaś

strony – znaczenia istotnego zaczęła nabierać rodząca się

GOSPODARKA RYNKOWA i KAPITALIZM jako nowa formacja

ekonomiczno-społeczna. Oba te czynniki, naukowy i ekonomiczny,

ściśle się ze sobą splatały. Nowa gospodarka uzaleŜniona była od

rozwijającej się techniki i technologii , wyrastających ze stosowania

wyników nauk ścisłych w praktyce ludzkich działań. Rzutowało to w

sposób istotny na kształtowanie się problematyki moralno-etycznej

nowoŜytnego Zachodu.

W SPÓŁCZESNO ŚĆ ma determinanty PODOBNE do tych, jakie

kształtowały epokę nowoŜytną – tyle Ŝe zostały one w istotny sposób

rozwinięte i spotęgowane.

J. A. Stuchliński * Wykłady z etyki III – wykład 5

W zakresie uwarunkowań NAUKOWO - TECHNICZNYCH , wiek XIX

nazywano wiekiem „ pary i elektryczno ś ci ”; wiek XX otrzymał miano

wieku „atomowego i kosmicznego”; natomiast zaczynającemu się

wiekowi XXI moŜna śmiało nadać miano wieku „informatycznego”.

Z kolei w zakresie EKONOMICZNO - GOSPODARCZYM , wiek XIX

to okres rozwoju wczesnego kapitalizmu; wiek XX to czas

kapitalizmu dojrzałego; na koniec wreszcie, zaczynający się wiek XXI

to wiek globalizacji gospodarki rynkowej.

Obie płaszczyzny zmieniających się nieustannie uwarunkowań

współczesnej kultury i cywilizacji – tj. naukowo-techniczna i

ekonomiczno-gospodarcza – w sposób istotny wpływają takŜe na

kształtowanie współczesnej problematyki moralno-etycznej.

P ROBLEMATYKA GŁÓWNA DZIEŁ

MAJ Ą CYCH STANOWI Ć PODSTAW Ę ZALICZENIA

KURSU ETYKI

Warto w tym miejscu przypomnieć, Ŝe aliczenie pisemne kursu

etyki (w dniu 7 czerwca 2010 roku) będzie polegało na napisaniu

odpowiedzi na jeden ze wskazanych wówczas tematów, związanych z

zagadnieniami etycznymi, poruszanymi w jednej z następujących 10

pozycji ksi ąŜ kowych do wyboru, z którą trzeba się bardzo dobrze

zapoznać (tematyka etyczna, poruszana w kaŜdej z tych pozycji,

zostanie wstępnie zasygnalizowana nieco później, po przedstawieniu

ogólnych zagadnień aksjologicznych, a więc w chwili rozpoczęcia

prezentacji historii etyki zachodniej):

1. P LATON O BRONA S OKRATESA

Sądowa obrona S OKRATESA (469-399 p.n.e.) przed stawianymi

mu zarzutami, w szczególności tymi dotyczącymi rzekomego

„demoralizowania młodzieŜy”, jest – w istocie – obroną godno ś ci

J. A. Stuchliński * Wykłady z etyki III – wykład 5

ludzkiej, realizacją potrzeby zasługiwania na szacunek . Sokrates

czyni to poprzez przeciwstawienie się moralnie haniebnej postawie i

opiniom motłochu.

Streszczeniem sedna moralności praktykowanej osobiście przez

Sokratesa, jak teŜ głoszonej w jego naukach etycznych, moŜe być

myśl, wypowiedziana po wiekach przez jednego z poetów rzymskich:

B ą d ź dzielnym Ŝ ołnierzem, dzielnym opiekunem, s ę dzi ą

nieskazitelnym.

Je Ŝ eli ci ę kiedy wezw ą na ś wiadka dla poparcia sprawy

dwuznacznej i w ą tpliwej,

To cho ć by tyran Ŝą dał od ciebie fałszów i gro Ŝą c tortur ą

dyktował ci zeznania krzywoprzysi ęŜ ne,

Ty miej sobie za szczyt stawia ć wy Ŝ ej cze ść nad

niegodziwo ś ci i przetrwanie,

Nie zechciej zachowywa ć Ŝ ywota za cen ę straty tego, dla

czego jedynie Ŝ y ć warto .

ś yczliwo ść, prawo ść, odwaga , dzielno ść, opanowanie ,

godno ść własna – zasługują na najwy Ŝ szy szacunek . Oto myśl

główna Sokratesowej etyki. Myśl ta stała się kamieniem

węgielnym wysokiej moralności w dalszych dziejach Zachodu, aŜ

prawie do dnia dzisiejszego.

2. M AREK A URELIUSZ R OZMY Ś LANIA

M AREK A URELIUSZ , rzymski cesarz-filozof (II w.n.e.), stoik ,

opisuje porządkowanie myślowe wnętrza swej osobowości, aby móc

tym lepiej pełnić swą władczą „słuŜbę”. Zastanawia się nad tym, na

czym ma polegać „Ŝycie zgodne z naturą”, pozwalające włączyć się w

ład rozumny kosmosu, przez uniezaleŜnienie się od przypadkowych i

nieistotnych uwarunkowań, potrzeb, namiętności.

J. A. Stuchliński * Wykłady z etyki III – wykład 5

3. Ś W . A UGUSTYN W YZNANIA

Dzieło to jest dramatycznym, ale i zarazem budującym, obrazem

przemian wewnętrznych rodzącej się i kształtującej duchowo ś ci

chrze ś cija ń skiej końca epoki zachodniego cesarstwa rzymskiego. Dla

postawy filozoficznej św. A UGUSTYNA (354-430) charakterystyczna

jest koncentracja uwagi na wn ę trzu swej duszy i odnajdywaniu w

niej Boga . Jest to zarazem motyw znamienny w kulturze wczesnego

chrześcijaństwa. Stanowisko św. Augustyna jest podsumowaniem

epoki staroŜytnej w filozofii i etyce, a zarazem zapowiedzią dominacji

kultury chrześcijańskiej w nadchodzącym średniowieczu.

4. B LAISE P ASCAL M Y Ś LI

Epoka nowoŜytna, od swego zarania zdominowana przez

rodzące się i kształtujące nauki ś cisłe – sam Pascal miał w zakresie

tych nauk powaŜne osiągnięcia – niosła ze sobą zagroŜenia dla

wnętrza duchowości osoby ludzkiej. Blaise P ASCAL (1623-

1662),filozof francuski, dąŜy do zgłębienia ludzkiej duchowości, czyli

„ porz ą dku serca ”, podejmując zagadnienia moralne o wyraźnym

wydźwięku egzystencjalnym . W głęboko religijnej myśli Pascala

pobrzmiewa w sposób wyraźny nuta właściwa chrześcijańskiemu

mistycyzmowi .

5. I MMANUEL K ANT U ZASADNIENIE METAFIZYKI MORALNO Ś CI

Immanuel K ANT (1724-1804), postać czołowa niemieckiego

oświecenia, był bezkompromisowym rzecznikiem metod nauk

ścisłych, matematyczno - przyrodniczych w obrębie całej

problematyki filozoficznej – a więc nie tylko w dziedzinie teorii

poznania, lecz takŜe w etyce . DąŜył zdecydowanie do sformułowania

praw moralno ś ci , równie „Ŝelaznych” i uniwersalnych, jak prawa

natury. Zasadę określania praw moralności Kant odnalazł w

„ imperatywie kategorycznym ”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: