Uznanie międzynarodowe jest ściśle związane z państwowością czyli z głównym podmiotem prawa międzynarodowego. Gdyby nie było państw nie byłoby prawa międzynarodowego. To nie prawo międzynarodowe tworzy państwa, tylko odwrotnie to państwa tworzą prawo międzynarodowe. Dlatego mówimy, że państwo jest to podmiot pierwotny. Mówimy też, że podmiotowość prawno międzynarodowa państw jest od samego początku istnienia państwa, jeżeli coś jest państwem to jest podmiotem prawa międzynarodowego, ma zdolność do czynności prawnych na arenie międzynarodowej.
Na pojęcie państwa składają 3 atrybuty :
1. terytorium
2. władza
3. ludność
Inne podmioty występujące na forum międzynarodowym
Przede wszystkim są to organizacje międzynarodowe, ale organizacji międzynarodowych jest tysiące, ale nie wszystkie są podmiotami prawa międzynarodowego. Tylko te są podmiotami prawa międzynarodowego, które są organizacjami stworzonymi przez państwa, to wynika z tej pierwotnej podmiotowości państw. Tylko państwa mogą stworzyć organizacje międzynarodową o charakterze podmiotu prawa międzynarodowego, a więc podstawą prawną działania takiej organizacji musi być umowa międzynarodowa. Na Konferencji Wersalskiej w 1919r państwa zadecydowały, że utworzą pierwszą powszechną organizację jaką była Liga Narodów, dalej - w San Francisco ma konferencji począwszy od 1944 roku zadecydowali o tym, że powstanie ONZ. W 1949 roku zadecydowały państwa europejskie o powstaniu Rady Europy, w 1951roku o powstaniu o powstaniu EWWIS, w 1957 roku o EWG itd.
Proszę pamiętać tylko te organizacje, które powstały na forum międzynarodowym poprzez decyzje państw, jeżeli został podpisany statut organizacji w postaci umowy międzynarodowej są podmiotem prawa międzynarodowego.
1. (NGO) - organizacje pozarządowe są aktywnymi uczestnikami życia międzynarodowego ale nie mają statutów w postaci umów międzynarodowych, tylko to są jakieś umowy o stowarzyszeniu podpisywane pomiędzy samymi organizacjami, albo podpisywanymi przez osoby prywatne albo z osobami prywatnymi, w związku z tym statut nie jest umową międzynarodową - to nie są podmioty ! Do takich organizacji NGO należy np. Amnesty International. Organizacja pozarządowa jest to organizacja stworzona przez albo osoby prywatne albo przez różnego rodzaju inne organizacje pozarządowe krajowe i one są tworzone zazwyczaj po to żeby śledzić, sprawdzać jak państwa przestrzegają praw człowieka. Tutaj Amnesty International zajmuje się przede wszystkim śledzeniem sytuacji w więzieniach, później publikuje raporty dotyczące przestrzegania praw człowieka, przestrzegania zakazu tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania. Do organizacji pozarządowych międzynarodowych należy np. Greenpeace, jest to organizacja ekologiczna, która zajmuje się monitorowaniem i ostrzeganiem przez zagrożeniami ekologicznymi (ekoterroryzm). Inną organizacją pozarządową jest np. Lekarze bez granic, ta organizacja prowadzi działalność na rzecz poprawy zdrowia ludności na świecie zwłaszcza w państwach afrykańskich, prowadzi m.in. taką działalność jak dostarczanie czystej wody.
Większość z tych organizacji pozarządowych ma status organizacji konsultacyjnych dla Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ. Rada Gospodarcza i Społeczna korzysta z raportów tych organizacji, prosi o ekspertyzy. Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ przyznaje niektórym organizacjom status konsultacyjny i te organizacje są uprawione do wypowiadania się na forum ONZ, zwłaszcza na tych zebraniach Rady Gospodarczej i Społecznej mogą przedkładać jakieś opinie, ekspertyzy, dokonywać monitoringu itd.
2. Goverment Organizations (GO) – organizacje utworzone przez państwa.
Większość tych organizacji tkj. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie albo Rada Europy czy nawet ONZ nie byłyby w stanie funkcjonować bez organizacji pozarządowych, w większości to organizacje pozarządowe świadczą usługi na rzecz Rady Europy, OBWE czy organizacji ONZ, właśnie sporządzając różnego rodzaju raporty, ekspertyzy, wydając opinie.
Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ przyznała ten status konsultacyjny ponad 2,5 tys. takich organizacji, podzielony jest na 3 różne kategorie: A, B i C. Te organizacje największe skupiające mniejsze organizacje jak np. Amnesty International czy Światowy Ruch Walki na rzecz likwidacji min przeciwpiechotnych => Te organizacje mają tzw. Kategorie A i są najbardziej aktywne.
Polska ma dwie zarejestrowane organizacje, które mają status konsultacyjny. Jedną z tych organizacji jest organizacja, która ma kategorię C, to Światowy Kongres Górnictwa zarejestrowany w Katowicach. Drugą organizacją, która jest dosyć aktywna i ma kategorię B jest Organizacja Na Rzecz Kobiet i Rodziny.
Zapamiętać do egzaminu !!! : przede wszystkim czym się różni organizacja rządowa od pozarządowej; znać skróty GO i NGO => bo w pytaniu może się pojawić które z poniższych organizacji to GO lub NGO; proszę znaleźć sobie oprócz tych 3 przykładów, które podałam jakieś inne organizacje w podręczniku wymienione jest kilkanaście tych organizacji pozarządowych (nie będę prosić proszę wymienić wszystkie organizacje pozarządowe, nie o to chodzi żeby wymienić organizacje pozarządowe ale np. jak będzie do wyboru 6 organizacji to trzeba wiedzieć gdzie postawić krzyżyk jak będziecie znać, które to są organizacje rządowe wtedy będziecie wybierać na zasadzie eliminacji); ważna jest ta podstawa działania organizacji, więc proszę pamiętać jeżeli chodzi o organizacje pozarządowe tu mamy umowę cywilno prawną czy prywatno prawną, natomiast jeżeli chodzi o organizacje rządowe to zawsze jest statut w postaci umowy międzynarodowej =>umowy międzypaństwowej. Proszę też pamiętać !!! o funkcjach organizacji pozarządowych czyli przede wszystkim monitorowanie, alarmowanie o nadużyciach czy jakimś problemie i prowadzenie jakiejś konkretnej działalności wśród swoich członków ewentualnie na rzecz ludzkości, to muszą być organizacje działające ku pożytku publicznemu. I to co najważniejsze !!! Organizacje pozarządowe nie są podmiotem praw i obowiązków prawa międzynarodowego publicznego, a więc nie można zawrzeć umowy międzynarodowej z organizacją pozarządową !. Podmiotem prawa międzynarodowego są tylko te organizacje, które zostały stworzone przez państwa, a więc przez państwa jakiegoś regionu np. Rada Europy jest organizacją międzynarodową regionalną, Organizacja Państw Amerykańskich to jest też organizacja regionalna, Unia Afrykańska to jest organizacja afrykańska stworzona przez państwa afrykańskie itd. Organizacjami powszechnymi są takie organizacje jak ONZ, UNESCO, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) itd. Bo statuty tych organizacji zostały podpisane przez wszystkie albo prawie wszystkie państwa świata. Tylko GO są podmiotami prawa międzynarodowego.
Podmiotami prawa międzynarodowego publicznego są :
1. Państwa jako podmioty pierwotne
2. Organizacje międzynarodowe rządowe jako podmioty wtórne
3. Międzynarodowy Trybunał Karny jako podmiot wtórny. Jest podmiotem ponieważ w jego statucie tak postanowiły państwa. Statut został przyjęty w Rzymie 17 lipca 1998 i wszedł w życie 1 lipca 2002 r. Siedzibę ma w Hadze. MTK działa na arenie międzynarodowej poprzez podpisywanie umów z państwami umów międzynarodowych, która dotyczy przekazywania osób, które są podejrzane albo oskarżone o popełnienie zbrodni przewidzianej w statucie MTK, a więc np. zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni agresji.
Zapamiętać że MTK jest także podmiotem prawa międzynarodowego bo tak napisano w jego statucie ; statut z roku 1998, który wszedł w życie w 2002 i od 2002 mamy jeszcze jeden podmiot prawa międzynarodowego podmiot wtórny z woli państw MTK jest podmiotem prawa międzynarodowego publicznego, który przed wszystkim tak działa na arenie międzynarodowej korzysta z ius tractatuum czyli z prawa do zawierania traktatów.
4. Ruchy narodowo- wyzwoleńcze (strony wojujące) jako podmioty wtórne
Żeby strona wojująca czy jakiś ruch narodowo wyzwoleńczy mógł być uznany przez państwa za podmiot prawa międzynarodowego to musi spełnić trzy warunki :
- musi zawładnąć jakimś terytorium,
- musi być zorganizowany
- musi przestrzegać praw o zwyczajów wojennych.
5. Naród uznany za podmiot - dwukrotnie w historii zdarzyło się uznanie narodu za podmiot, narodu polskiego i czeskiego. Jeżeli chodzi o naród czeski czy też czechosłowacki chodzi tutaj o uznanie go w roku 1916 przez władze Austro - Węgier i podobnie w przypadku narodu polskiego jest to rok 1917. To są dwa historyczne przykłady kiedy naród został uznany za podmiot w 1916 i 1917 potem już nigdy się nie zdarzyło, żeby naród stał się podmiotem. Są to bez wątpienia podmioty wtórne bo powstają z woli państwa.
6. Podmioty innego rodzaju - Stolica Apostolska i Zakon Maltański.
Stolica Apostolska korzysta z ius tractatuum czyli zawiera umowy międzynarodowe różnego rodzaju, bo są to i umowy dyplomatyczne i np. konkordaty (to też jest umowa międzynarodowa), bierze udział w konferencjach międzynarodowych, wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych, właściwie zachowuje się tak jak państwo, ale tym państwem nie jest. (Kiedyś było Państwo Kościelne, powstało w wieku X naszej ery za Pepina Małego, w 1870 r nastąpiło zjednoczenie państwa włoskiego i zlikwidowano Państwo Kościelne. Zlikwidowano terytorium Państwa Kościelnego i ludność stała się obywatelami włoskimi a nie Państwa Kościelnego, została sama władza w postaci Stolicy Apostolskiej.) Powstał dylemat czy Stolica Apostolska jest podmiotem prawa międzynarodowego, nie ma ludności nie ma terytoriom, zostaje sama władza. Jak traktować tą władzę? Ta władza nadal była bardzo aktywna, podpisywała umowy międzynarodowe, przedstawiciel Papieża brał udział w konferencjach międzynarodowych, były utrzymywane stosunki dyplomatyczne, tylko nie wiadomo było jak tą Stolicę Apostolską traktować.
W związku z tym 11.11.1929 r. (rok do zapamiętania) został podpisany Traktat Laterański pomiędzy Stolicą Apostolską i Państwem Włoskim. Ze strony Włoch traktat podpisał Benito Mussolini, natomiast ze strony Stolicy Apostolskiej podpisał kardynał Pietro Gasparri. Traktat Laterański składał się z dwóch części. Pierwsza część to był układ finansowy, Włochy miały zapłacić ogromne odszkodowanie Stolicy Apostolskiej za utratę terytorium w 1870 r. a oprócz tego, że miały zapłacić odszkodowanie finansowe w ciągu roku to do tego wszystkiego zawarto tam postanowienia o podłączeniu telefonów, linii telefonicznych, skanalizować Watykan, dopłacić do zabytków itd. Ale to co najważniejsze ! W Traktacie Laterańskim postanowiono o utworzeniu państwa Miasta Watykan. A więc na mocy Traktatu Laterańskiego powstał nowy podmiot prawa międzynarodowego, był już jeden - Stolica Apostolska, natomiast utworzono jeszcze Państwo Miasto Watykan, które też jest podmiotem prawa międzynarodowego. To Papież jest rządzącym zarówno Stolicy Apostolskiej jaki i Państwa Watykańskiego. Stolica Apostolska i Państwo Miasto Watykan podzieliły się rolami : państwo Miasto Watykan zajmuje się sprawami „przyziemnymi” a Stolica Apostolska zajmuje się polityką i sprawami duchowymi, To Stolica Apostolska podpisuje najważniejsze umowy z zakresu prawa międzynarodowego np. konwencję wiedeńską z 1969 roku o prawie traktatów, której Stany Zjednoczone nie podpisały. To Stolica Apostolska podpisała konwencję o stosunkach dyplomatycznych z 61 roku, bo to Stolica Apostolska wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych to jest nuncjusz papieski albo nuncjusz Stolicy Apostolskiej (nie ma nuncjusza watykańskiego!). Arcybiskup Józef Kowalczyk jest nuncjuszem papieskim albo nuncjuszem Stolicy Apostolskiej. Państwo Watykańskie zajmuje się np. ochroną zabytków i to Państwo Watykańskie jest stroną konwencji haskiej z 1954 roku o ochronie zabytków w czasie konfliktu zbrojnego, zajmuje się np. lotnictwem i jest członkiem ICAO czyli Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego, jest członkiem Powszechnej Unii Pocztowej bo są znaczki wydawane przez Państwo Miasto Watykan, jest członkiem Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, jest członkiem Międzynarodowej Unii Monetarnej bo ma euro watykańskie, aczkolwiek limit euro watykańskiego jest ograniczone ( tylko w roku śmierci Papieża może być wybita podwójna suma euro watykańskiego). Państwo Miasto Watykan należy do UNESCO.
Stolica Apostolska nie jest członkiem żadnej organizacji, nie należy do żadnej organizacji międzynarodowej, międzyrządowej, ale ma status obserwatora we wszystkich ważnych organizacjach międzynarodowych, może zawierać głos na ich forum, ale nie ma prawa głosowania. I tak jest np. że Stolica Apostolska ma status obserwatora w zgromadzeniu ogólnym Narodów Zjednoczonych, w Radzie Europy, ma swoje przedstawicielstwo przy Wspólnotach Europejskich też ze statusem obserwatora. Jeżeli jest organizowana jakaś konferencja międzynarodowa to nigdy się tak nie zdarzyło żeby na tej konferencji brał udział przedstawiciel i Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego, nie może być dwóch bo jest ten ścisły podział kompetencji. Tak samo jak jest umowa międzynarodowa to może być tylko jeden podpis Stolicy Apostolskiej najczęściej sekretarza stanu, kogoś w rodzaju Min. Spraw Zagranicznych. Obydwa te podmioty są ściśle ze sobą powiązane, przy czym Państwo Miasto Watykan pełni rolę służebną dla Stolicy Apostolskiej. Po to zostało Państwo Miasto Watykan zostało stworzone żeby podmiotowość prawno międzynarodowa nie budziła wątpliwości. Problem jest w przypadku Państwa Miasta Watykan z ludnością. Ludność watykańska wynosi 1000 osób, które posiadają paszporty watykańskie. Proszę pamiętać o pojęciu obywatelstwa funkcjonalnego. Obywatelem watykańskim nie można się urodzić, tutaj nie ma pojęcia tzw. prawa krwi. Obywatelstwo watykańskie jest ściśle związane z sprawowaną funkcją w strukturach watykańskich czy w strukturach Stolicy Apostolskiej ( np. jeżeli urodzi się dziecko gwardziście to zazwyczaj dzieci nie nabywają obywatelstwa watykańskiego bo jeżeli gwardzista skończy służbę po kadencji to dziecko by traciło obywatelstwo i stawałoby się bezpaństwowcem). O każdym nadaniu obywatelstwa watykańskiego decyduje Papież osobiście. Nie można mówić o tym, że jest to normalne obywatelstwo z tego względu, że nie ma normalnej ludności. O ludności można mówić tylko wtedy kiedy to jest ludność rozwojowa. Nie ma normalnego obywatelstwa jest tylko obywatelstwo funkcjonalne.
Zapamiętać z tej części - różnica pomiędzy Stolicą Apostolską i Państwem Watykańskim; kto czego jest członkiem; kto jakie umowy podpisał; kiedy powstało Państwo Watykańskie; kto podpisał Traktat Laterański ( uwaga w podręczniku nie jest wymieniony Kardynał Pietro Gasparri ! Proszę o nim pamiętać! ); pamiętać o podziale kompetencji; znać przejawy działalności na arenie międzynarodowej zarówno Stolicy Apostolskiej jak i Państwa Watykańskiego !!!
Następny podmiot to Zakon Maltański ( Zakon Kawalerów Maltańskich albo jeszcze inaczej Zakon Joannitów). Powstał w wieku XI przy okazji pierwszej wyprawy krzyżowej. Najpierw miał swoje posiadłości w Jerozolimie, potem zakon został wyparty z Jerozolimy, przeniósł się na wyspę Rodos, potem na wyspę Maltę. To było normalne państwo zakonne (takie państwo jak stworzyli krzyżacy), miało władzę w postaci zakonu Joannitów czyli św. Jana Chrzciciela, była normalna ludność mieszkańcy Malty i normalne terytorium. Zakon Maltański miał trochę utrudnione zadanie jeżeli chodzi o działalność ewangelizacyjną (w przeciwieństwie do zakonu krzyżackiego) bo nie za bardzo jak miał się rozprzestrzeniać. W związku z tym nie koncentrował się na szerzeniu wiary mieczem tylko na sprawach organizacyjnych, na pomocy biednym, na budowaniu szpitali, ochronek itd. Z tego był znany, to był zakon wielkich szpitalników. Przetrwał do końca wieku XVIII w. ciesząc się bardzo dobrą sławą. Napoleon zajął Maltę wygnał zakonników, którzy znaleźli schronienie w Rzymie i do dzisiaj w Rzymie pozostają. Siedziba zakonu do dzisiaj jest w Rzymie, tam znajduje się wielki pałac mistrzowski i jeszcze jedna posesja (willa) Malta na Awentynie. To są dwa pałacyki, które są traktowane przez władze włoskie jak terytorium obcego państwa, tak jak np. ambasada jakiegoś państwa tam stoją karabinierzy i strzegą wejścia. Zakon maltański jest podmiotem prawa międzynarodowego bo zachowuje się na arenie międzynarodowej tak jak państwo, ale przede wszystkim dlatego, że to państwa traktują Zakon Maltański jak partnera. Zakon Maltański zawiera umowy międzynarodowe z państwami, zawiera umowy dyplomatyczne, utrzymuje stosunki dyplomatyczne z ponad 60 państwami, także z Polską (Polska miała stosunki dyplomatyczne z Zakonem Maltańskim przed II wojną światową, po wojnie w czasach PRL-U nie było to stosowne). W 1990 r Minister Skubiszewski podpisał umowę o stosunkach dyplomatycznych z Zakonem Maltańskim. Od 1990 mamy stosunki dyplomatyczne z Zakonem Maltańskim. I tak jest, że ambasador polski przy Stolicy Apostolskiej jest jednocześnie ambasadorem przy Zakonie Maltańskim. Nuncjusz papieski reprezentuje także Zakon Maltański. Zakon Maltański wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych, bierze udział w konferencjach międzynarodowych (np. był obecny na wszystkich konferencjach, a zwłaszcza na tej Ottawskiej, które zajmowały się zwalczaniem min przeciw piechotnych, dlatego, że Zakon Maltański prowadzi szeroką działalność na rzecz osób niepełnosprawnych.) Zakon Maltański ma swoje punkty, można zobaczyć karetki ze znakiem maltańskim. Wydaje on rejestracje samochodowe maltańskie (karetki).
Jest święto państwowe 24 czerwca w św. Jana. Zakon Maltański ma swoje znaczki, walutę maltańską (jeden scud). Zakon Maltański zachowuje się jak państwo, kłopot jest z tym terytorium, bo trudno potraktować te dwie posesje i zamek na Malcie i problem jest z ludnością. Tutaj też mamy obywatelstwo funkcjonalne, bo obywatelem maltańskim może się stać osoba, która będzie o to prosić, a więc nie...
gosicka