CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ REGIONALNY
Rozwój regionalny następuje pod wpływem różnorodnych czynników, zaliczyć do nich możemy czynniki:
1. EKONOMICZNE-które z kolei możemy podzielić na:-tradycyjne(praca, kapitał, ziemia) i – nowoczesne(postęp naukowo-techniczny, zmiany w organizacji zarządzania)
2. PRZESTRZENNE – dotyczą rozmieszczenia różnych elementów sił wytwórczych(zasobów surowcowych i kapitałowych)
3. EKONOMICZNE –dotyczą stanu najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego w poszczególnych regionach
4. LOKALNE – związane są ze stopniem autonomii i mobilności samorządów terytorialnych
5. SPOŁECZNE – obejmują rozwój różnych instytucji nauki, oświaty, kultury, tzw. Otoczenia biznesu(agencje i fundacje rozwoju regionalnego, instytucje finansowe, banki, giełdy, targi, instytucje pośrednio wpływające na rozwój regionalny)
JAKIE INSTRUMENTY STOSUJE UE W ZAKRESIE PRZYŚPIESZENIA ROZWOJU(NIWELOWANIA RÓŻNIC) REGIONÓW OPÓŹNIONYCH
Podstawowymi instrumentami służącymi do niwelowania różnic regionów opóźnionych są fundusze strukturalne i fundusz spójności.
Do funduszy takich zaliczamy:
- FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO – finansowane są z niego inwestycje, są to fundusze polegające na dodatkowości, przeznaczane na rozwój społeczeństwa informacyjnego , rozwój infrastruktury, wspieranie badań(firmy, przedsiębiorstwa, szkoły), pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw
- EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY(ZWIĄZANY Z KAPITAŁEM LUDZKIM)finansuje problemy związane z zatrudnieniem, bezrobociem, rozwojem zasobów ludzkich
- EUROPEJSKI FUNDUSZ ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ-ochrona i rozwój produkcji rolnej
- FINANSOWY INSTRUMENT WSPIERANIA RYBOŁÓSTWA
- FUNDUSZ SPÓJNOŚCI-rozwój infrastruktury
- FUNDUSZ SOLIDARNOŚCI – w związku z klęskami żywiołowymi, powodziami,pożarami,klęskami ekologicznymi
-FUNDUSZ PRZEDAKCESYJNY-jest to fundusz z którego korzystały państwa przed wejściem do UE tzw.
a.program PHARE
b.ISPA-przeznaczony na transport i ochronę środowiska
c.SAPARD-przede wszystkim na rolnictwo i tereny rolnicze
-EWG
-INSTRUMENTY PRAWNE
ZA POMOCĄ JAKICH WSKAŹNIKÓW MOŻNA OKREŚLIĆ POZIOM ROZWOJU REGIONALNEGO
Do określenia poziomu rozwoju regionów Polska jako członek UE musiała przyjąć system statystyki stosowanej w UE. Szczególnie dotyczy to tzw. klasyfikacji NUTS(nomenklatura jednostki terytorialnej dla celów statystycznych). System ten obejmuje podział na 3 poziomy klasyfikacji regionalnej:
-NUTS 1 – w Polsce brak regionów na tym poziomie
-NUTS2 – 16 województw
-NUTS3 – 43 grupy powiatów
Oraz dla klasyfikacji lokalnej:
-NUTS4 – powiaty
-NUTS5 – gminy
W praktyce mierniki rozwoju regionów możemy podzielić względem:
1.TREŚCI: A.podstawowe(ilościowe) –wyrażające wartości bezwzględne różnych zjawisk np. produkcja, zatrudnienie; B. relatywne(jakościowe) – wyrażające stosunek różnych zjawisk(*wskaźnik natężenia np. zatrudnienie w przemyśle na 1000 mieszkańców, PKB na km2;*wskaźnik struktury-określa udział badanych zjawisk np. udział zatrudnionych w przemyśle w ogólnej liczbie zatrudnionych;*wskaźnik dynamiki-określa tendencje rozwojowe badanych zjawisk w czasie)
2.FORMY:-naturalne(wyrażane w jednostkach fizycznych np. metrach, tonach itp.); - wartościowe-wyrażane w jednostkach pieniężnych
3.CHARAKTER: - syntetyczne wyrażające wartości agregowe np. PKB na jednego mieszkańca; - szczegółowe dotyczą konkretnych jednostek gospodarki narodowej.
Wskaźniki rozwoju regionu możemy ująć w 5 grupach:
1.mierniki produkcji materialnej np. wielkość i struktura produkcji
2. mierniki warunków bytu ludności np. PKB na jednego mieszkańca, dochody, ochrona zdrowia
3. mierniki struktury społeczno-zawodowej np. liczba i struktura ludności, gęstość zaludnienia
4. merniki urbanizacji np. procent ludności miejskiej, gęstość sieci miast
5. mierniki zasobów środowiska przyrodniczego np. walory krajobrazowe, klimat, jakość gleb
EUROREGIONY I ICH SENS ISTNIENIA
Euroregiony to obszary współpracy(trans granicznej) będące wynikiem wzajemnego porozumienia regionów przygranicznych(jednostek samorządu terytorialnego-lokalnych i regionalnych). Celem ich jest przede wszystkim współpraca gospodarcza, rozwój połączeń komunikacyjnych, ochrona środowiska oraz działalność kulturalno-edukacyjna i turystyka.
Obecnie mamy 16 euroregionów i są to euroregiony:
1. NYSA
2. SZPREWA-NYSA-BUG
3. PRO EUROPA VIADRINA
4. POMERANIA
5. PRADZIAD
6. PLACENSJA
7. SILESJA
8. ŚLĄSK CIESZYŃSKI
9. BESKIDY
10. TATRY
11. KARPATY
12. BUG
13. PUSZCZA BIAŁOWIESKA
14. NIEMEN
15. BAŁTYK
16. ŁYNA ŁAWA
Euroregiony te wpływają na rozwój integracji jak i również na likwidacje pomostów między państwami. Współpraca ich koncentruje się wokół takich problemów jak:rozwój regionalny, w tym gospodarczy i planowanie przestrzenne;- rozwój infrastruktury technicznej;-współdziałania w sferze społecznej;-ochrona środowiska;-statystyki trans granicznej
PRZEDSTAW PRZESTRZENNE ZRÓZNICOWANIE ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO W POLSCE
Polska jest krajem bardzo silnie zróżnicowanym. Najwyższy poziom rozwoju odnotować można w Warszawie, a najniższy w regionach wschodnich i środkowych(najmniejsza wartość PKB na mieszkańca występuje w regionie łomżyńskim). Znaczne różnice obserwujemy także wewnątrz poszczególnych regionów, szczególnie zawierających wielkie miasta(np. w województwie mazowieckim czy małopolskim). Stabilne i relatywnie wysokie tempo wzrostu notują jedynie regiony zawierające wielkie aglomeracje. Regiony pozostałe, w tym „surowcowe”(np. płocki, tarnobrzeski, legnicki) notują mniejsze lub większe pogorszenie swojej pozycji w kraju podobnie jak regiony schyłkowych przemysłów(katowicki, łodzki). W najtrudniejszej sytuacji znajdują się regiony wschodnie, tradycyjnie nisko rozwinięte, w których dynamika rozwoju była niska, a w ostatnim okresie wręcz ujemna. Najsilniej różnicują polska przestrzeń i wpływają na proces powiększania się różnic międzyregionalnych 2 wymiary:
1. WIELKIE MIASTO-RESZTA KRAJU jest to nowy wyraz podziału miasto-wieś, obecnie jedynie wielkie miasta(np. W-wa, Poznań, Kraków) o zróżnicowanej strukturze gospodarki, połączone z Europą względnie dobrą infrastrukturą transportu i telekomunikacyjną, bogato wyposażone w różnorodnie instytucje- w tym w placówki badawczo rozwojowe, zamieszkiwane przez ludność dobrze wykształconą – są w stanie nawiązać kontakty z konkurencyjną gospodarką globalną. Rozprzestrzenienie rozwoju wielkiego miasta do jego otoczenia nie przekracza 30 km, a promieniu 50-100 km dominują efekty „wymywania” zasobów regionu metropolitarnego do ośrodka centralnego
2. WSCHÓ-ZACHÓD- jest to wymiar o długim trwaniu, silnie uwarunkowany historycznie. Od średniowiecza zachodnia część obecnych ziem polski była wyżej rozwinięta niż część wschodnia. Podział ten pogłębiły zabory, których granice są do dziś widoczne w przestrzeni społeczno-gospodarczej kraju. Polska wschodnia , której potencjał w znacznej części znajduje się w fazie przedprzemysłowej, zapłaciła mniejszą cenę za zmiany strukturalne , ale też po 1992 r. wykazywała znacznie mniejszą zdolność do sprostowania wymogom w otwartej , konkurencyjnej gospodarce opartej na wiedzy. Obecny regres niektórych polskich regionów wschodnich jest w znacznej części wynikiem owego zapóźnienia strukturalnego.
GŁÓWNE CELE STRATEGICZNE POLSKIEJ POLITYKI REGIONALNEJ DO 2013 R.
-Poprawa warunków życia ludności (można realizować poprzez rozwój społeczno-gospodarczy
-Wzrost konkurencyjności regionów
-Większa spójność społeczna, gospodarcza, przestrzenna
W ramach tych celów wyznaczono pewne priorytety:
- Tworzenie instytucji wspomagających konkurencyjność i atrakcyjność inwestycyjną województw
-Rozwój funkcji metropolitarnych dużych ośrodków miejskich(jest tu problem czy metropolie nie pochłoną…..?
-Wzmocnienie potencjału innowacyjnego regionu(współpraca instytucji z ośrodkami…..?
-Rozwój infrastruktury
-Rozwój zasobów ludzkich potrzebnych nowoczesnej gospodarce
-Promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego miast i obszarów wiejskich
-Przekształcenia społeczne i gospodarcze na obszarach problemowych(tam gdzie władze wojewódzkie nie są w stanie same sobie poradzić)
-Zwiększenie mobilności przestrzennej ludności
-Poszerzenie perspektyw rozwoju gospodarczego regionów wschodniej Polski
-Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich(chodzi o to żeby wieś nie była postrzegana jako rolnictwo ale miała dochody z innych źródeł np. agroturystyka, usł.stolarskie,budowlane)
CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ REGION WYSOKO- A CZYM NISKOROZWINIĘTY.
Region to obszar związany z działalnością człowieka, charakteryzujący się określonymi cechami ekonomicznymi, politycznymi, kulturowymi, historycznymi, geograficznymi, społecznymi itp., różniący się pod tymi względami z innymi obszarami. Regiony powstają na skutek podziałów administracyjnych lub też łączenia się obszarów o podobnych cechach.
Pewne regiony znajdują się na wyższym poziomie rozwoju a inne na niższym. Związane jest to z uwarunkowaniami geograficznymi (np. położenie, bogactwa naturalne), polityką gospodarczą, ustrojem społecznym, uwarunkowaniami historycznymi. Zwykle regiony wysokorozwinięte osiągały ten poziom przez wiele lat niekiedy dziesiątki lub setki.
Możemy rozpatrywać regiony pod względem rozwoju w kontekście międzynarodowym, gdzie np. kilka regionów z jednego kraju będzie bardziej rozwinięte niż najbardziej rozwinięty region innego kraju. Możemy również brać pod uwagę wyłącznie rozwój regionów w danym kraju lub grupie krajów sąsiednich.
Niemniej aby uznać jakiś region za wysoko lub niskorozwinięty należy uzyskać odpowiednie dane dotyczące wskaźników uznawanych powszechnie za miarodajnie określające poziom rozwoju. Do tych wskaźników należą przede wszystkim: poziom PKB zarówno nominalnie jak również w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jeżeli poziom ten przekracza wartość ok. 10 tys. dolarów amerykańskich na jednego mieszkańca można uznać dany region za wysokorozwinięty. Dla oceny czy dany region się rozwija czy też nie ważna jest dynamika przyrostu PKB liczona np. z roku na rok, im poziom wzrostu jest wyższy tym region bardziej się rozwija. Do określenia poziomu rozwoju regionów służą także np. stopa bezrobocia, struktura zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki (zbyt duże zatrudnienie w rolnictwie z reguły świadczy o niskim rozwoju regionu), liczba ludności czynnej zawodowo, poziom inwestycji, saldo handlu zagranicznego (import-eksport). Ważna jest również infrastruktura, która znajduje się na terenie regionu, poziom urbanizacji itp.
JAKIE ZNASZ TEORIE ROZWOJU REGIONALNEGO, SCHARAKTERYZUJ DWA Z NICH LUB KTÓRA Z NICH TWOIM ZDANIEM NAJBARDZIEJ UJAWNIA SIĘ WSPÓŁCZEŚNIE.
Wyróżniamy kilka teorii rozwoju regionalnego, do których należą m.in.: teoria od dołu, teorie od góry, potrzeb podstawowych, teoria centrum i peryferii, teoria biegunów wzrostu, lokalizacji przemysłu, rozwoju zrównoważonego, rozwoju komperatywnego, teoria rozwoju niezrównoważonego, teoria polaryzacji, endogeniczne i egzogeniczne. Według mnie najbardziej współcześnie ujawniającą się teorią jest teoria od dołu, która oparta jest na działaniach lokalnej ludności, jej inwencji, pomysłach. Nawet jeden człowiek, może zainicjować proces, który doprowadzi do eksplozji rozwoju danego regionu. W przypadku tej teorii państwo nie ingeruje jak ma się rozwijać dany region, nie nakazuje kierunków działania i sposobów dochodzenia do celu. To lokalna społeczność poprzez znajomość swoich zalet i wad decyduje o tym w jaki sposób, w jakim kierunku i jakimi metodami nastąpi rozwój regionu. Przykładem najbliższym może być np. Mszczonów, gdzie grupa lokalnych działaczy samorządowych, przy wykorzystaniu możliwości miasta i okolic potrafiła dokonać bardzo szybkiego i spektakularnego rozwoju. Poprzez działania lokalne na rzecz rozwoju istnieje duża szansa na wyjście z bezrobocia, ubóstwa, wzrost aktywności lokalnej społeczności, zapewnienie realizacji ich nie tylko podstawowych potrzeb a co więcej wytworzenie czynników egzogenicznych, które będą przynosiły regionowi dochód na dalsze inwestycje.
Przeciwieństwem tej teorii jest tzw. teoria od góry, której idea opiera się na rozwoju regionu poprzez impulsy przychodzące z centrum lub plany rozwoju opracowywane na szczeblu władzy centralnej. Plusem tej teorii jest to, że taki rozwój może być zaplanowany w ten sposób aby region powiązać w całość z innymi regionami dla dobra całego kraju. Istnieje jednak duże niebezpieczeństwo, że plany zostaną opracowane na podstawie niepełnych danych lub nawet dane mogą być nieprawdziwe. Może to spowodować, że region nie będzie w stanie ich zrealizować na skutek niezrozumienia idei planów lub po prostu braku możliwości, braku surowców, odpowiednio wykwalifikowanej kadry itp. Poniesione zostaną więc pewne inwestycje, które mogą nie przynieść spodziewanych korzyści czyli rozwoju regionalnego.
Pozostałe teorie opierają się np. na wykorzystaniu myśli że występują centra i peryferia, które to „pracują” na rzecz tych centrów i poprzez to następuje ich rozwój, lub też rozwój oparty jest na podejmowaniu trafnych decyzji, które prowadzą do uzyskiwania możliwie szybko maksymalnych efektów pomijając aspekty regionalne, które z góry są uznane za nieefektywne.
CZY MOŻLIWE JEST OPARCIE ROZWOJU REGIONALNEGO TYLKO NA TEORII ROZWOJU ENDOGENICZNEGO BEZ UWZGLĘDNIENIA INNYCH TEORII
Teoria rozwoju regionalnego oparta na czynnikach endogenicznych to przede wszystkim oparcie się na możliwościach danego regionu. Wykorzystuje się w ten sposób naturalne zalety regionu, np. położenie regionu nad morzem może determinować do rozwoju przetwórstwa rybnego, turystyki, handlu zagranicznego drogą morską, z kolei położenie regionu w obszarze złóż surowców naturalnych przyczyni się do rozwoju przemysłu wydobywczego, wstępnej obróbki kopalin, rozwój przemysłu hutniczego, energetycznego itp. Położenie regionu na szlaku głównych dróg komunikacyjnych a najlepiej skrzyżowaniu tych dróg pozwoli na otwarcie się regionu na logistykę i usługi. Duże centrum osadnicze może być miejscem rozwoju usług, przemysłu wysokiej technologii, elektromaszynowego. Połacie żyznej gleby spowodują rozwój rolnictwa, najlepiej na dużą skalę w wyspecjalizowanych prywatnych gospodarstwach rolnych. Teoria rozwoju w oparciu o czynniki endogenicznie opiera się więc na wykorzystaniu możliwości geograficznych regionu, które są poparte zasobami ludzkimi (kwalifikacje, struktura wieku, oczekiwania płacowe, uczestnictwo w życiu społecznym itp.) oraz kapitałem do realizacji przedsięwzięć.
Niestety nie ma teorii rozwoju regionalnego, która miałaby same zalety i która w uniwersalny sposób sprawdzałby się w każdym regionie i w każdym państwie. W związku z tym należy opierać się w głównej mierze na jednej teorii a zarazem korzystać z najlepszych kwestii innych teorii. Pojedynczy region nie istnieje w oderwaniu od innych regionów i choć jego celem jest zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności to musi zwracać uwagę również na inne regiony, musi z nimi współpracować a to jest zadanie dla władzy centralnej. Rozwój regionalny musi więc być po części wypadkową zarówno teorii endogenicznej jak również teorii od góry, zrównoważonej, lokalizacji przemysłu, centrum i peryferii. Nie jest więc możliwe oparcie rozwoju regionalnego tylko na jednej teorii.
...
Kino-Domowe