ściągi z pedagogiki społecznej.doc

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE - RODZINA

Rodzina jest naturalnym  środowiskiem spełniającym podstawowe funkcje wychowawcze.

Przynależność do rodziny opiera się na podstawie urodzenia. Towarzyszy człowiekowi od początku jego powstania. Zawsze stanowiła podstawową życia społecznego, zapewnia następstwo i ciągłość generacji. A w sensie społeczno - kulturowym przekazuje młodej generacji podstawowe zasady życia społecznego i kulturowego.

Zawsze funkcja wychowawcza rodziny jest i była uznana za najważniejszą.

Dawniej istniała rodzina typu patriarchalnego. W niej  jedynym żywicielem i autorytetem był ojciec, którego ranga  narzucona była z racji przyrodniczych i ekonomicznych.  Ewolucja roli kobiety i funkcji kobiety jako współodpowiedzialnej za całość rodziny wprowadziła zaburzenia w tradycyjnym układzie społecznym rodziny. Dodatkowo pogłębia ten fakt wczesne usamodzielnianie się dzieci poprzez dość szybkie podejmowanie pracy zawodowej oraz system nauczania, a w nim stypendia dla uczniów.

Współczesna rodzina jest rodziną demokratyczną. Zazwyczaj pracują zawodowo obydwoje rodzice, czasami też starsze dzieci. Zanika podział pracy na prace męskie i żeńskie.    W takiej rodzinie, demokratycznej, powstają bardziej dogodne warunki do wychowania dzieci.  Stosunki miedzy domownikami układają się na stopie przyjacielskiej, posiadają atmosferę wzajemnego zrozumienia i współpracy. Instytucja rodziny staje się zespołem typu koleżeńskiego, współrządzą w niej jednostki z poczuciem równouprawnienia.

RODZINA WSPÓŁCZESNA ,  A RODZINA TRADYCYJNA

Mówiąc o takich rodzinach potrzebne będzie wyjaśnienie, dotyczące jej typów . Najbardziej popularna klasyfikacja grup rodzinnych wyróżnia:

a.) rodzinę dwupokoleniową, składającą się z rodziców i dzieci, zwana też małą;

b.) rodzinę trójpokoleniową zwaną rodziną wielką, w której są dziadkowie, oraz bliżsi i dalsi krewni;

c.) rodzinę rozszerzoną, gł. na wsi, którą tworzy kilka obok siebie leżących, niewielkich gospodarstw, zespolonych więzią rodzinną, a utrzymujących ze sobą kontakt.

Obecnie określa się rodzinę jako współczesną, inną niż tradycyjna, która przestała być grupą produkującą dobra materialne. Członkowie rodziny mają teraz udział w szerszym układzie stosunków społecznych i produkcyjnych. Dawna rodzina  przygotowywała młodsze pokolenie do samodzielnego życia. Była tzw. „wielką” , trzypokoleniową, czteropokoleniową rodziną. W okresie feudalnym młode pokolenie uczestnicząc w życiu własnej lub obcej rodziny uczyło się zawodu oraz samodzielności życiowej. Tradycyjna  rodzina obwarowana była formalnymi sankcjami. Dzieci z pozamałżeńskich związków były dyskryminowane.

Zatem podsumowując:

RODZINA to : „podstawowa grupa społeczna złożona z rodziców i ich dzieci, którą cechuje:

·           więź formalna,

·           wspólnota materialna i  mieszkaniowa,

·           określony zespół funkcji.”

FUNKCJE RODZINY

1.) prokreacyjna

2.) społeczna

3.) kulturowa

4.) gospodarcza

Funkcja prokreacyjna wiąże się z przedłużeniem życia gatunku. To zadanie jest najprostszym i najmilej spełnianym obowiązkiem jakie posiada rodzina jako grupa społeczna.

Funkcja społeczna polega na pielęgnowaniu, zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych jej członków, zapewnieniu im odpowiedniego wychowania i startu życiowego. Te zadania należą do najtrudniejszych. Wiążą się z wieloma wyrzeczeniami ze strony rodziców, ale także pozostałych członków rodziny.

Funkcja kulturowa niesie ze sobą obowiązek sprawowania pieczy nad życiem członków rodziny, ich  rozwojem duchowym, naukowym, troską nad zdrowiem, a także podaniem ręki w razie życiowych problemów.

Funkcja gospodarcza niesie za sobą obowiązek zabezpieczenia odpowiednich warunków godnego życia (prowadzenie gospodarstwa rodzinnego) i  zaspokajania codziennych  potrzeb członków rodziny.

TYPY RODZIN :

Rodzina pełna - Prawidłowa atmosfera wychowawcza, w której układ stosunków między ojcem i matką staje się pierwszym wzorem zachowań dla dzieci.

*rodzina pełna -  mama , tata + dzieci

Rodzina niepełna - jedno z rodziców + dzieci W takiej rodzinie dość często pojawiają się trudności wychowawcze związane przede wszystkim ze zwiększonymi, bo sprawowanymi przez jedną osobę obowiązkami rodzicielskimi, a także z brakiem normalnej atmosfery wychowawczej.

Rodzina rozbita - Niepełna w wyniku rozwodu ( trudności wychowawcze jak wyżej)

Rodzina skłócona - O nieprawidłowej atmosferze współżycia z powodu nieporozumień i kłótni współmałżonków.

Rodzina zrekonstruowana - Uzupełniona w wyniku nowego związku małżeńskiego osamotnionego współmałżonka.

RODZINA I JEJ PODSTAWOWE FUNKCJE

Podstawą więzi rodzinnych są funkcje rodziny, których przedmiotem jest zaspokajanie potrzeb:

- jej własnych jako grupy społecznej

- całego społeczeństwa.

W socjologii rozróżnia się trzy podstawowe funkcje rodziny:

1. prokreacyjna (rozrodcza)- połączona jest z przekazywaniem nowym członkom cech biologicznych,

2. wychowawcza- polega na wpajaniu dziecku podstawowych norm, obyczajów i umiejętności, bez których nie mogłoby funkcjonować w społeczeństwie,

3. gospodarcza- wyraża się przede wszystkim w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego.

Wymień zasadnicze funkcje rodziny.
prokreacyjna – zawiera się nie tylko w powoływaniu nowych członków rodziny, ale też w zaspokajaniu emocjonalnych potrzeb rodziców.
seksualna – służy zaspokajaniu seksualnych potrzeb członków
materialna – zaspokajanie materialnych (aktualnych i przyszłych) potrzeb rodzin, prowadzenie gospodarstwa domowego, zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzinie, gromadzenie trwałych dóbr materialnych, zapewnienie startu życiowego dzieciom.
opiekuńczo – zabezpieczająca – obejmuje działania materialne i fizyczne mające na celu pomoc tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokoić np. sprawowanie nadzoru nad małymi dziećmi, pomoc osobom starszym , chorym,
socjalizacyjno – wychowawcza – rodzina przekazuje podstawowe wzory zachowań, zwyczajów i obyczajów, określone wartości moralne, społeczne, polityczne, poglądy, opinie, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, uczenie języka ojczystego itp.
.kulturalna – zapoznanie młodego człowieka z dorobkiem kulturalnym społeczeństwa, uczeniu wrażliwości estetycznej i umiejętności korzystania z dóbr kultury.
emocjonalno – ekspresyjna –zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny: potrzeba bezpieczeństwa., bliskiego kontaktu, akceptacji, bycia kochanym, samorealizacji, kontaktu intelektualnego.

Podaj cechy rodziny jako grupy społecznej.
Rodzina- podstawowa grupa pierwotna gr. społeczna złożona z małżeństwa i dzieci (także adoptowanych) oraz ogółu krewnych każdego z małżonków. Naturalna grupa społeczna., która stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym.
Cechy:
- wspólne zamieszkanie, nazwisko, własność, kultura duchowa, ciągłość biologiczna,
- więź oparta na szczególnie intymnych stosunkach, na powiązaniu emocjonalnym i na trwałości tej więzi
- wiara w prawdziwą łączność biologiczną, tradycję rodzinną i społ.
- posiadają wspólne cele, podobne normy moralno – społeczne,
- odczuwają poczucie odrębności swojej grupy
- nieformalna tzn. że dziecko z chwilą urodzenia naturalnie staje się członkiem rodziny;
- bez względu na liczbę dzieci jest małą grupą społeczną
- jest tą najważniejszą, niezastąpioną grupą społ. w życiu każdego człowieka,
- występuje wzajemna odpowiedzialność za siebie w sposób naturalny
- współprzeżywanie
- więź miłości jest naturalna

ŚRODOWISKO LOKALNE to: "gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa".

Cechy:
- tożsamość etniczna, religijna, kulturowa,

- poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.
- poczucie przynależności, więzi, względna jednolitość ekonomiczna i zawodowa.

CELE ZADANIA ŚRODOWISKA LOKALNEGO

1)przybliżenie humanistyczno- uniwersalnych, chrześcijańskich, narodowych, regionalnych itd. wartości, 2)optymalne zaspokajanie potrzeb wyższych społeczno-kulturalnych,

3)tworzenie sprzyjających warunków dzieciom, młodzi i dorosłym doprawiania i rozwijania aktywności intelektualnej, opiekuńczej,

4)wspieranie i wzmacnianie rodziny jako środowiska społeczno-wychowawcze. ,

5)przekształcanie i modernizacja środowiska lokalnego

Wymień cechy podstawowe środowiska lokalnego.
Środowisko lokalne to gromada ludzi zajmująca ograniczone, względnie izolowane terytorium, posiadających wspólną tradycje, wartości, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności, gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.
Cechy:
- tożsamość etniczna, religijna, kulturowa,
- poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.
- Poczucie przynależności, więzi, względna jednolitość ekonomiczna i zawodowa.

Wymień cechy różnicujące środowisko lokalne wsi i miasta.
Miasto jest wtórną formą przestrzennego bytowania człowieka . Stanowi specyficzne środowisko społeczne i wychowawcze .
Cechy charakterystyczne dla społeczności miejskiej (wg J. Ziółkowskiego) :
- uczestnictwo mieszkańców , a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych ;
- dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich
- obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów ; brak społecznych autorytetów osobowych;
- bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna ; dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych ;
- anonimowość życia i działania ; powszechne poczucie braku przynależności ; nikłe postawy patriotyzmu lokalnego ;
- zanik instytucji sąsiedztwa ; życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi ;
- tolerancja wobec różnic , racjonalizacja myślenia i sekularyzacja zachowań obyczajowych ;
- wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla awansu i przemieszczeń społecznych ;
- ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego ;
- przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych .
Koncepcja poznawania i opisu miasta (stworzona przez S. Rychlińskiego) wymienia cztery obszary istnienia społeczności miejskiej :
- przestrzeń ,
- ekonomikę ,
- demografię ,
- kulturę .
Na tych płaszczyznach tworzy się istota miasta , jego czasowe i terytorialne odmienności , jego istotne przeobrażeń

Wieś stanowi lokalną społeczność zupełną , tzn. zamkniętą w sobie , obejmującą wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego swoich członków , przeciwstawiającą się społecznościom podobnym i wsiom innym , a także grupom i organizacjom istniejącym poza nią lub ponad nią (S. Czarnowski) .

Cechy , składniki , funkcje i przemiany charakterystyczne dla wsi :
- mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne ;
- poczucie jedności i poczucie względnej izolacji ;
- dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji ;
- społeczny charakter instytucji obsługi i kultury ;
- specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych ;
- podział pracy i usług ;
- dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego ;
- kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości ;
- presja zewnętrznego świata informacji i kultury ;
- postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych , urbanizacyjnych i kulturowych ;
- narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe ;
- szczególna rola szkoły i nauczyciela .
- Wieś jest żywym eksponatem środowiska lokalnego

Więzi w środowisku lokalnym:

Zorganizowany system stosunków, instytucji, kontroli społ. skupiający jednostki, grupy w całość, zdolna do rozwoju. Są 2 warunki kształtowania się więzi społ.: styczność przestrzenna i łączność psychiczna.

Jakie są cele pracy w metodzie organizowania środowiska lokalnego.
Celem zasadniczym organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju. Otoczenie powinno stwarzać możliwości i warunki, aby każdy człowiek mógł w nim realizować określone racjami rozumu aspiracje. Wtórne cele organizacji środowiska- to cele opiekuńcze oraz wyrównywanie braków czyli kompensacja.

ŚRODOWISKO SZKOLNE

Środowisko ucznia, to pewne środowisko społeczne, stanowiące zespół warunków oraz czynników osobowych i materialnych, które powstają w wyniku współdziałania ludzi odgrywających główną rolę w kształtowaniu się osobowości społecznej jednostki. można zatem powiedzieć, iż środowisko w kontekście szkoły ma dwa podstawowe znaczenia:

- szkoła jako środowisko społeczno - wychowawcze

- środowisko społeczno - instytucjonalne do którego szkoła należy (czyli najbliższe szkole otoczenie)

ROLE PRZYPISYWANE SZKOLE

- Instytucja (prywatna publiczna) o charakterze edukacyjnym

- Agencja socjalizacji społecznej

- Partner lokalny – element środowiska lokalnego

- System społeczny wytwarzający relacje międzyludzkie sprzyjający tworzeniu grup podgrup

- Szansa dla rozwoju i dorobku jednostki.

WPŁYW SZKOŁY

- Wpływ na zycie zbiorowe i na kształtowanie się życia indywidualnego jednostek (znaczący, długotrwały)

- Grupy: uczniowie, nauczyciele, rodzice, administracja.

- Wpływ formalny i nieformalny (budynek, reguły, wartości, wytyczne, rówieśnicy …)

- Jedno z wielu źródeł wpływu

- Wpływ opresyjny i motywujący do rozwoju

- Wpływ wielowymiarowy  na różnych etatach życia.

TRUDNOŚCI ŚRODOWISKA SZKOLNEGO

- Stosunki międzyludzkie,

- Sposób komunikowania się,

- Segregacja szkolna,

- Wykluczanie,

- Patologie społeczne,

- Brak zasobów,

- Kontrola i biurokracja,

- Presja, oczekiwania wobec szkoły,

- Uczestnictwo grup w zmianie,

- Wypadki, choroby

CZY JEST TO ŚRODOWISKO SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI CZŁOWIEKA ?

- Funkcja poznawcza,

- Funkcja kształtowania kompetencji społecznych i zawodowych,

- Funkcja kształtowania postaw,

- Funkcja kształtowania nawyków (np. zdrowotnych),

- Środowisko integracji, dialogu.

SZKOŁA JAKO JEDNO ZE  ŚRODOWISK SPOŁECZNYCH CZŁOWIEKA.

- Współpraca z innymi środowiskami,

- Uzupełnienie wpływów lub ich korygowanie,

- Patologie i zagrożenia,

- Szanse, potencjał, możliwości zmiany,

- Traktowanie szkoły jako środowisko o wszechstronnym wpływie i dialogu.

CO JEST PRZEDMIOTEM ZAINTERESOWANIA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ.
Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce .
Wg. Radlinskiej – Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem ( teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.
Obszary zainteresowań:
Środowisko życia człowieka:
- środowisko naturalne – rodzina, grupa rówieśnicza
- środowisko wychowania instytucjonalnego – kulturowo – oświatowe, opiekuńczo – wychowawcze
- instytucje wychowania pośredniego – telewizja, media, zakład pracy
Rodzaj działalności:
- działalność socjalno – wychowawcza w tym opiekuńczo – wychowawcza
- działalność kulturalna w tym społeczno – kulturalna
- Problemy sieroctwa: problem rodziny niepełnej, rodziny czasowo niepełnej, problem kompensacji sieroctwa poprzez rodzinne formy kompensacji np. rodziny zastępcze, kompensacja całkowita
- Formy pomocy rodzinie i dziecku
- Pozarządowe formy pomocy: Stowarzyszenia Społeczne, Fundacje Społeczne, Ruchy Społeczne
- Problemy czasu wolnego, badanie go w aspekcie wartości wychowawczych i patologii zachowań dewiacji
- Media, telewizja, multimedia w aspekcie szans rozwoju człowieka i zagrożeń
- Problem przemian zachodzących w środowisku życia człowieka na skutek transformacji społ., polit., ekonomicznej, kulturowej. Skutki tej transformacji: bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, wzrost agresji, przestępczość. Bada te problemy z punktu widzenia dziecka, funkcjonowania rodziny, jej dysfunkcjonalności
- Problem wartości
- Mała ojczyzna – środowisko lokalne,
- Duża ojczyzna – problem integracji Europy, kształtowania określonych postaw, tolerancji wobec inności, kształtowanie tożsamości.                                

Środowisko pracy jako obszar zainteresowania pedagogiki społecznej

Funkcje zakładu pracy

1. Produkcyjna

• ekonomiczna

• wytwórcza

2. Pozaprodukcyjne

• Socjalna

• Dydaktyczna

• Wychowawcza

Wpływ formalny i nieformalny

Przemiany w środowisku pracy

• Większa mobilność zawodowa

• Częstsze zmiany profilów pracy

• Większa konkurencja wewnętrzna i zewnętrzna

• Zmiany ku podejściu projektowemu

• Konsekwencje globalizacja i

umiędzynarodowienia pracy

• Wzrost roli wiedzy

• Wzrost znaczenia technologii

• Wzrost bezpieczeństwa i komfortu pracy

• Korporacyjny charakter stosunków pracy

Rola zakładu pracy w środowisku

- Pracodawca

- Współuczestnik w innowacjach i rozwoju dziedziny

zawodowej, dziedziny gospodarki, kształceniu

zawodowym

- Współuczestnik w edukacji permanentnej

- Współuczestnik w rozwoju lokalnym i strategii lokalnej,

aktywizacji lokalnej

- ...