Komunalny – jako termin (znaczenie terminu)
Termin ten jest Homonimem – jest terminem wieloznacznym. Jeśli się używa tego terminu należy wyjaśnić - w jakim znaczeniu.
Każdą potrzebę odczuwa się indywidualnie. I ta potrzeba może być zaspokajana dwojako:
· w sposób indywidualny - tak była zaspokajana od zawsze
· w sposób zbiorowy (np. wywóz śmieci, woda, transport – korzystamy z komunikacji miejskiej)
Znaczenia terminu komunalny: charakter podmiotowy
Potoczne – wspólny, społeczny, publiczny w przeciwstawieniu do indywidualnego, prywatnego, (jeśli mówimy o komunalnych zaspokajaniu potrzeb to mamy na myśli ich zbiorowe zaspokajanie w odróżnieniu od indywidualnego sposobu zaspokajania potrzeb)
Potoczne – miejski, municypalny, (jeśli mówimy, że coś jest miejskie, komunalne, tzn., że należy do miasta, przedsiębiorstwa miejskie, komunalne – związane z obsługą miasta)
Prawne – termin odnoszący się do samorządu terytorialnego, który jest właścicielem, (jeśli mówimy przedsiębiorstwo komunalne to mamy na myśli przedsiębiorstwo, którego właścicielem jest samorząd terytorialny – np. mieszkania komunalne, parki komunalne, cmentarze komunalne) – ten termin funkcjonuje Polsce do 1950 r. i od 1990 r.)
Charakter przedmiotowyPrawne (po roku 1950 r. do 8 marca 1990 r. w Polsce) – określał przynależność resortową do zakresu działania ministerstwa gospodarki komunalnej (rodzaj działalności, świadczenie usług komunalnych to dostarczenie wszystkiego, co jest potrzebne w związku z zamieszkiwaniem na danym tereni;, brak własności komunalnej – była własność państwowa, ogólno – narodowa, z tą też inne znaczenie tego terminu)
Termin używany w podziale roboczym w odniesieniu do gospodarki komunalnej obok gospodarki mieszkaniowej (w przeszłości gospodarka komunalna i mieszkaniowa był to dział gospodarki np. dochód narodowy w Polsce był wytwarzany przez właśnie ten dział)
Termin odnoszący się do mieszkania i zamieszkiwania na danym terenie oraz wszystkich urządzeń, które to zamieszkiwanie ułatwiają (tu chodzi o wszystkie urządzenia, które z mieszkaniem są związane, np. woda, gaz, energia elektryczna, ciepło, komunikacja, wywóz śmieci)
Urządzenia komunalne – mamy najczęściej na myśli urządzenia miejskie, municypalne, urządzenia użyteczności publicznej, urządzenia techniczne miasta, urbanistyka podziemna, infrastruktura miasta, inżynieria miejska (termin rzadziej używany, uzbrojenie terenów miasta.
Rzadkość – ograniczoność w stosunku do potrzeb (sens ekonomiczny).
Ograniczoność zasobów pokazuje tzw. krzywa transformacji (krzywa możliwości produkcyjnych).
Podział 1
Oś „A” – produkty konsumpcyjne (dobra konsumpcyjne)
Oś „B” – produkty inwestycyjne (dobra inwestycyjne)
Podział 2
Oś „A” – dobra publiczne (mogą być: produktem albo dobrem konsumpcyjnym albo dobrem inwestycyjnym)
Oś „B” – dobra prywatne (mogą być: dobrem konsumpcyjnym, albo inwestycyjnym)
Żeby zwiększyć produkcję jednego wyrobu przy ograniczonych zasobach – należy zmniejszyć produkcję drugiego innego produktu. Aby zwiększyć produkcję dóbr konsumpcyjnych – należy zmniejszyć produkcję dóbr inwestycyjnych. Dokonujemy wyboru, bo zasoby są rzadkie. Każdy wybór pociąga za sobą koszt, który nazywa się kosztem alternatywnym.
Koszt alternatywny – to koszt utraconych możliwości; to koszt niewykorzystanej najlepszej możliwości po tej wybranej.
Prawo malejących krańcowych przychodów z kapitału – w miarę zwiększania zasobu (np. zatrudnienia), aby zwiększyć produkcję – te przyrosty produkcji są coraz to mniejsze.
Przykład: chcemy zwiększyć produkcję – zatrudniamy 1 pracownika – produkcja wzrasta; zatrudniamy 2 pracownika – nastąpi przyrost produkcji, ale ten przyrost produkcji będzie nieco mniejszy) itd.
Są dwa kryteria, które odróżniają dobra publiczne od dóbr prywatnych:
1. Brak konkurencji w konsumpcji
2. Niemożność wykluczenia z konsumpcji
Brak konkurencji w konsumpcji – w przypadku dóbr publicznych to dobro może być konsumowane jednocześnie przez wiele osób (np. oświetlenie ulicy w nocy i o to dobro nie konkurujemy).
Tak nie jest w przypadku dóbr prywatnych (np. mam reklamówkę i tylko z tej danej reklamówki tylko ja korzystam).
Niemożność wykluczenia z konsumpcji – w przypadku dóbr publicznych nie ma możliwości wykluczenia z konsumpcji (niedopuszczenia do konsumpcji kogoś kto za to dobro nie zapłacił). W przypadku dóbr prywatnych jest łatwość wykluczenia z konsumpcji (np. przy kasie, gdy nie zapłacimy za dobro).
Dobra czyste – to takie, które spełniają dwa kryteria łącznie (możliwość wykluczenia i konkurencja w konsumpcji lub brak możliwości wykluczenia i brak konkurencji w konsumpcji) – jest nie wiele dóbr, które spełniają te dwa kryteria łącznie np. obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne)
Większość dóbr to tzw. kwazi dobra publiczne, które spełniają tylko jedno kryterium.
Ze względu na stopień wyłączności i charakter konsumpcji dobra podzielić można na:
· Czyste dobra konsumowane indywidualnie, gdzie wyłączność jest w pełni możliwa (dobra prywatne) – jest tu łatwość wykluczenia z konsumpcji - wyłączność, (bo z konsumpcji wyłączą nas przy kasie) i konkurencyjność w konsumpcji (fakt, że jedna osoba to dobro konsumuje nie pozwala na konsumpcję tego dobra innej osobie)
· (Czyste) Kwazi dobra – dobra dostarczane (konsumowane) zbiorowo, których wyłączność jest w pełni możliwa (dobra odpłatne) – np. energia elektryczne, woda, gaz, komunikacja miejska, występuje tu łatwość wykluczenia z konsumpcji, nie ma konkurencyjności w konsumpcji (z tego dobra może korzystać jednocześnie wiele osób)
· Czyste dobra konsumowane indywidualnie, których wyłączność jest niemożliwa (dobra wspólne) – są to dobra, których człowiek nie wytwarza (dobra natury); wyłączność nie możliwa, nie ma konkurencyjności w konsumpcji
· Czyste dobra konsumowane zbiorowo, których wyłączność jest niemożliwa (dobra zespołowe) – nie możliwość wykluczenia z konsumpcji i nie ma konkurencji
Dobra prywatne (czyste) – te dobra dostarcza rynek, a więc nie ma tu problemu podaży.
Konsumenci zgłaszają popyt. Nie każdy może nabyć tyle dóbr ile zechce. Bywa, że dobra prywatne dostarczane są przez państwo (kraje socjalistyczne, ale również w krajach o gospodarce rynkowej, jeśli państwo pozostawia sobie pewne przedsiębiorstwa wyłącznie do swojej dyspozycji, jeżeli państwo samo gospodaruje).
Dobra odpłatne – te dobra mogą być oferowane na rynku. O tych dobrach mówi się, że są naturalnymi monopolami, z czego wynika, że im wyższa liczba osób korzysta z dobra, to koszt dla użytkownika się obniża. Najbardziej racjonalną jest, więc sytuacja, gdy jest tylko jeden dostawca - brak konkurencji, ponieważ takie przedsiębiorstwa charakteryzują tzw. wysokie koszty wejścia, czyli wysokie koszty uruchomienia produkcji (budowa urządzeń centralnych) i rozbudowy sieci dostaw (budowa sieci).
Naturalny monopol – sieć, wchodzą tu wszystkie dobra, które są dostarczane za pośrednictwem sieci
Dobra wspólne – tu istnieje problem podaży, bo za te dobra się nie płaci. Te dobra mogą być marnotrawione. Istnieją one jako dary natury, ich nikt nie wytwarza. Tu istnieje niebezpieczeństwo (np. handel skórami aligatorów), lecz także możliwość (racjonalne gospodarowanie) przekształcenia ich w dobra prywatne.
Dobra zespołowe – rynek nie jest zdolny do oferowania tych dóbr. Każdy człowiek ma skłonność do wożenia się cudzym kosztem (free rider), czyli nieodpłatnego korzystania z tego rodzaju dóbr (np. oświetlenie ulic, bezpieczeństwo wewnętrzne, obrona narodowa, latarnia morska).
Charakter konsumpcji
Konsumowane indywidualnie
Konsumowane zbiorowo
Łatwo wykluczyć
Dobra prywatne
Dobra odpłatne
Trudno wykluczyć
Dobra wspólne
Dobra zespołow
Cechy dóbr prywatnych i zespołowych – oba dobra czyste (spełniają dwa warunki, ale w przeciwnych kierunkach)
Konsumpcja
Odpłatność za dobro
Możliwość wykluczenia
Pomiar ilości i jakości dóbr
Pomiar efektywności wytwórcy dóbr
Jednostka decyduje o konsumpcji dobra
Decyzje o rozdziale dóbr podejmowane są:
Indywidualna
Związana z konsumpcją (płaci konsument)
Łatwa
Łatwy
Tak
Przez rynek (ustala ceny dóbr, nasze dochody)
Zbiorowa
Niezwiązana z konsumpcją
Trudna
Trudny
Nie
W ramach wyboru politycznego
Ochrona ładu publicznego, tworzenie infrastruktury instytucjonalnej.
Państwo musi zorganizować wszystko, co się łączy z bezpieczeństwem państwa, bezpieczeństwem jego obywateli, z bezpieczeństwem wewnętrznym jak i zewnętrznym. Musi do tego powstać odpowiednia infrastruktura. Instytucją bezpieczeństwa zewnętrznego jest wojsko a wewnętrznego np. policja.
Ochrona przed szkodliwym działaniem przedsiębiorczości.
Państwo nie może umożliwić takiego rozwoju przedsiębiorczości, który to rozwój oznaczałby np. szkodliwy wpływ na środowisko.
Organizacja systemu pieniężnego (reguł i form organizacyjnych Banku Centralnego).
Państwo powinno stać na straży stabilnego pieniądza.
Gospodarka dobrami publicznymi (poza wyżej wymienionymi mogą być dostarczane przez rynek)
Gdyby nie dobra publiczne PKBbyłby mniejszy – ze względu na występowanie tzw. efektów zewnętrznych (występowanie kosztów i korzyści zewnętrznych)
Dobra publiczne to jeden z ważnych punktów uzasadniających role państwa w życiu gospodarczym. Państwo odpowiada za świadczenie tych dóbr, ale to nie oznacza, że państwo musi te dobra bezpośrednio dostarczać (mogą być one dostarczane przez rynek)
Prowadzenie polityki stabilizacyjnej – pieniężnej, fiskalnej, płacowej, i in. (np. nastawionej na ograniczenie inflacji czy bezrobocia).
Ingerowanie państwa w życie gospodarcze.
Popieranie wybranych grup uczestników życia gospodarczego (redystrybucja dochodów, popieranie jednych, dyskryminacja innych)
Utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych.
Państwo samo dostarcza jakiś dóbr. (mogą być to dobra prywatne lub publiczne). Jeżeli państwo utrzymuje swoje własne przedsiębiorstwa to ogranicza obszar dla działania przedsiębiorstw prywatnych. Przedsiębiorstwa państwowe uważane są jako przedsiębiorstwa mniej efektywne, które w mniejszym stopniu działają o rachunek ekonomiczny (opłacalność). Przedsiębiorstwo publiczne może liczyć na pomoc państwa.
Pierwsze 3 wymienione funkcje to są te zadania, które państwo zawsze wypełniało. Nikt, bez względu na opcje polityczną, jaką prezentuje nie będzie miał zastrzeżeń, że właśnie takie a nie inne funkcje państwo powinno pełnić.
Państwo zawsze jest obecne w gospodarce.
Rząd i samorząd podejmują się wytwarzania tych dóbr, które ze względu na brak możliwości wyłączenia nie mogą być wytwarzane przez rynek (to jest tylko teoria inaczej jest w praktyce).
Angażowanie się państwa wynika z niedoskonałości mechanizmu rynkowego, które mają następujące źródła:
· Koszty zewnętrzne są to tzw. efekty zewnętrzne
· Korzyści zewnętrzne
· Siła monopolu – państwo chroni nas przed monopolami
· Niedostateczna informacja
Koszty zewnętrzne – koszty produkcji i konsumpcji określonych dóbr i usług, ponoszone przez ludzi nieuczestniczących bezpośrednio w produkcji, wymianie czy konsumpcji (koszty, jakie ponoszą osoby trzecie, które nie mają korzyści z jakiejś działalności gospodarczej, ale muszą ponosić negatywne skutki tej działalności).
Np. Jeżeli na danym terenie zostanie zlokalizowana hodowla zwierząt futerkowych, mieszkający na danym terytorium ludzie Anie tam nie pracują, ani nie noszą futer, ani nie kupują tych dóbr, ale ponoszą uciążliwe skutki z funkcjonowania tej hodowli – zapachy, ale mogą być to także zanieczyszczenia w postaci odpadów z tej hodowli). Tu musi ingerować państwo, samorząd nakładając na takie hodowle kary, nakładając przymus zastosowania odpowiednich urządzeń do oczyszczania itp. Musi być forma nacisku, którą może stosować państwo.
Korzyści zewnętrzne – korzyści wynikające z produkcji oraz konsumpcji określonych dóbr i usług otrzymywane przez ludzi nie zaangażowanych bezpośrednio w ich produkcji, wymianie lub konsumpcji.Np. Jeżeli na jakimś terytorium (odciętym od głównych szlaków handlowych), powstaje firma i buduje infrastrukturę (drogi, zakłada sklepy), ożywia to terytorium. Ludzie mieszkający na tym terytorium uzyskują korzyści.Gdyby nie uwzględniano tych efektów zewnętrznych (tj. kosztów zewnętrznych i korzyści zewnętrznych) produkt krajowy byłby mniejszy.
Siła monopolu - państwo chroni nas przed monopolami. Monopol jest szkodliwy, ponieważ ze względu na swoją siłę, może wyprodukować mniej produktów, ale po większej cenie i osiągnie swój cel – zysk. Natomiast przedsiębiorstwa działające w warunkach wolnej konkurencji, aby osiągnąć taki sam zysk (co przedsiębiorstwo monopolistyczne) w warunkach rynkowych muszą wyprodukować dużo więcej, przy czyn ich cena jest niższa (od produktu z firmy monopolistycznej).
Innym typem monopolu jest zmowa przedsiębiorstw o nie konkurowaniu tzw. kartel. Taką zmowę wytwarzają, aby utrzymać wysokie ceny swoich produktów.
Państwo tutaj reguluje te monopole – badają zasadność podwyżek cen, czy te podwyżki są uzasadnione wzrostem kosztów wytwarzania, czy koniecznością inwestycji.
Monopol posiada, też dobre strony – są to duże, bogate przedsiębiorstwa, które mogą inwestować w postęp techniki, mogą prowadzić badania. Czyli doskonalą swój produkt a zatem monopol oferuje produkt wysokiej jakości.
Niedostateczna informacja o produktach, jakie dostarcza rynek, państwo informuje nas o niebezpieczeństwach, jakie niosą rozmaite produkty. Konieczna jest tu kontrola ze strony państwa, a więc utrzymywanie odpowiednich laboratoriów, biur, które wprowadzają atesty na rozmaite dostarczane na rynek produkty. Państwo w ten sposób informuje społeczeństwo o bezpieczeństwie produktów.
Ograniczanie efektów zewnętrznych:
1. Włączanie do sektora publicznego pewnych rodzajów działalności gospodarczej.
2. Przerzucanie kosztów zewnętrznych na ich sprawców (kary, ustalanie norm).
3. Ograniczenia w nadmiernym wykorzystaniu dóbr wspólnych (rogatki, podatki).
4. Prywatyzacja – ograniczenie zużycia dóbr wspólnych np. lasów, jeśli coś jest prywatne jest to lepiej chronione.
W gospodarce podstawową sprawą jest kwestia wyboru. Ograniczoność zasobów pociąga za sobą konieczność wyboru.
1. Popyt na dobra prywatne zależy od dochodów nabywcy i cen dóbr (wyboru dóbr prywatnych dokonujemy kierując się naszymi gustami, preferencjami, ale poruszamy się w ramach pewnego ograniczenia budżetowego; to ograniczenie wynika z cen i naszych dochodów; w ramach tego ograniczenia budżetowego mamy pełną swobodę wyboru). Istnieje tu ścisły bezpośredni związek między zakupem dobra a zapłatą za dobro. W przypadku dóbr publicznych brak jest bezpośredniego związku między uzyskaniem dobra a zapłatą za dobro. Pojawia się on w kontekście równowagi budżetu państwa (wszyscy muszą płacić podatki).
2. W przypadku dóbr prywatnych wybór dotyczy pojedynczych dóbr. Wybór polityczny dotyczy pakietu dóbr (wybór dóbr publicznych).
My nie mamy możliwości bezpośrednio wpływać na wybór takich a nie innych dóbr, wybieramy pośrednio – poprzez głosowanie (chodzi o dobra publiczne). W przypadku dóbr rynkowych (prywatnych) kupujemy je pojedyncze, natomiast w przypadku dóbr publicznych, kupujemy je w pakiecie. Pakiet dóbr jest to program jakiejś partii, musimy go wybierać w całości (albo popieramy jakąś partie, albo nie, czyli jej program). W tych programach nie ma rozwiązań skrajnych, bo mogliby w ten sposób utracić część poparcia. Te programy, ze względu na brak skrajnych rozwiązań są podobne do siebie. I w teorii mówi się, że są nastawione na tzw. medianowego wyborcę (średniego wyborcę).
3. Za dobro prywatne konsumenci płacą taką samą cenę. Za tą samą ilość dobra publicznego konsumenci płacą różne ceny. Wysokość podatków jest zróżnicowana i dlatego za dobra publiczne płacimy różne ceny, mimo że dobro jest takie samo.
4. W przypadku dóbr prywatnych istnieje swoboda wyboru (w ramach ograniczeń rynkowych – ceny i nasze dochody). W przypadku dóbr publicznych występuje element przymusu (obowiązek płacenia podatków). My jedynie w przypadku dóbr publicznych możemy powiedzieć, że będziemy dobrowolnie korzystać lub nie, lecz nie możemy nie płacić za nie (podatki).
5. W przypadku dóbr rynkowych o podziale dóbr decyduje wielkość dochodów nabywców (im większe dochody tym więcej możemy kupić). W sektorze publicznym wyboru dokonuje się zgodnie z zasadą państw demokratycznych: 1 obywatel – 1 głos. W przypadku dóbr publicznych każdy ma taki sam dostęp do nich, w przeciwieństwie do dóbr prywatnych, które możemy posiadać, jeśli tylko będziemy mieć kasę.
6. W mechanizmie rynkowym im większa konkurencja, tym więcej zyskuje konsument. (im więcej przedsiębiorstw produkuje ten sam produkt i walczy o klienta tym cena na dany produkt jest niższa). W przypadku mechanizmu politycznego preferowana jest konkurencja oligopolistyczna (ustala się progi wyborcze). Sytuacja rynkowa jest oligopolistyczna – tzn. dany produkt wytwarzany jest przez kilka, kilkanaście wielkich, silnych firm. Ta konkurencja jest ograniczona, gdyż na finiszu liczą się partie te mocniejsze (ustala się progi wyborcze).
7. Przy wyborze dóbr rynkowych ponosi się skutki błędnych decyzji. Jeżeli dokonuje się wybory dóbr to ludzie konsumenci, robią wiele, aby zdobyć informacje o produkcie. Informacja kosztuje, ale kosztem jest także poświęcony czas, aby ją zdobyć. Przy wyborze cenniejszego dobra, czas jaki poświęcimy jest większy, gdyż błędna decyzja narazi nas na duże straty. Przy wyborach politycznych wyborcy uważają, że ich głos będzie miał znikomy wpływ na bieg wydarzeń (efekt uzasadnionej niewiedzy). Gdyż po wyborach, ich programy polityczne, mogą ulec modyfikacji.
Z wyborem publicznym wiąże się problem:
1. „medianowego” wyborcy (średniego wyborcę) – program tak ustalany, aby zdobyć jak największe poparcie
2. Frekwencji wyborczej, problem niegłosujących wyborców (niska frekwencja wyborcza jest związana z niechęcią społeczeństwa do polityki i polityków)
3. Roli biurokracji – politycy rządzący się zmieniają, ale biurokracja trwa, twórcy teorii wyboru publicznego mówią, że tak naprawdę rządzi biurokracja
Wg ustawy o gospodarce komunalnej (z 10 grudnia 1996 r.):
Gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokojenie potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.
Zadania o charakterze użyteczności publicznej, w rozumieniu ustawy, to zadania własne gminy określone w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r.
Katalog zadań w przypadku samorządu, instytucji publicznych jest otwarty.
Zadania własne obejmują w szczególności sprawy:
1. Ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2. Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3. Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.
4. Lokalnego transportu zbiorowego,
5. Ochrony zdrowia,
6. ...
gosicka