21
1.Pojęcie administracji
Administracja to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów .Administracja jest działalnością trwałą ,
celową i planowaną.
Administracja ulegała przeobrażeniom.
Administracja istnieje od starożytności. Słowo narodziło się w Starożytnym Rzymie.
Administracją nazywano zarządzanie instytucjami publicznymi.
Administracja jako zarządzanie sprawami publicznymi , nie stanowi prawa tylko postrzegana jest jako działalność instytucji.
Pojęcie administracji wywodzi się od łacińskiego słowa ministrare ( służyć , obsługiwać)
Minister sługa monarchy. ( etymologia słowa ).
Administracja nie jest rządzeniem tylko działaniem czyli zarządzaniem.
Nie każde zarządzanie nazywamy administracją ( musi być uporządkowane organizacyjnie , kompetentnie i funkcjonalnie.
Administracja może oznaczać zarządzanie jakimiś sprawami , instytucjami.
Administracja publiczna jest sprawowana przez państwo a więc przez organy państwowe ,.
W teorii wyróżniamy administrację publiczną w ujęciu :
1. organizacyjnym ( podmiotowym) ogół podmiotów administracji a więc organy administracji wykonujące określone funkcje
2. materialnym (przedmiotowym) jest to taka działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy posiada ona charakter administracyjny czy też nie.
Cechy administracji publicznej :
1. zjawisko społeczne – przedmiotem administracji jest współżycie społeczne , musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty
2. działanie ukierunkowane na przyszłość i inicjatywę – administracja może rozwijać swoją inicjatywę i podejmować decyzję wg własnych wobrażeń.Adm. realizuje określone cele państwa, kształtuje przez to przyszłość
3. adm. Zajmuje się też sprawami indywidualnymi.
Administracja państwowa – system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw
Historia administracji publicznej
Rozwój administracji uzależniony był:
-początkowo od prawa kanonicznego – od struktur kościelnych
- później zarząd gmin miejskich
w miastach polskich – utrzymanie porządku w mieście sądownictwo
2.Zasady organizowania adm. nowożytnej
Zasadna Centralizacji - polega na pozostawieniu decyzji w jednym ręku organów naczelnych i centralnych .
Zasada decentralizacji polega na tym , iż istnieje określona swoboda działania ,podejmowanie decyzji zostało przekazane na szczeble niższe.
Zasada koncentracji – skupienie na skupieniu decyzji w jednych rękach np. wojewoda, minister.
Zasada dekoncentracji – decyzje mogą być podejmowane przez urzędników niższych szczebli.
Zasada kolegialności polegała na podejmowanie decyzji kolegialnie
Zasada jednoosobowości – na uwydatnianiu roli szefa np. burmistrz, wojewoda.
Zasada biurokratyzmu – obsadzanie stanowisk przez osoby fachowo do tego przygotowane ,
profesjonalizm i specjalizacja .
Ujemna cecha nadmiar stanowisk.
Ze względu na skład osobowy organy administracji można podzielić na: kolegialne i jednoosobowe .
3.Francja w okresie monarchii absolutnej XVI-XVIII W.
Cechy monarchii – absolutnej
- onimputencja - wszechstronność , rozszerzenie administracji państwowej – policja działająca we wszystkich dziedzinach życia społecznego rodzinnego , nadanie hasła państwa policyjnego
-centralizm – prowadził do powstania hierarchii biurokratycznej , można było dziedziczyć urząd lub kupić.( urzędnicy nieusuwalni),
Ludwik XIV od początku swoich rządów trzymał się zasady ,że władza królewska pochodzi od Boga. Monarcha stał ponad prawem , stanami i orientacjami politycznymi .Król kierował wszystkimi sprawami państwa , ministrowie byli uzależnieni od króla
Wykonawcami władzy były rady i urzędy centralne.
Król stał na czele państwa – władza króla nie podlegała żadnym ograniczeniom .
Król nie podlegał żadnym prawom( poza prawem boskim) posiadał pełną władzę z nikim jej nie dzielił .
Podlegał pewnym ograniczeniom w wymiarze prawnym -
Prawa fundamentalne to prawa , które stały ponad królem :
1. prawo do tronu( prawo sukcesji, nie można go było zmieniać, tron dziedziczył najstarszy syn , ale nie mógł być duchownym , musiałbyć stanu świeckiego))
2. niezbywalność tronu ( król ni mógł nim dysponować- sprzedać )
3. król musiał być katolikiem .
Ograniczenia w wymiarze faktycznym:
prawa i aspiracje polityczne parlamentu .
Parlament paryski i inne parlamenty w liczbie 16 działały jako sądy w terenie ,były królewskim organem doradczym , miały duży wpływ na ustawodawstwo , zajmowały się sprawami rejestracji ordonansów( ustawa królewska)
Parlament mógł zgłaszać remonstrancje – uwagi do ordynansów króla.
Ordonans dzisiejszy dziennik ustaw .Król w parlamencie zasiadał w tzw. loży sprawiedliwości .
.
Prawo veta zostało zawieszone tzn. król we wszystkich sprawach miał ostatnie słowo.
Władza absolutna króla była jedyną władzą w państwie .Król skupiał w swym ręku władzę ustawodawczą , sądowniczą i wykonawczą.
W czasie absolutyzmu we Francji administracja wkroczyła we wszystkie dziedziny życia .
Administracja prowadziła do powstania państwa policyjnego.
Król podejmował decyzję , państwo zostało zorganizowane wg jednego szablonu.
Centralizm – nie przyjmował żadnych odrębności – biurokratyzm ,.
Organy centralne:
1. urzędy ministerialne
a/. kanclerz ( pieczęć królewska, kontrola aktów prawodawczych,nadzór nad sądami, przewodnictwo w Radzie Stron)
b/.sekretarz Stanu – podporządkowany królowi ( zajmował się sprawami zagranicznymi,sprawami wojny, sprawami marynarki ,sprawami dworu królewskiego)
c/.generalny kontroler finansów ( realizacja polityki - merkantylizm ,podatki)
Polityka merkantylna polegała na ekonomii poprzez przymus i prowadziła do wzbogacenia mieszczaństwa, a cała gospodarka podlegała reglamentacji.
2. Rada królewska
Kolegialny organ doradczy .Wszystkie decyzje były podjęte prze króla ..Monarcha rządził przy pomocy Rady.
3. Rada Stanu(Tajna)zajmowała się polityką zewnętrzną , wojna- pokój, przewodniczył jej król, w skład wchodziło 4 sekretarzy i król i 30 radców ,
4. Rada Stron pełniła rolę sądu , przewodniczył jej kanclerz. miała charakter sądu kasacyjnego, odwołania od wyroków sądu.
Rada nie rozstrzygała
5. Rada Depesz- pierwszy sąd administracyjny
6. Rada Finansowa –
Za panowania Ludwika XIV Francja była podzielona na prowincję .
Na czele prowincji stał synekur nadworny., który rezydował przy królu , wyjeżdżał na prowincje na wyraźne zezwolenie króla
Francja została podzielona na 38 okręgów na czele każdego okręgu stał intendent .Intendent wykonywał polecenia króla i Rad.
Miał nadzór nad sądami administracyjnymi.
W najważniejszych miastach urzędowali Subdelegaci .
Monarchia francuska stała się pierwowzorem dla innych monarchii.
Wzmocnienie władzy królewskiej w Anglii nastąpiło za panowania Henryka VIII Tudora .Silna władza królewska został poparta przez parlament , parlament zezwolił królowi na wydawanie proklamacji,
będących rodzajem dekretów z mocą ustawy, bez konieczności współdziałania z parlamentem.
Henryk VIII ogłosił siebie głową kościoła anglikańskiego , dzięki czemu cała dziedzina władzy kościelnej należała do króla
wśród centralnych organów państwa najważniejsze miejsce zajmował parlament.
Składał się on z Izby Lordów ( grupa możnowładców) i Izby Gmin (średnia szlachta i drobnomieszczaństwo).
Do składu parlamentu należał bezpośrednio król. Bez zgody króla żądna uchwała nie mogła nabrać mocy prawa.
Uchwała pochodząca wyłącznie od parlamentu nazywała się petycją i była kierowana bezpośrednio do króla.
Centralny zarząd państwem spoczywał w rękach króla,
lecz wykonywany był przy pomocy Rady Królewskiej i urzędników ministerialnych :
Od czasów Henryka VIII Radę królewską nazwano Tajną Radą .
Do Tajnej Rady należeli : lord Kanclerz, kanclerz szachownicy oraz sekretarz stanu. Byli oni mianowani przez króla. Sekretarzy stanu było dwóch (powincje północne i prowincje południowe).
Szachownica zajmowała się sprawami skarbowymi .
- rozwój gospodarczy
- Henryk VIII podporządkował sobie parlament
- organy centralne :
1. Rada Królewska zw. Tajną radą
w skład wchodzili :
- lord kanclerz
-kanclerz szachownicy
- dwóch sekretarzy stanu
6.Niemcy XVI-XVIII
Monarchia Brandenbursko – Pruska
Król rezydował w swoim księstwie i sprawował władzę królewską jak zwierzchnik terytorialny .
Terytorium Niemiec było podzielone na 224 księstwa: były to :
1.właściwe księstwa Rzeszy – 64,
- na czele stali książęta, palatyni lub książęta elektorzy
2. właściwe księstwa biskupie - 38
- władzę zarówno świecką jak i kościelną sprawowali biskupi .
obszary duże jak Magdeburia i Saksonia .,
3. mniejsze terytoria świeckie i kościelne – 141 – drobne obszary rozsiane po całym terytorium Niemiec , były to opactwa i palatury, posiadłościami duchownych były hrabstwa i mniejszed księstwa Rzeszy
4. miasta , albo miasta cesarskie – 261
(bezpośrednio zależały od cesarza)
Organami Rzeszy były :
1.Sejm Rzeszy – powstał przez zreformowanie dawnego Zjazdu Nadwornego.
w skład wchodzili zwierzchnicy terytoriów Rzeszy i przedstawicieli miast.
Sejm zajmował się ustawodawstwem , sprawami wojny , pokoju.
To co uchwalił Sejm zatwierdzał Cesarz.
Sejm zwoływał cesarz.W okresie kiedy sejm nie działał , działały komisje:
Sejm składał się :
a. kolegium
b. książęta elektorzy
c. książęta rzeszy
d. przedstawiciele kolegiów miast
2.Sąd kameralny –
Trybunał dla całej Rzeszy
- kompetencje :
a.rozstrzygał spory * między władcami terytorialnymi
(sprawy karne, skargi cywilne)
b.działał jako sąd odwoławczy * apelacje od wyroków
władców terytorialnych
Cesarz nie miał wpływu na działalność sądu ( obsada należała do stanów).
Zlikwidowano sejmy krajowe .W XVII wieku Hohenzollernowie objęli 3 niemieckie terytoria nad Renem: księstwo Kliwii, hrabstwo Mark i Ravensberg. Pokój westfalski zatwierdził objęcie przez nich 3 rozległych księstw biskupich: Minden, Halberstad i Magdeburg oraz części wschodniej Pomorza Zachodniego (w 1720 roku uzyskali Szczecin).. Od 1618 roku panowali w Prusach Książęcych (od 1657 roku jako suwerenni książęta). W 1740 roku zagarnęli prawie cały Śląsk.1701 r. – koronacja margrabiego brandenburskiego na króla Prus.W latach 1740-1786: Fryderyk II; początek okresu absolutyzmu oświeconego. W Prusach Wschodnich sejmy stanowe straciły po 1663 roku swe znaczenie.
Organy Centralne Z dawnej Rady Nadwornej i Rady Tajnej wyłoniły się w początku XVIII w. 3 kolegialne organy, zwane ministerstwami: 1)Generalne Dyrektorium – 5 departamentów na czele z ministrami; sprawy administracji wewnętrznej i finanse. W 1742 roku powstało odrębne ministerstwo do spraw Śląska. 2)Ministerstwo Gabinetowe – sprawy zagraniczne, podlegało 2 albo 3 ministrom. 3)Ministerstwo Sprawiedliwości – pod kierunkiem kanclerza i kilku ministrów, zajmowało się sprawami sądownictwa i wyznań. W końcu XVIII wieku powstał jeden Sąd Najwyższy dla całego państwa w Berlinie. Ministrowie tworzyli Tajną Radę Stanu;
za Fryderyka II przestała się zbierać.
Organy lokalne Na całe państwo rozciągnięto podział na dość rozległe prowincje, tzw. Departamenty Kamer, poddane organom kolegialnym, Kamerom Wojny i Domen. Podporządkowane Generalnemu Dyrektorium.Potem podział na powiaty (na czele landrat – radca ziemski). Wykształciła się warstwa junkrów – arystokracji i drobniejszej szlachty ziemiańskiej, mającej oparcie dla siebie i dla swych rodzin równocześnie w swych dobrach ziemskich, w funkcjach oficerskich oraz w urzędach administracyjnych.Absolutna monarchia pruska w II połowie XVIII wieku określana była mianem monarchii „oświeconej”.
Pytanie :
Wiek oświecenia wpłynął na uzasadnienie stwierdzenia”,
że monarcha był pierwszym sługą państwa” Monarcha wiedział co jest dobre dla ogółu .
Racjonalizacja absolutyzmu oświeconego najbardziej rozwinęła się za czasów Wilhelma Fryderyka II .Kontrola obywatela we wszystkich dziedzinach życia, jednostka bezbronna wobec państwa.
Armia podtrzymywała władzę .
W Austrii
tron był dziedziczony w królestwie czeskim i węgierskim
- była to zasada elekcyjności .
– 1713r. wprowadzenie zasady dziedziczenia tronu za pomocą primogenitury (prawo dziedziczenia tronu najstarszemu synowi lub najstarszemu potomkowi w linii męskiej z przejściem na kobiet - pierworództwo., po wygaśnieciu linii męskiej z przejściem na kobiety.
1. kancelaria Stanu – zajmowała się sprawami wewnętrznymi kraju
2. Zjednoczona Kancelaria Nadworna – zajmowała się sprawami zagranicznymi
3. Najwyższa Izba Sprawiedliwości – zajmowała się sprawami sądowymi i skarbowymi
Wszystkie te organy były podporządkowane monarsze.
Organy lokalne :
1.Cały kraj był podzielony na gubernie – na czele guberni stał gubernator.Gubernatorzy podlegali Zjednoczonej Kancelarii Nadwornej
2.Gubernie dzieliły się na cyrkuły – na czele stał starosta obwodowy
3.dominia – na czele stał wójt
4. na czele miast stali burmistrzowie
6.Administracja we Francji w okresie rewolucji i dyktatury napoleońskiej
*absolutne rządy Ludwika XIV* feudalna struktura państwa będąca sprzecznością z narastającymi tendencjami kapitalistycznymi* absolutyzm chroni stany wyższe, władcę, kler, szlachtę co pozostaje w sprzeczności z rodzącymi się liberalizmem i hasłami demokracji·*burżuazja posiada władzę ekonomiczną, ale nie posiada władzy politycznej, chce odebrać przywileje władcy, klerowi, szlachcie* zła sytuacja ekonomiczna * zły stan finansów państwa ( ogromne wydatki na armię, dyplomację, utrzymanie dworu )·*nierównomierny rozwój gospodarczy Francji, spadek produkcji· *wysokie podatki· *klęski żywiołowe ( susza, pomory bydła, nieurodzaj, epidemie )· *inflacja, wzrost cen, bankructwo wielu przedsiębiorstw· *wpływ ideologii oświecenia : wolność - równość – braterstwo, Reusseau ( umowa społeczna ), Lock ( traktat o tolerancji ) Monteskiusz ( trójpodział władzy ), fizjokraci
Karol Monteskiusz
opublikował traktat „o duchu praw”
Zawarł w nim podział władzy na :
1. władzę ustawodawczą
2. władzę wykonawczą
3. władzę sądowniczą
Stworzył on ten system po to aby zabezpieczyć prawo naturalne człowieka do wolności
Wypowiedział się przeciwko rządom despotycznym
Idealne państwo to monarchia ograniczona
Twierdził on , że zdrowy ustrój powinien opierać się na równowadze pomiędzy 3 władzami
Władze te powinny się nawzajem hamować aby nie dopuścić do załamania równowagi między nimi.
W myśl jego koncepcji suwerenność w państwie należy do ludu tzn. lud ma prawo do udziału w rządzie , powinien brać udział w ustawodawstwie , powinien sprawować władzę wykonawczą.
Wizja przedstawiona przez J.Reuseau była przeciwstawna feudalizmowi .W koncepcji umowy społecznej mieściła się zasada suwerenności ludu, koncepcja ta była przeciwstawna suwerenności króla .Zasada ta była przeciwstawna feudalizmowi , zróżnicowaniu społeczeństwa na stany .Idee te były rewolucyjne .
Fizjokraci
- głosili wolność gospodarki
- byli przeciwni ograniczaniu ekonomicznemu prawa własności
- torowali drogę do kapitalizmu
...
gosicka