ocena oddziaływania na środowisko OOS.pdf

OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

OOS

 Aktualnie zagadnienia ocen oddziaływania na środowisko (OOS) są tematem dużej

ilości publikacji w Polsce i za granicą

 Zarówno w Polsce jak i w świecie nie istnieje ujednolicona terminologia dotycząca tej

dziedziny

Rozwój OOS w określonym państwie determinowany jest zwykle takimi czynnikami jak:

- kształt obowiązującego systemu polityczno-ekonomicznego

- ramy prawne i organizacyjne

- struktury administracyjne

- systemy wartości

- tradycje

- wzorce kulturowe wyznawane i reprezentowane w społeczeństwie

- powiązania i zobowiązania międzynarodowe

- stan nauki i techniki.

W Polsce na podstawie źródeł pisanych można wydzielić cztery okresy dotyczące

rozwoju idei OOS.

Głównymi kryteriami ich wprowadzenia były:

- uregulowania prawne

- zaawansowanie prac badawczych

- stosowanie OOS w praktyce

I OKRES

lata siedemdziesiąte

W tym okresie po raz pierwszy pojawiły się w Polsce publikacje dotyczące OOS.

W ramach współpracy z Programem Środowiskowym Narodów Zjednoczonych i

Światową Organizacją Zdrowia zainicjowano prace badawcze oraz podjęto próby

zastosowania wybranych metod OOS.

Prawo wodne, Rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska

w tym okresie były zbyt ogólne i nie precyzowały zasad oraz metod sporządzania opracowań

o skutkach przyrodniczych określonych zamierzeń inwestycyjnych.

II OKRES

lata 1980-1989

W 1980 roku uchwalono nowatorską jak na owe czasy Ustawę o ochronie i

kształtowaniu środowiska, w 1984 roku ukazały się nowe przepisy o planowaniu

przestrzennym.

Wymieniono po raz pierwszy kto jest uprawniony do sporządzania OPINII co do

oddziaływania inwestycji lub obiektu budowlanego albo zespołu obiektów na środowisko.

Była to lista ekspertów (rzeczoznawców) określonych przez Ministra.

W 1989 roku znowelizowano ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980

roku. Wówczas termin

OPINIA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO

został zastąpiony terminem

OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

OOS traktowana była jako metoda – ekspertyza.

III OKRES

lata 1990 - 1994

W kwietniu 1990 roku ukazało się Zarządzenie Ministra OŚZNiL w sprawie

inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz warunków, jakim

powinna odpowiadać sporządzona przez rzeczoznawcę ocena oddziaływania inwestycji i

obiektów budowlanych na środowisko.

Był to pierwszy akt prawny , w którym podjęto próbę szczegółowego unormowania

problematyki OOS. Jednocześnie wystąpiła intensyfikacja prac badawczych , w tym

prowadzących do dostosowania polskich przepisów do wymagań legislacyjnych

obowiązujących w EWG.

Po raz pierwszy wydano czasopismo dotyczące OOS a sama OOS stała się istotnym

narzędziem realizacji polityki ekologicznej o charakterze prewencyjnym.

IIV OKRES

lata 1995 – 1998

W połowie 1995 roku nastąpiła zmiana przepisów dotyczących OOS (maj 1995

roku), w związku z przyjęciem nowych ustaw:

- o zagospodarowaniu przestrzennym,

- Prawo budowlane,

- płatne autostrady,

- Prawo geologiczne i górnicze,

- ochrona gruntów rolnych, leśnych i innych.

W nawiązaniu do międzynarodowych regulacji prawnych (np.. Dyrektywa 97/11/EC)

silnie zasygnalizowano potrzebę głębokich zmian w obowiązujących przepisach.

U podstawy zmian leżało postrzeganie OOS w kategoriach wieloetapowej

procedury nie zaś tylko pisemnej ekspertyzy .

W styczniu 1997 roku Polska ratyfikowała Konwencję z Espoo (Finlandia) o

ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym.

W praktyce jednak zarówno prognoza jak i OOS oznaczają wciąż jedynie

specyficzne ekspertyzy ekologiczne .

Reforma administracyjna państwa po 1999 roku otworzyła nowy rozdział w

funkcjonowaniu systemu OOS w Polsce.

Kompetencje Ministra przejmuje administracja wojewody .

Sprawami inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska, zajmuje się

powiatowy inspektorat sanitarny .

Nakłada się obowiązek informowania społeczeństwa o wpływie na środowisko i

zdrowie danej inwestycji.

Wydaje się, że jest to zalążek pełniejszego udziału społeczeństwa w

procedurach lokalizacyjnych inwestycji.

Należy spodziewać się, że OOS odegra w tych poczynaniach kluczową rolę.

GENEZA I ROZWÓJ TERMINOLOGII OOS

Pierwszą pracą zawierającą zagadnienia sformalizowanej oceny oddziaływania na

środowisko był artykuł M.S. Zakrzewskiego opublikowany w czasopiśmie „Człowiek i

Środowisko” w 1977 roku w USA. Autor zaprezentował w nim jedną z wielu metod OOS,

zwaną macierzą Leopolda . Określa się ją jako macierz amerykańska , która opracowana

była na początku lat 70-tych.

Zakrzewski powołuje się na Ustawę o Narodowej Polityce Ekologicznej (NEPA) z

1970 roku stwierdzając, że organa Rządu Federalnego przed podjęciem decyzji mają

obowiązek przygotowania odpowiedniego raportu o wpływie projektowanej inwestycji na

środowisko. Raport ten określa się mianem Environmental Impact Assessment (EIA) i

przyporządkowuje się mu polską nazwę w brzmieniu – Ocena Wpływu na Środowisko

(OWS).

Publikacja ta spowodowała szersze zainteresowanie problematyką OOS w Polsce w

następnych latach i znacząco wpłynęła na kształtowanie się modelu OOS w naszym kraju.

Metoda OWS została rozwinięta w Oddziale Katowickim Instytutu Kształtowania

Środowiska na początku lat osiemdziesiątych. Instytut ten wspólnie ze Światową

Organizacją Zdrowia (WHO) , dotyczący praktycznych zastosowań OOS na obszarze

Górnego Śląska i regionu legnicko – głogowskiego.

Wyniki prowadzonych prac przyczyniły się do opracowania rekomendacji sposobu

wprowadzenia formalnego systemu OOS w Polsce (1988 r.).

Metoda OWS jednak nie została nigdy wdrożona .

Ze studiów literaturowych wynika, że podejmowano liczne próby wykonywania

analiz wpływu wielkich inwestycji, zarówno projektowanych jak też istniejących, na

środowisko.

Trudno jednak się zorientować, co konkretnie rozumiano pod pojęciem OWS w

owych czasach:

metodę, ekspertyzę a może wieloetapowy proces i procedury.

Pewne formy OOS zostały wprowadzone do polskiego systemu prawnego w 1980

roku wraz z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska.

W 1989 roku termin opinia (OWS) został zastąpiony terminem ocena (OOS).

Zmianę tą należy wiązać z poczynionymi poprawkami językowymi w odpowiednich aktach

legislacyjnych w latach 1989-90 i konsekwentnym stosowaniem nowego nazewnictwa w

kolejnych przepisach prawnych.

W 1990 roku wraz z Zarządzeniem Ministra wymagania objęły zarówno obiekty

istniejące jak również projektowane.

Przepisy prawne dotyczące OOS , które dotychczas ukazały się w Polsce, nie

definiują używanych pojęć i terminów . Są wśród nich takie hasła jak:

- ocena oddziaływania na środowisko,

- oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie,

- krótkotrwałe, długotrwałe,

- odwracalne, nieodwracalne,

- metody oceny,

- wpływ na środowisko i zdrowie ludzi.

Częsta niejednoznaczność pojęć prowadzi może do wielu kontrowersji.

Terminologia OOS stosowana w Polsce jest bardzo niejednolita, niejednoznaczna i

można zagubić się w gąszczu informacyjnym.

Treść pojęcia OOS zmienia się, ewoluuje od momentu swego pojawienia się w

polskim słownictwie, czyli od lat siedemdziesiątych.

To co dawniej nazywano metodą, ekspertyzą dzisiaj zaczyna być postrzegane w

szerszych kategoriach, mianowicie jako: proces, procedury, narzędzie planowania i

gospodarowania środowiskiem przyrodniczym.

Charakterystyczną cechą tego typu ocen, jest ich sformalizowany, kompleksowy,

interdyscyplinarny i utylitarny charakter.

OOS na poziomie polityki, planów i programów, określana czasami jako strategiczna

OOS (SOOS), jest relatywnie nowym zjawiskiem na świecie.

Amerykańska NEPA ( National Environmental Policy Act) zawiera wymagania w tym

zakresie lecz nie była tak jak OOS należycie egzekwowana. Agencja Ochrony Środowiska

USA (EPA) już w latach 1979-1989 przygotowała 320 takich raportów. Prawdopodobnie

najlepszy funkcjonujący system ocen strategicznych na świecie funkcjonuje w USA stan

Kalifornia.

W Europie formalne wymagania w tym zakresie od 1987 roku ma Holandia . Mniej

formalne odmiany ocen strategicznych, w różnym zakresie, stosowane są w większości

państw obecnej Unii Europejskiej.

OOS i SOOS wykazują wiele wspólnych cech , ale występują też między nimi

określone różnice.

Podobieństwem jest to, że składa się na nie pewien logiczny tok postępowania o

charakterze proceduralnym.

Etapy tego postępowania są podobne, ale sposób ich przeprowadzenia ,

szczegółowość analiz oraz zakres tematyczny są odmienne.

W trakcie OOS oceniany jest wpływ określonego zamierzenia na środowisko.

Celem SOOS jest często ocena środowiska przyrodniczego z punktu widzenia

możliwości pełnienia przez nie określonych funkcji.

Oceny strategiczne są bardziej ogólne i adresowane do określonych obszarów

geograficznych lub też sektorów gospodarki, nie zaś pojedynczych propozycji

inwestycyjnych.

Zarówno OOS jak i SOOS powinny przyczynić się do aktywnego kształtowania

procesu decyzyjnego oraz pomagać w wyborze najkorzystniejszych opcji przyrodniczych,

społecznych i ekonomicznych.

Aby w efektywny sposób spełnić to zadanie oceny te nie mogą być traktowane

tylko jako pisemne ekspertyzy ekologiczne .

Podejście takie wynika z analizy dotychczasowych doświadczeń, szczególnie

międzynarodowych.

W Dyrektywie UE z 1997 roku w ocenach strategicznych użyto dwóch terminów

environmental assessment (EA)– wieloetapowa procedura

environmental statement (ES) – raport

Jak widać ES oznacza dokument – raport , który powstaje podczas wieloetapowej

procedury (environmental assessment (EA)) oceny skutków wpływu określonego

planu lub programu na środowisko przyrodnicze.

W Polsce kształtowanie koncepcji SOOS nawiązuje w pewnym sensie do

rozwoju OOS.

OOS początkowo traktowana była jako ekspertyza zaś dzisiaj rozumiana jest

nieco szerzej.

OOS przechodzi także tego typu przeobrażenia . Przykładowo, prognoza skutków

wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko jest

aktualnie specyficznym dokumentem, lecz w przyszłości będzie rozbudowywana.

Wydaje się, że instytucja SOOS znajdzie zastosowanie przy formułowaniu i

wdrażaniu wielu innych dokumentów o charakterze polityki, planów i programów.

Realizacja SOOS może pociągnąć za sobą potencjalne, znaczące skutki

przyrodnicze.

SŁOWNIK WYBRANYCH POJĘĆ Z ZAKRESU OOS

Analiza porealizacyjna, ocena porealizacyjna

Są to studia i badania mające na celu porównanie charakteru i/lub wielkości

prognozowanych oddziaływań zidentyfikowanych i opisanych w raporcie OOS z

oddziaływaniami, które pojawiły się w rzeczywistości, po realizacji konkretnego

przedsięwzięcia (EIA audit, auditing of impacts, audit of impacts) .

Wyniki tych badań mogą być pomocne przy:

- określaniu stopnia poprawności metod prognostycznych,

- trafności wyboru środków minimalizujących negatywne oddziaływania,

- weryfikacji stosowanych metod oceny,

- podejmowaniu wcześniej kroków przeciwdziałających nieprzewidzianych

zagrożeniom środowiska.

Analiza porealizacyjna zapobiega powielaniu ewentualnych błędów oraz pozwala

na lepsze rozpoznanie interakcji zachodzących w środowisku przyrodniczym. W rezultacie

przyczynia się do podnoszenia jakości procesu OOS. Kluczową rolę odgrywa tu monitoring

implementacyjny i monitoring oddziaływań.

Mając na uwadze różnorodność funkcjonujących pojęć związanych z OOS w Polsce,

w tym angielskojęzycznych, oraz mogące się pojawiać trudności związane z ich interpretacją

należy podać ich interpretację. Terminom w języku polskim towarzyszą odpowiedniki

angielskojęzyczne.

Monitoring w OOS

Są to pomiary i ewidencjonowanie cech i parametrów o charakterze

przyrodniczym, społecznym i ekonomicznym związanych z oddziaływaniami określonej

inwestycji.

W 1997 roku Malone określił, że chodzi tu o kontrolę oddziaływań

kumulatywnych, kontrolę efektywności zastosowanych środków łagodzących,

sprawdzaniu, czy zasady zrównoważonego rozwoju są zintegrowane z procesem

OOS.

W 1995 roku Wood wydzielił dwa rodzaje monitoringu:

- implementacyjny – jego zadanie polega na kontroli realizacji inwestycji i

porównaniu prac konstrukcyjnych z ustaleniami zawartymi w wydanych

pozwoleniach (decyzjach) i zatwierdzonej dokumentacji projektowej

- oddziaływań - pomiar wielkości i intensywności oddziaływań, związanych z

realizacją i funkcjonowaniem inwestycji.

Metody OOS

Świadome i konsekwentnie stosowane sposoby identyfikacji, wartościowania,

interpretacji i prezentacji (rzadziej prognozowania) potencjalnych oddziaływań na środowisko

będących rezultatem planowanych działań (EIA methods, methodologies, analysis, rzadziej

EIA procedures). ( EIA – Environmental Impact Assessment – Ocena oddziaływania

inwestycji na środowisko).

Najbardziej znane grupy metod OOS to:

ad hoc,

listy kontrolne,

macierze,

metody sieciowe,

metody nadkładkowe oraz metody adaptacyjne.

Ocena oddziaływania na środowisko (OOS)

Jest to wieloetapowy proces , zintegrowany z cyklem inwestycyjnym, polegający

- określeniu potencjalnych, znaczących konsekwencji planowanych

przedsięwzięć dla środowiska przyrodniczego i kulturowego, zdrowia

ludzkiego,

- określeniu walorów społeczno-ekonomicznych

- efektywnym wykorzystaniu zgromadzonych w jego trakcie informacji podczas

podejmowania decyzji.

Przygotowanie raportu oddziaływania na środowisko (ROS) stanowi jeden z

elementów procesu OOS.

Według Smitha OOS to proces planowania środowiskowego stanowiący

podstawę zarządzania i gospodarowania zasobami przyrodniczymi w celu osiągnięcia

zrównoważonego rozwoju.

W nomenklaturze angielskojęzycznej najczęściej znany jest pod nazwami:

EIA – Evironmental Impacts Assessment

EIA – Environmental Impact Analysis

EA – Environmental Assessment

EIS - Environmental Impact Statement.

Studia podstawowe

Są to badania, studia podejmowane w celu zgromadzenia informacji i danych o

zagadnieniach zidentyfikowanych na etapie ustalenia zakresu OOS dotyczących

proponowanego przedsięwzięcia, jak również środowiska, w którym będzie ono realizowane

( baseline studies).

na:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: