Picture Communication Symbols(symbole PCS)
Strona główna > Komunikacja alternatywna
„Żyjemy w świecie symboli, a świat symboli żyje w nas” - powiedział Jean Chevalier. Dlatego nie powinniśmy przechodzić obojętnie obok czegoś, co uszlachetnia człowieka, kształtuje jego wrażliwość, co jest na trwałe związane z jego istnieniem i dostarcza mu niezwykłych przeżyć. Symbole towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Gromadziły je nie istniejące już kultury, wpisały się więc na trwałe w tradycję każdego narodu.
Istnieje na świecie wiele wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się, opartych na znakach i symbolach komunikacyjnych, które dają osobie z poważnymi zaburzeniami mowy możliwość porozumiewania się, takich jak:
Jednakże Picture Communication Symbols (PCS) został uznany na świecie jako jeden z najbardziej popularnych, przejrzystych i zrozumiałych systemów symboli, a jego niezaprzeczalnym walorem jest elastyczność, spójność i estetyka. PCS to jeden z najczęściej wybieranych i używanych systemów symboli na świecie, a znajduje to wyraz również w Polsce.
Termin symbol wywodzi się ze starogreckiego „symbolom” - znak rozpoznawczy, coś złączonego, ujmowanego łącznie. Zestaw symboli jest to zbiór zmysłowych (wizualnych, słuchowych, dotykowych) obrazów lub znaków, które odzwierciedlają, sugerują jakieś znaczenie, np. nazwę widzianego lub dotykanego przedmiotu, odczytywany dźwięk, dzięki wzajemnym powiązaniom lub według przyjętej umownej konwencji. Można je zatem podzielić na:
Znak może funkcjonować jako symbol gdy istnieje jego związek strukturalny (izomorfizm) pomiędzy tym co symbolizuje lub wynika z umownej konwencji, które wywołują skojarzenie. Przykładowo, rysunek domu może służyć jako symbol konceptu dom, obrazek osoby pijącej coś może oznaczać pragnienie, a zdjęcie osoby wyglądającej na nieszczęśliwą może symbolizować ból, ponieważ rysunki czy zdjęcie sugeruje właśnie taką interpretację. Wiele innych znaków może posłużyć jako symbole z powodu umownych konwencji. A zatem każdy znak może mieć jakieś znaczenie jakie przyjmą osoby, które go stale używają.
Stopień złożoności obrazka ma również wartość symboliczną, tzn. jaka część obrazka jest konieczna do kodowania informacji (konceptu), jaka ma być ilość detali i linii na obrazku. Fotografia dziecka pijącego ze szklanki (kod: spragniony) na białym tle będzie mniej złożona niż zdjęcie tego samego dziecka na tle szafek kuchennych. To ważne, by poziom złożoności był jak najniższy, by obrazek, symbol był jak najbardziej czytelny i zrozumiały.
Bardzo ważny jest także rozmiar wieloznaczności, czyli ilość konceptów jakie mogą być użyte do kodowania informacji. Im więcej znaczeń zawiera zdjęcie, obrazek czy symbol, tym większa jego wieloznaczność. Przykładowo, zdjęcie osoby siedzącej przy stole kuchennym ze szklanką mleka może zawierać jednocześnie kilka konceptów: osoba, mleko, pić, stół, krzesło, siedzieć, kuchnia. Może to spowodować u odbiorcy chaos informacyjny i w rezultacie zamazać umowne znaczenie tak prezentowanego komunikatu. Dlatego tak ważne jest selekcjonowanie symboli tak, aby oznaczały jednoznacznie to samo dla większości osób (użytkowników symboli). A zatem redukcja złożoności jest jednym ze sposobów redukowania wieloznaczności symboli. Symbole powinny być czytelne dla osób nie znających kodów szczególnie wtedy, gdy chcemy zminimalizować złożoność i wieloznaczność. Obrazki wydają się lepsze do pokazywania rzeczy konkretnych, do kodowania informacji odnośnie „tu” i „teraz” niż do informacji o przeszłości i przyszłości. Symbole PCS dają większe możliwości kodowania informacji bardziej złożonych i abstrakcyjnych, a także o przeszłości i przyszłości.
Struktura językowa informacji zakodowanej w symbolach obrazkowych (takich jak PCS) na ogół różni się od struktury języka ojczystego pod względem morfologicznym, syntaktycznym i semantycznym. Obrazy-symbole PCS częstokroć niekoniecznie odnoszą się do poszczególnych słów języka. Wiadomość zawarta na obrazku-symbolu może niekiedy wymagać dwu lub więcej słów, stąd ważne jest, by symbole PCS były podpisane - ułatwi to komunikację, zmniejszy ilość nieporozumień, przyśpieszy naukę nowych symboli.
PCS jest zbiorem (zestawem, bazą) prostych rysunków oznaczających podstawowe słowa niezbędne do codziennego porozumiewania się. Są to czasowniki, rzeczowniki, przyimki, zaimki, ale i przymiotniki. Symbole PCS są bardzo proste, wręcz symboliczne, powinny być podpisane, ale podczas tworzenia nowych symboli PCS warto dbać o zachowanie tej szczególnej prostoty i jednoznaczności. Słowa oznaczające pojęcia abstrakcyjne, których nie udaje się wyrazić rysunkiem można zastąpić jakimś wybranym symbolem tak, aby symbol z tym słowem mógł być szybko odnaleziony wśród wielu symboli na tablicy komunikacyjnej przez użytkownika takiej komunikacji. Właściwe wykorzystanie symboli komunikacji obrazkowej PCS wymaga przestrzegania kilku reguł i zasad:
System symboli PCS jest dostępny w różnych wersjach językowych. W wersji angielskiej można kupić różnorodne pomoce z zestawami symboli PCS, kolorowe naklejki, edukacyjne kasety wideo, książki zawierające czarno-białe lub kolorowe symbole (firma Mayer Johnson, USA). W wersji kolorowej PCS dostępny jest również w programach komputerowych. Polską bibliotekę symboli PCS, gdzie symbole są podpisane polskimi nazwami, zawiera program komputerowy Boardmaker™ i Speaking Dynamically™ Pro i Personal Communicator (moduł programu Bliss for Windows). Oba programy są już dostępne na naszym rynku. Symbole PCS kupuje się w postaci zestawu, czyli bazy symboli do wybranego programu komunikacyjnego. Oba wymienione programy mogą korzystać z różnych baz symboli jednocześnie, np. z piktogramów i symboli PCS.
Zastosowanie programów komputerowych podnosi szybkość, sprawność i estetykę przygotowywania pomocy do porozumiewania się oraz ułatwia dostosowywanie ich do indywidualnych możliwości i umiejętności użytkownika. Przy ich pomocy można drukować symbole zarówno w wersji kolorowej jak i czarno-białej. Można przygotować tablice do porozumiewania się o kształcie i wielkości zgodnej z aktualnymi potrzebami użytkownika, w tym również tablice dokładnie dopasowane do większości elektronicznych pomocy komunikacyjnych (tzw. komunikatorów). W bardzo krótkim czasie można zapisane na dysku tablice zmodyfikować w dowolny sposób, np. zmieniać kolory tablic, wielkość symboli, ilość symboli na planszy, itd. Na planszach komunikacyjnych można również tworzyć nowe symbole poprzez połączenie innych symboli lub ich części, albo wymazywanie elementów rysunku. Program ten daje również możliwość dodawania do biblioteki nowych symboli oraz obrazków i zdjęć (skanów lub wykonanych aparatem cyfrowym). Więcej na ten temat opisuję w artykułach na temat Boardmaker™ i Speaking Dynamically™ Pro oraz Personal Communicator w dziale Wykorzystanie komputera > Oprogramowanie.
Opis większości zestawów symboli, z jakimi spotkałam się w literaturze, zawiera informacje dotyczące:
PCS może być stosowany stale (komunikacja alternatywna) lub tylko jako okresowa pomoc do porozumiewania się i rozwijania mowy (komunikacja wspomagająca). Dla wielu użytkowników może to być tylko dodatkowy sposób komunikowania się, wspierający ich obecne i/lub przyszłe umiejętności. W innych przypadkach może to być jedyna metoda przekazywania swoich potrzeb.
Symboli PCS mogą używać do komunikacji dzieci, ale i osoby dorosłe, o ile zaakceptują taką strategię porozumiewania się z innymi ludźmi. Aby ułatwić korzystanie z bazy symboli PCS należy zestaw symboli umieszczany na tablicy komunikacyjnej dzielić na kategorie i każdej z nich przypisać inny kolor tła.
System PCS zawiera ponad 3500 symboli, które są uporządkowane w następujących kategoriach:
mmadlen