etyk-alx-31.III.2011.doc

Etyka                                                                                                                                                          31 III 2011

Etyka dyskursu:

O koniecznych związkach między dyskursem moralnym, a prawnym by K. Cern & B. Wojciechowski, pod red. prof. Zajadło w: Studia z filozofii prawa.

Relacje między tym co zakładamy jako osoby moralne, a tym co inni w dyskursie moralnym stosują.

→ Kontekst:

kategoria faktyczności – modyfikacja pojęcia zmysłowości /u Kanta/, odnosiło się do relacji czasowych i przestrzennych wraz z pojęciem rozumu dawało podstawy poznania i praktycznego działania.

Heidegger: zmodyfikował pojęcie zmysłowości /faktyczność/ – wykorzystując badania nad metodologicznym wykorzystaniem nauk o duchu w opozycji do kategorii wyjaśniania /nauki przyrodnicze/ nadał zmysłowości szersze znaczenie → dodatkowo wskazywało przygodność, niekonieczność pewnych zjawisk /ludzkiej egzystencji, instytucji społecznych i politycznych/.

Faktyczność stała się konstytutywnym określeniem człowieka będącego w świecie i konstytuującego świat ze społecznego/etycznego punktu wyjścia.

Relacje między światem a człowiekiem są od tej pory zapośredniczone w języku.

Poprzez akty mowy działamy w świecie wg Austina.

Mowa – dyskurs – stanowi wspólne i nieodzowne medium komunikacji wszystkich ludzi zgodnie z nią dokonuje się duża część ludzkiej interakcji /nasze rozumienie i interpretacja świata oraz konstytucja tego świata/.

Teoria dyskursu ukierunkowana na problematykę możliwości rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy.

Roszczenie ważności – normatywne – powiadają jak należy postępować uwzględniają konsensualnie interes wszystkich ich użytkowników. Zapośredniczają wzajemną zależność między językiem a światem społecznym, która nie istnieje w relacji między językiem a światem obiektywnym.

Normy wzajemnie obowiązujące aby nie dochodziło do konfliktów → muszą być uznawane przez wszystkich przedstawicieli dyskursu, muszą być uzasadnione /nie są to fakty, zatem samo ich istnienie nie jest okej/.

→ uzasadnienia poszukujemy w języku.

Przedstawiciele:

→ Habermas:

→ Karl-Otto Apel:

→ Robert Alexy:

Architektonika teorii dyskursu i jej Kantowskiego fundamenty:

W centrum zainteresowaniu znajduje się:

-         kwestia pokojowego rozwiązywania konfliktów /bez gwałtu autonomicznej, czyjejkolwiek, woli po Kantowsku/;

→ Rozwiązywania ich na drodze racjonalnej argumentacji, podczas której obowiązująca jest siła argumentów, a argument siły /siłę: społeczną, polityczną, a również fizyczną/;

Problem: uzasadnienia reguł racjonalnego posługiwania się argumentami.

Alexy: w odróżnieniu od innych propozycji filozoficzno – teoretycznych ma charakter normatywny, rozstrzygnięcie kwestii uzasadnienia reguł dyskursu pozwala przejść do następnego zagadnienia, w nawiązaniu do Habermasa, można sformułować: w jaki sposób faktyczny przymus jakiemu podlegamy, moralnie/prawnie, może mieć charakter prawowitego obowiązywania?

/normy uważam za ważne, a nie stosuje ich ze strachu przed karą/.

→ Kiedy normy będą prawowite?

Powyższe gadu, gadu nawiązuje do Kanta – wszyscy trzej przyjmowali/przyjmują w punkcie wyjścia etyki dyskursu transcendentalne coś co formułuje w transcendentalne uzasadnienie, zatem trza nam Kanta.

Kant:

Przedmiotem racjonalnego poznania filozofii praktycznej, czystej w znaczeniu wolnej od empirii, są prawa;

poznanie a priori.

Charakter materialnego, poznania a priorycznego – poznanie metafizycznego.

Dzisiaj nie uprawiają metafizyki, lecz filozofię transcendentalną, która ma charakter formalny, gdyż dotyczy warunków możliwości, mówienia o powszechnie ważnych, czyli zobowiązujących prawach moralnych czy prawnych, które pozwalałyby generować powszechnie ważne treści normatywne.

/bo posługują się narzędziami powstałymi po ustanowieniu paradygmatu językowego/.

Uprawiają pragmatykę transcendentalną, lub wychodzą z argumentów z jej gruntu.

Jednym z zadań teorii dyskursu jest transcendentalno – pragmatyczny /bo działa na języku/ uzasadnienie reguł dyskursu /a nie jak u Kanta praw zasad i działania idei ludzkiej woli/ polega na pokazaniu, że obowiązywanie określonych reguł jest warunkiem możliwości zawiązania się takiej komunikacji międzyludzkiej, która wiedzie do osiągnięcia consensu.

Habermas odcina się z transcendentalnym ujęciem: trudno odróżnić argumenty logiczne od empirycznych /stosuje logiki nieklasyczne, bo dedukcja niewiele daje/.

Rezygnacja z aktów mowy nie jest możliwa bez zanegowania tych form działania, które uznajemy za typowo ludzkie, metodyczna postawa sceptyka nie jest możliwa bez komunikacji opartej o reguły.

Obowiązywanie reguł jest konstytutywne dla uzasadnienia racjonalnych aktów mowy (?).

Aspekt obiektywny – prawo praktycznego /ujęcie imperatywu kategorycznego/

Aspekt subiektywny – indywidualna maksyma działania /przedstawienie prawa moralnego/.

Ludzie nie są moralni, bo nie byliby wolni, są wolni więc sprawdzają swoje postępowanie w rozumie.

Element a priori – konieczna forma przedstawienia prawa moralnego, będącego tworem ogólnym.

Element syntetyczny – maksyma naszego postępowania, określone co do treści.

Kategorie wolności mają znaczenie obiektywne – to w jaki sposób odnoszą się do rzeczywistości ludzkich motywów, rozumiemy tylko wychodząc od konkretnych sytuacji /w których uogólniamy maksymę i takie tam/.

Wola każdego człowieka ma charakter prawodawczy.

Imperatyw kategoryczny: w jaki sposób możliwe jest bezsporne sformułowanie sądu moralnego.

Na Kantowskich fundamentach umocowana jest teoria dyskursu:

-         Apel: podejmuje kwestie ostatecznego uzasadnienia prawa moralnego; zadanie podjęcia państwa celu, które ze względu na narzędzia teoretyczne, uważa za metafizyczną prefiguracje a priori idealnej wspólnoty komunikacyjnej. Apel rozwija etykę odpowiedzialności, głównie w wymiarze globalnym, tzw. uniwersalną makroetykę współodpowiedzialności.
Wymiar ten kontrastuje z etyką funkcjonującą w wymiarach od małych grup społecznych, aż po szczebel narodowy /zwaną przez niego mikroetyką/.

-         Alexy: stoi na stanowisku, że dyskurs prawniczy jest szczególnych rodzajem dyskursu praktycznego stara się wskazać na normatywny trzon dyskursu prawniczego, argumentacja: niepozytywistyczna koncepcja prawa musi opierać się na co najmniej rudymentalnie nierelatywistycznej etyce, w tym celu prawo musi być falsyfikowane moralnie, a kryteriami oceny czy norma prawna jest poprawna moralnie, są reguły i zasady etyki dyskursu.

-         Habermas: podejmuje kwestię wzajemnej równowagi pomiędzy moralną autonomią, a suwerennością ludu, wyrażaną poprzez media prawa pozytywnego – chce wskazać „trzecią drogę” uzasadniania praw – chce wskazać, że te dwa pojęcia mogą się wzajemnie zakładać, aby żadne nie brało góry nad drugim /prawo wspólnoty do praw jednostki/.

→ Transcendentalno – pragmatyczne /uniwersalno – pragmatyczne u Habermasa/ uzasadnienie etyki dyskursu:

Uzasadniana jest ta teza, która cieszy się powszechnym uznaniem ze strony swoich adresatów, to podzielane wspólnie przez trójcę świętą przekonanie, wynika z możliwości roszczenia do uniwersalnej ważności danej normy – implikuje ona możliwość powszechnego zastosowania, w rezultacie obiektywność kantowskiej kategorii wolności zostaje zastąpiona przez a priori faktyczności realnej wspólnoty komunikacyjnej, tzn. od socjokulturowej formy życia, przez a prioryczne założenie, iż wszyscy jesteśmy zanurzeni w określonych i historycznie ukształtowanych światach życia, fundujących masywne konteksty zrozumiałości naszej egzystencji.

Należy uwzględnić założenie Gadamerowskich przedsądów.