Duchowość kobiety w świetle jej zadań małżeńsko-rodzinnych.pdf

Ks. Marek Chmielewski

DUCHOWOŚĆ KOBIETY

W ŚWIETLE JEJ ZADAŃ MAŁŻEŃSKO-RODZINNYCH *

Małżeństwo i rodzina, jako rzeczywistości personalno-sakra-

mentalne, nie mogłyby zaistnieć bez wolnego, świadomego i

twórczego zaangażowania mężczyzny i kobiety. Każde z nich ma

swoją niezastąpioną rolę w tworzeniu małżeńskiej i rodzinnej

wspólnoty. Wydaje się jednak, że ze względu na naturalne i kul-

turowe uwarunkowania kobieta ma szczególnie bezpośredni

wpływ na wewnętrzny kształt tych wspólnot, a pośrednio wy-

wiera także wpływ na społeczeństwo. Wspomina o tym Jan Pa-

weł II pisząc: „Nadchodzi godzina, nadeszła już godzina, w któ-

rej powołanie niewiasty realizuje się w pełni. Godzina, w której

niewiasta swoim wpływem promieniuje na społeczeństwo i uzy-

skuje władzę nigdy dotąd nie posiadaną. Dlatego też w chwili,

kiedy ludzkość przeżywa tak głębokie przemiany, niewiasty

przepojone duchem ewangelicznym mogą nieść wielką pomoc

ludzkości, aby nie upadła” (MD 1).

O tym, jaki wpływ wywiera kobieta na społeczeństwo, decy-

duje jej specyficzna duchowość. Ta specyfika najpełniej ujawnia

się w wiernym spełnianiu zadań, jakie przypadają kobiecie w

życiu małżeńskim i rodzinnym.

Nikt dotychczas nie poświęcił kobiecie, jej powołaniu i god-

ności, a także duchowości tyle uwagi, co Jan Paweł II. Stąd wy-

daje się rzeczą słuszną analiza przede wszystkim nauczania pa-

pieskiego w celu pełniejszego ukazania specyfiki kobiecej du-

chowości w świetle jej zadań małżeńsko-rodzinnych.

––––––––––––––

* Druk w: Małżeństwo — przymierze miłości (Homo meditans, t. 15), red. J.

Misiurek i W. Słomka, Lublin 1995, s. 181-198.

1. D UCHOWOŚĆ KOBIETY

W jednej duchowości chrześcijańskiej, wyrastającej z Ewan-

gelii i fundamentalnych wartości ogólnoludzkich, takich jak po-

szanowanie życia czy wolności, wyodrębnia się różne jej formy

w oparciu o kryteria historyczne (np.: duchowość średniowiecz-

na, współczesna), geograficzne (np.: duchowość francuska, hisz-

pańska, polska), społeczno-kulturowe (np.: duchowość kapłań-

ska, laikatu, zakonna, duchowość poszczególnych zawodów),

doktrynalne (np.: duchowość chrystocentryczna, eucharystycz-

na, eklezjocentryczna), ascetyczno-praktyczne (np.: duchowość

miłości, wspólnotowa, duchowość pokuty, duchowość pracy,

apostolska, misyjna, ekumeniczna, duchowość modlitwy) oraz w

oparciu o kryteria antropologiczno-psychologiczne. Wówczas

mówi się o duchowości spekulatywnej, afektywnej, praktycznej,

a także o duchowości poszczególnych kategorii wiekowych (du-

chowość młodzieży, dorosłych, starców) 1 .

Mimo, że istnieje tzw. teologia feministyczna, nie dość jednak

wyraźnie wyodrębnia się we współczesnej teologii duchowość

kobiety, choć istnieją po temu przesłanki antropologiczno-

psychologiczne, biblijno-teologiczne i społeczno-kulturowe 2 .

Zwraca na to uwagę także Jan Paweł II w wielu swoich wypo-

wiedziach 3 . W adhortacji apostolskiej Christifideles laici pisze

––––––––––––––

1 Zob. A. G. Matanić, La spiritualità come scienza. Introduzione metodologica al-

lo studio della vita spirituale cristiana , Milano 1990, s. 45-49.

2 Zob. B. Häring, I religiosi del futuro, Roma 1970, s. 307-311; L. Ciccone,

Donna, w: Dizionario di spiritualità dei laici, red. E. Ancilli, Milano 1981, t. 1,

s. 239-245.

3 Zob. M. Braun-Gałkowska, Nauczanie Jana Pawła II o kobietach, Warszawa

1989; R. Szmydki, Kobieta w świetle wypowiedzi Nauczycielskiego Urzędu Kościoła,

„Ateneum Kapłańskie” 80(1988), T. 110, s. 198-207.

między innymi: „Refleksja nad antropologicznymi i teologicz-

nymi podstawami kobiecości powinna wskazać i wyjaśnić chrze-

ścijańską odpowiedź na częste i niekiedy dojmujące pytanie o

«przestrzeń», jaką kobieta może i powinna zajmować w Kościele

i w społeczeństwie” (ChL 50).

Zapewne brak zainteresowania kwestią duchowości kobiety

wynika także z samej koncepcji duchowości, a raczej z braku

zgodności w poglądach na temat istoty duchowości. Starsi auto-

rzy skłonni są uznawać duchowość tylko w kontekście wiary

chrześcijańskiej i rozumieją ją jako podmiotowe skutki uświęca-

jącego działania Ducha Świętego w chrześcijaninie. Z kolei now-

si autorzy, nie ograniczając horyzontów działania Ducha Bożego

tylko do środowiska chrześcijańskiego, przyjmują fenomenolo-

giczno-doświadczalną koncepcję duchowości 4 . Jednym z nich

jest ks. W. Słomka, który uważa, że duchowość wyrastająca z do-

świadczenia religijnego jest zbiorem postaw mających trojakie

odniesienie do przedmiotu owego doświadczenia: intelektualno-

poznawcze, emocjonalno-wartościujące i behawioralne 5 .

W świetle tej koncepcji w pełni zasadne staje się wyodrębnie-

nie spośród wielu form duchowości także duchowości kobiety.

Zasadniczą zaś podstawą takiego wyodrębnienia są przesłanki

antropologiczno-teologiczne.

––––––––––––––

4 Zob. O. Filek, Wokół terminu „duchowość”, „Roczniki Teologiczno-Kano-

niczne” 13(1966), z. 3, s. 41 n; M. Chmielewski, Podstawowe zagadnienia metodolo-

giczne teologii duchowości, „Roczniki teologiczne” 38-39(1991-1992), z. 5, s. 25-28.

5 Zob.: W. Słomka, Wolność i zniewolenie, Wallington 1988, s. 14; tenże, Du-

chowość kapłańska, „Ateneum Kapłańskie”, 83(1991), T. 116, s. 109; tenże, Chrze-

ścijańska wiara w Trójcę Świętą w postawie ludzkiej, w: Wiara w postawie ludzkiej

(Homo meditans, t. 6), red. W. Słomka, Lublin 1991, s. 79; Por.: W. Prężyna,

Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka, Lublin 1981, s. 20; K. Wojtyła, U

podstaw odnowy. Studium o realizacji Vaticanum II, Kraków 1988 2 , s. 173.

A. Antropologiczno-teologiczne przesłanki

duchowości kobiety

List apostolski Jana Pawła II o godności i powołaniu kobiety

Mulieris dignitatem , wydany 15 sierpnia 1988 r. z okazji Roku Ma-

ryjnego, wbrew oczekiwaniom, nie rozstrzyga definitywnie

spornych kwestii doktrynalnych zwłaszcza odnośnie do kapłań-

stwa kobiet 6 . I choć określany bywa „raportem o stanie kobiety

we współczesnym świecie”, to jednak nie ogranicza się do za-

komunikowania samego status quo lecz wybiega w przyszłość

dając antropologiczno-teologiczne podstawy pod nową świa-

domość laikatu, nie tylko żeńskiego. Mówi się o nim, że jest

„tekstem nadziei dla kobiet” i jako taki otwiera nowe horyzonty

dla teologii feministycznej 7 .

„Konieczność pogłębienia podstaw antropologicznych i teo-

logicznych potrzebnych do rozwiązania problemów odnoszą-

cych się do znaczenia i godności bycia kobietą i bycia mężczy-

zną” (MD 1; por. ChL 50) — pisze Jan Paweł II — jest jednym z

wiodących motywów omawianego Listu. Do jego studiowania

usilnie zachęca Jan Paweł II w tym celu, aby — jak stwierdza w

innym miejscu — „...głębiej poznać wartości i talenty właściwe

kobiecości i męskości w kontekście nie tylko życia społecznego,

ale także i przede wszystkim życia chrześcijańskiego i kościelne-

go” (ChL 50).

Antropologiczno-teologiczne podstawy godności i powołania

kobiety w Kościele i świecie, jak również jej duchowości zawarte

w papieskim nauczaniu, a zwłaszcza w omawianym Liście Mu-

lieris dignitatem , można sprowadzić do trzech kluczowych za-

––––––––––––––

6 Zob. M. A. Macciocchi, Le donne secondo Wojtyla. Ventinove chavi di lettura

della «Mulieris dignitatem», Milano 1992, passim.

7 Tamże, s. 26-36 i 53-58.

gadnień wiary: stworzenia, odkupienia oraz roli Maryi jako

„nowej Ewy”.

a) Stworzenie

Wychodząc od opisu stworzenia człowieka „na obraz i podo-

bieństwo Boże” jako mężczyzny i jako niewiasty (por. Rdz 1, 27),

Jan Paweł II potwierdza „zasadniczą równość mężczyzny i ko-

biety pod względem człowieczeństwa” (por. MD 6). Ponadto

wprowadza określenie „jedność dwojga”, które stanowi wiodący

motyw w papieskiej antropologii. Czytamy bowiem, że „niewia-

sta jest drugim «ja» we wspólnym człowieczeństwie. Od począt-

ku mężczyzna i kobieta jawią się jako «jedność dwojga»” (MD 6),

co jest konsekwencją stworzenia ich „na obraz i podobieństwo

Boże”. „Mężczyzna i kobieta stworzeni jako «jedność dwojga»

we wspólnym człowieczeństwie, są wezwani do życia we

wspólnocie miłości i do odzwierciedlania w ten sposób w świe-

cie tej komunii, jaka jest w Bogu... Tekst Księgi Rodzaju (2, 18-25)

wskazuje, iż małżeństwo jest pierwszym i poniekąd podstawo-

wym wymiarem tego wezwania. Ale nie jedynym” (MD 7).

Owa «jedność dwojga» polega przede wszystkim na wza-

jemnym bytowaniu «jedno dla drugiego», bytowaniu w relacji

«komunijnej» (por. MD 10), a to zakłada podmiotową odrębność

mężczyzny i kobiety.

Istnieje zatem głęboka, sięgająca samego «początku», antro-

pologiczna podstawa dla stwierdzenia podmiotowo-ontycznej

równości kobiety i mężczyzny, a tym samym podmiotowo-

ontycznej odrębności kobiety. W konsekwencji pozwala to mó-

wić o innej niż męska, choć równoprawnej duchowości kobiety.

Niemniej jednak od samego początku ta relacja pomiędzy

mężczyzną a kobietą została zakłócona przez grzech. Wskutek

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: