Makroekonomia-zajmuje się zjawiskami odnoszącymi się do całej gospodarki, czyli wielkościami agregatowymi np. zjawisko inflacji, produkcja w wymiarze globalnym-czynniki pomiaru i wzrostu produkcji, globalna podaż, globalny popyt, globalne zatrudnienie, globalne inwestycje, itd. Makroekonomia koncentruje się na badaniu tychże agregatów i występujących zależności między nimi.
Funkcje makroekonomii:
Ø Poznawcza- rozpoznanie, wyjaśnienie zjawisk ogólnogospodarczych i wyjaśnienie przebiegu tych zjawisk
Ø Aplikacyjna –wykorzystanie zdobytej wiedzy, sugestii przez politykę gospodarcza
Cele makroekonomiczne (makroekonomia stawia sobie wiele celów):
Wysoki poziom produkcji i wzrost gospodarczy
Wysoki poziom zatrudnienia i jak najmniejszy poziom bezrobocia
Stabilność cen- niedopuszczenie do zjawisk inflacyjnych
Stosunki międzynarodowe- stabilizacje kursów walutowych jak również utrzymanie równowagi między eksportem i importem
Celem gospodarki jest wytwarzanie dóbr i usług zaspokajających potrzeby.
Rząd, władza wykonawcza, ustawodawcza dokonuje wyborów między celami makroekonomicznymi.
Narzędzia makroekonomiczne-zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednia kontrolą rządu lub banku centralnego. Zmieniając narzędzia polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.
Ø Polityka fiskalna – polityka rządu- realizowana za pomocą budżetu
Ø Polityka monetarna (pieniężna) – bank centralny- kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe
Ø Polityka dochodowa- od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
Ø Stosunki międzynarodowe- polityka handlu zagranicznego- interwencjonalizm w odniesieniu do kursów.
Modele makroekonomiczne- są uproszczonym przedstawieniem procesów gospodarczych, świadomie upraszcza się niektóre aspekty rzeczywistości aby ułatwić zrozumienie rzeczywistości gospodarczej przy założeniu ceteris paribus. Modele mogą mieć pewną formę:
Ø Opisowe – zestaw stwierdzeń, np. model rynku
Ø Matematyczne- wykresy, np. krzywa popytu
Ø Równania –modele wzrostu gospodarczego, równania gospodarcze
Ø Tabele – tabela przepływów międzygałęziowych
Mogą występować zmienne modeli funkcjonalnych lub definicyjnych
Ø Zmienne funkcjonalne- jedna zmienna określona jest przez drugą zmienną, zmienna jednej wpływa na zmianę drugiej np. wzrost inwestycji wpływa na wzrost produkcji
Ø Zmienne definicyjne- jedna zmienna określona jest przez inną, np. produkt krajowy brutto- wydatki na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne; zasoby siły roboczej- ludność zatrudniona i bezrobotna
Zmienne mogą mieć charakter zmiennych w postaci zasobów lub strumieni:
Ø Zasób- wielkość ekonomiczna datowana na określony czas, np. zatrudnienie 8.10.2004.
Ø Strumienie- wielkości , które mierzymy w pewnym okresie czasu, np. w ciągu miesiąca, roku; wielkość produkcji w roku 2003 wynosiła 1 miliard
Makroekonomia zajmuje się wielkościami agregatowymi, wielkości agregatowe powstają z łączenia wielkości mikroekonomicznych.
Wyliczenie wielkości agregatowych czasem jest bardzo proste np. przy wielkości bezrobocia, a czasem jest skomplikowane, np. agregatowa wielkość produkcji. Trudność ta wynika z dwóch powodów- produkowane są różne towary, które trzeba ująć w jedną wielkość globalną. Robi to się zatem za pomocą cen: ilość produkcji x cena = produkcja danej jednostki gospodarczej. Suma wszystkich jednostek gospodarczych ( ich produkcji) daje agregatową produkcje. Ceny są zawsze obciążone inflacją, co utrudnia porównanie z latami ubiegłymi. Od strony fizycznej możemy wytwarzać tą samą ilość, ale ceny na skutek inflacji w roku ubiegłym były niższe, zatem przy obliczaniu produkcji otrzymamy wyższą kwotę. To stwarza iluzje cenową- wzrosła globalna wartość produkcji, zatem wzrosła produkcja. Nie jest to jednak prawdą! Aby zatem mieć możliwość porównań stosuje się rozróżnienie na:
Ø Wartość nominalną produkcji- wartość bieżącą przy danym poziomie inflacji. Wartości nominalne są potrzebne do podejmowania decyzji, co do dochodu narodowego, jego podziału, bieżącego rozdysponowania, np. ustalenie budżetu państwa na najbliższy rok
Ø Wartość realną produkcji- wartość uzyskana z „wyrzucenia” z wartości nominalnej wpływu inflacji, która wypacza obraz. Wartości realne są potrzebne, gdy chcemy porównać, analizować trendy w gospodarce, wielkości ekonomiczne w poszczególnych latach. Jeżeli chcemy porównywać wartości w czasie to wykorzystujemy wartości realne!
Deflowanie- proces, który sprowadza wartości nominalne do realnych. Jest ono konieczne ze względu na ograniczoną możliwość zastosowania jednostek fizycznych ( liczny sztuk) do mierzenia wielkości agregatowych.
Płaca realna – to, co możemy faktycznie nabyć, czyli wartość nominalna skorygowana o wskaźnik poziomu cen.
Ø Płace bez zmian, ceny wzrosły- realnie możemy za niezmienną płace nabyć mniej
Ø Wzrost płacy niższy niż wzrost cen ( poziom inflacji)- mimo wzrostu płac nabywana ilość maleje, zatem tracimy
Ø Wzrost płac i poziomu cen o tą samą wartość- ilość nabywana pozostaje bez zmian
Ø Wzrost płacy wyższy niż wzrost poziomu cen- możemy nabyć więcej.
Modelowy obraz gospodarki w ujęciu makroekonomicznym- prekursor Keynes „ Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza” – 1936 r. Od czasu Keynesa makroekonomia zaczyna badać procesy gospodarcze całościowo. To co prawdziwe dla mikroekonomii nie musi być prawdziwe w skali makro- makroekonomia nie jest prostą sumą zdarzeń mikroekonomicznych.
Podstawowe więzi w zamkniętej gospodarce bez udziału państwa:
Rynek dóbr i usług
Firma
(przedsiębiorstwo)
Rynek pracy
Gospodarstwo
domowe
Rynek kapitału
Ø Rynek dóbr i usług- rynek towarowy, na nim gospodarstwo domowe zaopatrują się w produkty: dobra i usługi- sprzedaje je przedsiębiorstwo. Gospodarstwo domowe reprezentuje popyt, a podaż przedsiębiorstwo. Wielkość popytu gospodarstw domowych ( to co i ile chcą nabyć) determinuje możliwości i strukturę produkcji przedsiębiorstw. Gospodarstwa domowe kupując dobra i usługi zaopatrują przedsiębiorstwo w określone dochody, które stanowią podstawę dalszej produkcji.
Ø Rynek kapitałowy- gospodarstwa domowe- podaż, przedsiębiorstwa- popyt. Gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na rynku dóbr i usług, a część oszczędzają. Oszczędności gromadzone w bankach są źródłem pożyczek dla przedsiębiorstw- kapitał jest użyczany na określony procent i służy inwestycjom. Przedsiębiorstwo musi wykorzystać całe oszczędności gospodarstw domowych. Pewne źródło dochodu dla gospodarstw domowych- procent jaki płacą przedsiębiorstwo za korzystanie z kapitału.
Ø Rynek pracy- gospodarstwo domowe –podaż ( dostarczają umiejętności do wykonywania pracy, czynników pracy). Przedsiębiorstwo – popyt na pracę ( kupuje pracę, co stanowi źródło dochodów gospodarstw domowych).nadwyżka podaży powoduje bezrobocie, dochody maleją, koszty pracy maleją.
Zamknięta gospodarka rynkowa z udziałem państwa
Władza
państwa
Bank centralny
Państwo oddziałuje głównie na rynek dóbr i usług ( np. zakupuje dla policji i innych służb) i rynek finansowy. Wpływa też na gospodarkę przez tworzenie prawa gospodarczego. Zasila gospodarstwa domowe poprzez transfery: stypendia, zasiłki, renty, itd.; a także przedsiębiorstwa poprzez dotacje, subsydia (np. do eksportu). Państwo czerpie fundusze głównie poprzez politykę podatkową. Posiada dochody z tytułu dóbr i usług poprzez podatki pośrednie, a także ze składek społecznych.
Otwarta gospodarka rynkowa:
kraj
zagranica
Eksport, import
Napływ, odpływ kapitału
Największe znaczenie ma import i eksport. Kupno i sprzedaż na rynkach zagranicznych wymaga posiadania określonej waluty. Na rynku walutowym przedmiotem wymiany są waluty poszczególnych krajów. Kupując towary musimy posiadać walutę jaką żąda kontrahent, aby dokonać płatności. Popyt i podaż danej waluty na rynku walutowym wpływa na jej cenę, czyli kurs. Na relację popyt-podaż wpływają też inwestycje i nabywane przez kontrahenta obligacje,
Kurs walutowy- cena waluty wyrażona w walucie innego kraju.
Bank centralny- ma silne powiązania z państwem i kontrahentami zagranicznymi poprzez walutowy rynek.
Poszczególne podmioty nie funkcjonują w odosobnieniu, podejmowane decyzje mają wpływ na inne podmioty.
Rachunek dochodu narodowego:
Sposoby mierzenia efektów działalności gospodarczej:
Ø SNA- (system of national accounting), przyjmuje się, że wszystkie działy gospodarki ( produkcyjne i nieprodukcyjne) wytwarzają dochód, np. górnictwo, usługi, itp. Każda praca, która przynosi dochód jest uważana za tworzącą dochód narodowy. System stosowany w gospodarce rynkowej.
Ø MPS- (material product system)- tylko sfera materialna była brana pod uwagę jako tworząca dochód narodowy. Sektor (usługowy) nieprodukcyjny była zasilany z pieniędzy sfery produkcyjnej, która nabywała usługi ( tzw. Redystrybucja- podział wtórny). Tylko sfera produkcyjna jest dochodotwórcza. System wykorzystywany w gospodarce centralnie planowanej.
Dochód narodowy (obliczany na okres 1 roku) obejmuje tylko działalność oficjalnie zarejestrowaną. To, co niezarejestrowane (tzw. szara strefa) tworzy pewne wartości, ale nie znajdują one odzwierciedlenia w dochodzie narodowym.
Wśród wielu miar poziomu działalności gospodarki najczęściej stosowane są:
Ø PKB (realny, nominalny)- wyrażony w cenach czynników wytwórczych, cenach rynkowych
Ø PNB (realny, nominalny)
Ø PNN (produkt narodowy netto)
Ø Dochód narodowy
Miary dochodu narodowego= miary efektywności gospodarczej
Działalność sfery pozarynkowej (sektora pozarynkowego) nie jest wliczana do dochodu narodowego, ponieważ jej efekty nie przechodzą przez rynek ( nie tworzą transakcji kupno-sprzedaż). Do niedawna za najważniejszy uważano PNB, ale w dobie globalizacji lepszy dla oceny produkcji krajowej okazał się PKB ( gross domestic product).
PKB( produkt krajowy brutto)- jest miarą produkcji wytworzonej w danym kraju w gospodarce w ciągu 1 roku. Zakłada się, że nie bierzemy pod uwagę, kto jest właścicielem czynników produkcji ( czy np. jest to właściciel polski czy zagraniczny),ale uwzględnia to wszystko, co zostało wyprodukowane na polskim rynku. PKB mierzymy metodą sumowania produktów, wydatków, dochodów.
Model obiegu w gospodarce (ruch okrę...
lorak189