muzyko wykład 2.doc

Leczenie dzieci za pomocą muzyki

Muzykoterapia dziecięca przybiera najczęściej formę terapii aktywnej, co ma swoje uzasadnienie we właściwościach psychiki dziecka. Ekspresja muzyczna poprzez gest, ruch, śpiew jest znacznie bliższa dziecku niż człowiekowi dorosłemu, gdyż stanowi naturalny czynnik jego życiowej aktywności.

Zastosowanie muzykoterapii w różnych chorobach dzieci

Muzykoterapia dziecięca znajduje szerokie zastosowanie w neuropsychiatrii, głównie w przypadkach opóźnień w rozwoju, u osób z uszkodzeniami mózgu, w autyzmie wczesnodziecięcym, przy zaburzeniach zachowania się, w nerwicach, u dzieci z defektami fragmentarycznymi. Stosuje się też zwykle muzykę w leczeniu dzieci sparaliżowanych, niewidomych, głuchych i ogólnie w pediatrii dla celów profilaktycznych.

Rodzaje działań muzycznych w szpitalu

W wyciszającej scenerii mają miejsce różnorodne działania dźwiękowo-muzyczne:

1. Spokojne, cieple brzmienie głosu personelu szpitala;

2. Wielkość natężenia dźwięku i rodzaj przypadkowej muzyki (radio, TV, magnetofon) to pierwsza edukacja muzyczna w oddziale.

3. Przykładem zorganizowanych form edukacji muzycznej są koncerty umuzykalniające. Forma ta jest szczególnie popularna w dużych szpitalach z salą widowiskową.

4. Inną formą umuzykalniania a zarazem profilaktyki i edukacji są KONCERTY REKREACYJNE.

5. Popularne płyty instruktażowe z muzyką relaksacyjno-aktywi-zującą

6. Ulotki informacyjne o wykorzystaniu muzyki dla zdrowia przeznaczone są dla personelu, rodziców i starszych dzieci.

Wskazania do stosowania muzykoterapii:

Wskazania obejmują pacjentów: » ze wzmożonym napięciem psychofizycznym, » z podwyższonym poziomem lęku, » z niską koordynacją ruchową, unieruchomionych,

* z zaburzeniami oddechowo-krążeniowymi (astma, wady serca),

* niepełnosprawnych ruchowo z oddziałów rehabilitacyjnych, neurologicznych, ortopedycznych,

* turnusy rodzinne dzieci z wadami wzroku, słuchu lub wymowy

* niedorozwoje, zachowania autystyczne i MPD (mózgowe porażenie dziecięce).

Muzykoterapia w pediatrii:

Wnętrze gabinetu muzykoterapii przypomina salę gimnastyczną lub klubową - pastelowy kolor zasłon, możliwość zaciemniania okien, iluminacja świetlna, duże rośliny zielone, obrazy na ścianach o tematyce natury, w zakrytych szafach różnorodne instrumentarium C. Orffa, papier rysunkowy, kredki świecowe, miękkie, obłe, lekkie poduszki do rzucania, albumy z fotografiami natury, instrumentów muzycznych, książki o muzyce, dokumentacja (opisy zajęć, archiwum).

Muzyka w szpitalu pediatrycznym stanowi uzupełnienie farmakologicznego, zabiegowego, rehabilitacyjnego leczenia.  Oprócz celów terapeutycznych równolegle realizowane są cele i działania zabawowe.

Zastosowanie muzykoterapii w sanatorium.

formy zajęć stosowane w sanatorium:

Zajęcia rytmiczne obejmujące poranną gimnastykę z podkładem muzycznym, ćwiczenia choreoterapeutyczne, improwizację ruchową oraz inscenizacje ruchowe piosenek i baśni muzycznej;

■ śpiew, w którym uwzględnia się ćwiczenia oddechowo-emisyjne, śpiew chóralny oraz inscenizacje piosenek z elementami teatru muzycznego;

• audycje muzyczne relaksacyjno-terapeutyczne nadawane w trzech porach dnia przez radiowęzeł w sanatorium;

•  muzykowanie instrumentalne

• słuchanie muzyki odtwarzanej z płyt, koncerty dziecięce itp.

Leczenie dzieci astmatycznych w sanatorium

Choroba astmatyczna u dzieci

Astma, czyli dychawica oskrzelowa, jest to napadowa lub stała duszność wydechowa wywołana przez zwężenie oskrzelików i oskrzeli w następstwie odczynu alergicznego w ich ścianie. Ze względu na częstość występowania zajmuje czołowe miejsce wśród chorób alergicznych wieku dziecięcego. Astmą dotkniętych jest 1 do 5% dzieci w wieku szkolnym, choć istnieje prawdopodobnie znacznie więcej przypadków nie wykrytych i nieleczonych. Astma, podobnie jak wiele innych chorób przewlekłych, jest uciążliwa dla chorego i jego otoczenia, stwarza też liczne problemy natury leczniczej i społecznej. Pierwsze objawy występują wcześnie, bo już w wieku niemowlęcym, bądź do czwartego roku życia. Najbardziej charakterystycznym objawem jest duszność i kurczowy, męczący kaszel, którego źródłem są trzy zjawiska: skurcz mięśni oskrzeli i oskrzelików, obrzęk ich błon śluzowych oraz zwiększanie się wydzielania i nadmierne gromadzenie się śluzu w drzewie oskrzelowym.

Dziecko chore na astmę musi być pod stałą opieką lekarską, często zaleca się leczenie uzdrowiskowe, gdzie obok inhalacji stosuje się gimnastykę oddechową i przyrządową, leczenie odczulające itp.

Niezmiernie ważna jest dbałość o stan psychiczny dziecka chorego, gdyż podniecenie nerwowe, a zwłaszcza lęk przed napadem, pogarszają jego stan. Otoczenie powinno oddziaływać na dziecko uspokajająco, zapewniać regularny tryb życia, pogodny nastrój i dobry sen.

Opis środowiska sanatoryjnego w Gdańsku-Oliwie

Sanatorium jest częścią większego kompleksu leczniczego w skład, którego wchodzi szpital dziecięcy, dwa sanatoria dla dzieci zarażonych gruźlicą, poradnie przeciwgruźlicze, gabinety zabiegowe. Personel medyczny sanatorium stanowią lekarze dyżurujący, którzy obsługują poszczególne oddziały oraz pielęgniarki. W skład personelu wychowawczego wchodzą wychowawczynie obciążone całokształtem zajęć dydaktyczno-wychowawczych, podległe dyrekcji szkoły przyszpitalnej.

Dzieci przebywające w sanatorium podzielone są na grupy według płci i wieku, mają oddzielne sypialnie, jadalnie, świetlice i place zabaw. W czasie wakacji w zajęciach programowych dzieci szkolne uczestniczą razem, podzielone według płci, natomiast grupa dzieci przedszkolnych jest koedukacyjna i przebywa na zmianę ze starszymi chłopcami lub dziewczynkami, dostarczając im okazji do spełniania licznych czynności usługowych i opiekuńczych

Techniki muzykoterapeutyczne stosowane w sanatorium przeciwastmatycznym:

1.Rytmizowanie imion i nazwisk.

2. Nauka kanonu „Tuba" z uderzaniem o różne części ciała (dłonie, uda).

3. Echo rytmiczne.

4. Tworzenie muzyki.

5. Naśladowanie głosów różnych zwierząt przy użyciu instrumentów perkusyjnych (żmii, jeża, dzięcioła, konia).

6. Śpiewanie piosenek znanych dzieciom z wyklaskiwaniem ich rytmu.

7. Marsz przy akompaniamencie fortepianu, bieg, podskoki.

8. Ćwiczenia rozluźniające na podłodze, unoszenie rąk i nóg w takt muzyki.

9. Nauka 3-taktowego układu choreograficznego ze zróżnicowanymi ruchami

10. Inscenizacja piosenek „Mam chusteczkę", „Żabka", „Kominiarczyk" itp.

11. Słuchanie muzyki Chopina - Polonez (młodzieńczy).

12. Rytmizowanie wierszyka „Siała baba mak" ze zmianą dynamiki

13. Ćwiczenia oddechowe

14 improwizacja instrumentalna

15. Zegar rytmiczny Dalcroze'a.

16. Swobodne wypowiedzi na temat wysłuchanej muzyki, ilustracja muzyki gestami.

17. Zabawa w orkiestrę.

18. Ilustrowanie na fortepianie kroków jakiegoś zwierzęcia,

19. Marsz z jednoczesnym wystukiwaniem taktu na bębenkach.

20. Ćwiczenia oddechowe.

Prowadząc muzykoterapię wśród dzieci przebywających w warunkach sanatoryjnych trzeba pamiętać o zaspokajaniu potrzeb rozwojowych, które są typowe dla dzieci na określonych etapach rozwoju w określonym wieku, a w warunkach izolacji od środowiska rodzinnego nabierają szczególnego znaczenia. Są to potrzeby:

• kontaktu emocjonalnego - czułości, miłości, bliskości, wyłączności, wzajemnego zaufania, wzajemnego rozumienia się, intymności,

aktywności psychoruchowej - dotyczącej grania na instrumentach muzycznych, śpiewania, zabawiania się na placu zabaw,

• udzielania sobie wzajemnie pomocy, współdziałania,

■  samodzielności, zaradności,

•  uznania społecznego, przy nasilonym często poczuciu mniejszej wartości w związku z chorobą,

■ ekspresji emocjonalnej, tworzenia pomysłów, uwalniania fantazji. Muzykoterapia okazuje się być wartościową metodą leczniczą, gdyż

wyzwala spontaniczność reakcji, pobudza motywację do aktywności psychoruchowej, poprawia komunikację w grupie, rehabilituje sprawności percepcyjno-motoryczne. Sesje muzykoterapeutyczne powinny mieć przebieg zarówno zmienny, jak i elastyczny wykorzystując każdy przejaw aktywności dziecka i utrwalając minimalne nawet osiągnięcia i próby.

Obserwacja dziecka w toku indywidualnych sesji muzykoterapeutycznych

Nazwisko i imię............................................................................

Wiek.............................................................................................

Rozpoznanie.................................................................................

Zalecenia psychologa lub personelu wychowawczego.....................

Stosowana muzyka i ćwiczenia muzyczno-ruchowe:.......................

Ocena zachowania:.......................................................................

Obserwacja zachowania się dziecka przed zajęciami:

(nudzi się, nadmiernie pobudzony, nastrój obniżony, stan fizyczny)

Dowolny wybór instrumentu:

(typ instrumentu, jak długo na nim gra, jakie ruchy wykonuje: płynne, gwałtowne, wyolbrzymione, precyzyjne, skoordynowane, współpraca obu rąk, siła uderzeń, dynamika gry na różnych instrumentach, możliwości zmiany siły uderzeń, zmienność sposobów

gry)

Relacje między dzieckiem a terapeutą

Zachowanie się dziecka podczas towarzyszenia mu na drugim: instrumencie:

(zaciekawione, naśladuje sposób gry, gra w tym samym tempie, co terapeuta, przyspiesza, zwalnia, dostosowuje się do zmiennej dynamiki gry, przechodzi do dialogu)

Kontakt wzrokowy

(regularny, nieregularny, co dziecko wyraża wzrokiem, jakich oczekuje zmian w zachowaniu się terapeuty)

Środki ekspresji muzycznej

Reakcje na własne imię - czy tworzy schemat z własnego imienia

I nazwiska, wyśpiewuje swe imię

Dziecko a grupa

Dzieli się instrumentem

Cele zajęć muzykoterapeutycznych realizowanych z dziećmi hospitalizowanymi

1.  Dostarczenie przyjemności i uczuć radości kontrastujących ze stresem szpitalnym.

2.  Korygowanie niepożądanych skutków długotrwałego pobytu w środowisku szpitalnym lub sanatoryjnym.

3.  Rozwój poczucia sprawności psychofizycznej, odkrycie nowych sprawności psychoruchowych.

4. Poprawa obrazu własnego ciała i własnego „ja".

Model sesji muzykoterapeutycznych

1. Rozpoznanie nastroju dzieci i klimatu emocjonalnego w grupie.

2. Proponowanie różnorodnych zadań muzycznych, jak granie na instrumentach, śpiewanie, ruch taneczny, muzyczne gesty ciała.

3. Ujawnianie się potrzeb indywidualnych dzieci, ich zaspokajanie, oraz kształtowanie.

4.  Improwizacje i tworzenie sprzyjające integrującej funkcji sesji.

Zadania terapeuty i jego czynności w toku zajęć muzykoterapeutycznych

1.  Obserwuje zachowanie się każdego dziecka i grupy.

2.  Rozumie przejawy zachowań zaburzonych, ewentualnych trudności, dostrzega nowe elementy w zachowaniu, ułatwia pokonanie przeszkód.

3.  Ułatwia i przyspiesza proces rehabilitacji przez realizację zadań terapeutycznych ogólnych i szczegółowych.

Formy zajęć grupowych z dziećmi

1.                  Aklimatyzacja - dziecko sąduje czy jest tu oczekiwane, mile widziane, bez­pieczne, czy nie. Ważne jest, zatem, by zaraz po wejściu do sali było serdecznie powitane przez
terapeutę (dobrze jest pozwalać dzieciom na indywidualne wchodzenie), a następnie, by do­
świadczyło powitania grupowego

2.                  Wspólna   aktywność   ruchowa, głosowa,   instrumentalna - odtwórstwo, ekspresja, improwizacja. Umożliwia to identyfikowanie się z grupą, „ukrycie się"
w grupie, ośmielenie

3.              Nawiązanie    niewerbalnych    kontaktów    interpersonalnych.
Ćwiczenia w parach, trójkach, czwórkach; solowa realizacja zadań. W tym etapie zajęć dziecko
realizuje potrzebę bycia postrzeganym i akceptowanym przez drugą osobę i całą grupę oraz ma
szansę zaznaczyć swoją odrębność, ważność i zarazem przydatność; uczy się szanowania i na­
śladowania innych oraz odbiera radość z akceptowania i naśladowania swojej osoby przez grupę

Relaks. Dziecko odpoczywa, uczy się kontemplować muzykę, zabiegi drugiej osoby
oraz swój stan psychofizyczny. Troszczy się o innych i odbiera troskę o siebie

4.                  Powrót  do   aktywności   przywracającej   energię. Jest to najczęściej
utrwalenie znanego tańca, znanej piosenki wraz z opracowaniem ruchowym, dowolna improwizacja ruchowa lub dowolny akompaniament do muzyki instrumentalnej. Jest to szczególna chwila na realizację życzeń dzieci.

5.                  Pożegnanie. Kolejny moment na kontakty osobiste terapeuty z dziećmi i wzajem­ne kontakty dzieci.

Zalety terapii indywidualnej i grupowej

Terapia dzieci może być prowadzona indywidualnie lub grupowo. Walorem terapii indywidualnej jest możliwość pełnego dostosowania działań terapeuty do potrzeb dziecka w danej chwili. Czasami jest to odzwierciedlanie zachowań dziecka przez powtarzanie jego czynności, czasami dostosowanie do nich muzyki, na przykład w przypadku dzieci autystycznych. Dostosowujące działanie terapeuty może prowadzić do zmiany zachowań obciążających system nerwowy dziecka. Lęk, płacz, autoagresję udaje się niekiedy wyciszyć kołyszącym ruchem, spokojną mową oraz sprzyjającą decentracji, lubianą przez dziecko muzyką. Terapia indywidualna winna być stosowana w przypadkach uniemożliwiających pobudzenie aktywności grupowej lub nietolerancji form zajęć wynikających z ogólnych potrzeb grupy i tym samym nie dopasowanych ściśle do chwilowych potrzeb każdego dziecka.

Terapia grupowa, bowiem umożliwia:

-                  realizację naturalnego dążenia do bycia członkiem społeczności grupowej,

-                  przeżywanie złożonych efektów muzycznych, ruchowych i wynikających z mowy, uzyskiwanych poprzez działania grupowe,

-                  doświadczanie interpersonalnej równorzędności podmiotowej (zabawy w „echo", łańcuch powtórzeń rytmicznych),

-                  szansę zaprezentowania przed grupą własnej odrębności w indywidualnych i zbiorowych
swobodnych interpretacjach ruchowych muzyki podczas zabaw z rekwizytami, w czasie im­prowizacji tanecznych, muzycznych i z zastosowaniem mowy.

Realizacja ważnych potrzeb psychicznych, społecznych i estetycznych może dać dziecku radość życia lub przynajmniej radość chwili.

Każdemu dziecku potrzebna jest ze strony terapeuty:

nie warunkowana niczym akceptacja jego osoby ze wszystkimi ograniczeniami i dewiacjami,
niewykluczająca jednakże korekty niestosownych zachowań,

-    tolerancja dziwnych zachowań, jeśli mają one podtekst autoterapeutyczny,

-    empatia,

-    tolerancja niedoskonałości wykonań proponowanych czynności,

-    szanowanie spontaniczności i twórczej aktywności,

-    umożliwianie dokonywania wyboru (instrumentu, osoby do pary, rodzaju zabawy itp.),

stwarzanie szansy na odnoszenie sukcesów

witanie:

Gdy się dzieci mają bawić,

wpierw dzień dobry mówią sobie,

uśmiechają się do siebie

i podają ręce obie.

Pożegnanie: Gdy się dzieci chcą pożegnać, do widzenia mówią sobie, uśmiechają się do siebie i podają ręce obie.