5.Myśl ruchu ludowego, reprezentujące go partie i główni działacze.
Ruch ludowy Opierał się na masie chłopskiej i był specyficzny.
Chłopi długo żyli w uciśnieniu, byli niewykształceni, zacofani i wrogo nastawieni do dworu. Zła pozycja ekonomiczna i kulturalna chłopstwa nie zachęcała inteligencji do zajmowania się jego sprawami.
Najwcześniej rozwinęła się myśl ludowa na terenie Galicji, bo już w latach 70’ i 80’ XIX w., nieco później w zaborze rosyjskim 1905-1907r..
Początki ruchu ludowego są związane z nazwiskiem ks. Stanisława Stojałowskiego, który w wydawanych czasopismach „Wieniec” i „Pszczółka” oraz poprzez różne akcje i stowarzyszenia upowszechniał idee demokratyzmu chłopskiego oraz solidaryzmu narodowego. Wywodził się z katolicyzmu społecznego. Dążył do założenia stronnictwa chrześcijańsko-ludowego. Podejmował głównie bieżące sprawy ludności chłopskiej, prowadził kampanię wyborcze, wielokrotnie zmieniał orientacje polityczną, poszukując zwolenników w socjalistach, narodowych demokratach a nawet konserwatystach. Przewidywał, że Polska odzyska wolność w wyniku klęski Rosji w wojnie z Austrią.
Przełomowe znaczenie dla ukształtowania się ludowej myśli politycznej miało wystąpienie Bolesława Wysłoucha. Podjął on próbę sformułowania zasad ideowych ruchu ludowego, dowodził, że odbudowy państwa polskiego dokonają warstwy ludowe.Powstały nowe ugrupowania chłopskie: Związek Stronnictwa Chłopskiego (1893r.) i Stronnictwo Ludowe (1895r. W 1903r. Przyjęło dodatek „Polskie”).Często podnoszono również sprawę emancypacji chłopstwa, a więc przede wszystkim oswobodzenia się spod wpływów szlachty i Kościoła Rozumiano przez to likwidacje barier stanowych, równy dostęp do urzędów i stanowisk, równość w korzystaniu z praw obywatelskich i przestrzeganie konstytucyjnych gwarancji równości. Na tej podstawie kreślono wizję Polski demokratycznej, ludowej.
Ludowcy w Galicji propagowali idee niepodległościowe. Ich podstawowym hasłem było „ziemia dla chłopów”. Chcieli Polski jako republiki parlamentarnej, ludowo-demokratycznej, w której realizowane byłby reformy społeczno-gospodarcze, m.in. reforma rolna, upaństwowienie lasów, kopalń i komunikacji oraz innych podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, upowszechnienie oświaty i opieki społecznej itd.
W Królestwie Polskim pierwsze organizacje ludowe powstały na początku XX w.: Polski Związek Ludowy (1904r.), Związek Chłopski (1912r.), Związek Młodej Polski Ludowej (1806-1908).Propagowało koncepcję walki o zjednoczone i demokratyczne państwo polskie, odbudowane w granicach etnograficznych i połączone więzią federacyjną z ziemiami byłego wielkiego Księstwa Litewskiego.PSL „Wyzwolenie” i PSL-Lewica poszukiwali sojuszników wśród socjalistów i innych ugrupowań lewicowodemokratycznych. Pozostali ludowcy PSL „Piast” bardziej skłaniali się do współdziałania z narodowymi demokratami innymi ugrupowaniami z obozu centrowo-prawicowego.
gosicka