znaczenie_funduszy_europ_dla_rozwoju_regional_polski.pdf

Znaczenie funduszy europejskich dla rozwoju regionalnego Polski

Jacek Szlachta

1. Założenia polityki strukturalnej Unii Europejskiej w latach 2000-2006

Podstawową przyczyną zainteresowania polityką rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej były zróżnicowania

regionalne oraz ich negatywne konsekwencje występujące na płaszczyźnie politycznej, ekonomicznej, społecznej i

kulturowej. Dlatego już w preambule do Traktatu Rzymskiego z 1958 roku przyjęto następujący zapis: "Państwa

członkowskie pragną wzmocnienia jedności swoich gospodarek i zabezpieczenia ich harmonijnego rozwoju przez

redukowanie zróżnicowań istniejących między regionami oraz łagodzenie zacofania regionów mniej

uprzywilejowanych". Deklaracja ta zobowiązywała do podejmowania działań przez kraje członkowskie i przez

wiele lat nie przekładała się na konkretne przedsięwzięcia na poziomie całej organizacji. Znacznie bardziej

precyzyjny zapis został przyjęty w roku 1987 w Jednolitym Akcie Europejskim, którego artykuł 130A stwierdza:

"W celu promowania ogólnego harmonijnego rozwoju Wspólnota powinna rozwinąć akcje prowadzące do

wzmocnienia swojej ekonomicznej i społecznej spójności. W szczególności Wspólnota powinna działać na rzecz

redukcji zróżnicowań między regionami i ograniczenia zacofania słabiej uprzywilejowanych regionów". W artykule

130B stwierdzono, że osiąganie tych celów jest wspomagane działaniami podejmowanymi przez Fundusze

Strukturalne (Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - Sekcja Orientacji, Europejski Fundusz Socjalny,

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego), Europejski Bank Inwestycyjny i inne istniejące instrumenty

finansowe.

Celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest wzrost poziomu spójności wewnętrznej w ramach całej

organizacji. Zbyt duże zróżnicowania regionalne są bowiem niekorzystne nie tylko dla obszarów biednych, ale także

dla obszarów bogatych, nie wspominając o interesach całej organizacji. Spójność (kohezja) rozumiana jest w ujęciu

ekonomicznym, społecznym i przestrzennym. Spójność ekonomiczna oceniana jest za pomocą produktu krajowego

brutto na mieszkańca weryfikowanego parytetem siły nabywczej. Spójność społeczna charakteryzowana jest

zróżnicowaniami stopy bezrobocia. Spójność przestrzenna oceniana jest najczęściej miernikiem ilości konsumentów

osiąganych w danym czasie.

Ocena sytuacji w tym zakresie jest przedmiotem przygotowywanych co trzy lata dla całej Unii Europejskiej

raportów na temat spójności społeczno-ekonomicznej, które są akceptowane przez Komisję Europejską i kraje

członkowskie; ostatnie cztery zostały przyjęte w latach 1991, 1993, 1996 i 1999 1 . W raporcie kohezyjnym z 1999

roku specjalny rozdział poświęcono problemom spójności w krajach kandydackich.

Istotne znaczenie dla oceny spójności w układzie przestrzennym mają także strategiczne studia dotyczące rozwoju

społecznego, ekonomicznego i przestrzennego Unii Europejskiej w okresie perspektywicznym. Uczestniczą w nich

wszystkie kraje członkowskie (ministrowie odpowiadający za politykę przestrzenną) oraz Komisja Europejska (DG

Regio), a przewodnictwo zmienia się co sześć miesięcy, tak jak w całej Unii Europejskiej. Ich efektem są kolejne

raporty "Europa 2000. Perspektywy rozwoju terytorium Wspólnoty" z roku 1991, "Europa 2000 Plus. Współpraca

dla rozwoju terytorialnego Europy" z roku 1994, "Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego. Pierwszy

wstępny raport" z roku 1997, "Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego. W kierunku zbilansowanego i

trwałego rozwoju terytorium Unii Europejskiej" z roku 1999 2 .

Wyrazem znaczenia polityki rozwoju regionalnego są m.in. funkcje koordynacyjne Dyrekcji Generalnej Regio ds.

Polityki Regionalnej (poprzednio DG XVI), uczestniczenie w polityce regionalnej wielu innych dyrekcji

generalnych oraz systematycznie rosnący udział środków przeznaczanych na wspieranie rozwoju regionalnego w

całości wydatków Wspólnoty. Obecnie jest to druga co do wielkości pozycja wydatków budżetowych Unii

Europejskich. Przedmiotem zainteresowania polityki regionalnej Unii Europejskiej są obszary problemowe

określane Celami. Instrumentami polityki regionalnej Unii Europejskiej są cztery fundusze strukturalne, z których

ponad połowę środków koncentruje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Pozostałe fundusze to: Europejski

Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - Sekcja Orientacji, Instrument Finansowy

dotyczący Rybołówstwa. W krajach w których produkt krajowy brutto na mieszkańca wynosi poniżej 90%

wielkości przeciętnej rejestrowanej w całej Unii Europejskiej funkcjonuje Fundusz Spójności służący realizacji

inwestycji w sferze infrastruktury technicznej (transeuropejskich sieci infrastrukturalnych) oraz w zakresie ochrony

środowiska przyrodniczego. Uzupełniające znaczenie mają Inicjatywy Wspólnoty służące rozwiązaniu

specyficznych problemów rozwoju społeczno-ekonomicznego występujących w tej organizacji.

Polityka rozwoju regionalnego planowana jest w okresach wieloletnich, obecny dotyczy lat 2000-2006 (siedmiu lat).

Przedmiotem koncentracji zainteresowania i środków ze strony polityki regionalnej Unii Europejskiej są Cele. Lista

Celów tej polityki została ograniczona do trzech, dwu zorientowanych regionalnie, trzeciego z nich horyzontalnie.

Podstawowy pozostaje w dalszym ciągu Cel 1; czyli oddziaływanie na obszarach zacofanych w rozwoju społeczno-

ekonomicznym, przy stosowaniu jako podstawowego kryterium ich identyfikacji poziomu produktu krajowego

brutto na mieszkańca mierzonego parytetem siły nabywczej poniżej 75% w stosunku do średniego poziomu Unii

Europejskiej. Regiony tego celu powinny pozostać podstawowym obszarem koncentracji uwagi i środków polityki

strukturalnej tej organizacji, skupiając około 70% całości nakładów przeznaczanych na interwencję w tej sferze.

Wynika to z priorytetu dla działań służących umocnieniu spójności (kohezji) wewnętrznej w ramach całej Unii

Europejskiej. Dodatkowo przewiduje się zastosowanie w ramach tego Celu specyficznych rozwiązań dla obszarów

cechujących się wyjątkowo niską gęstością zaludnienia wynoszącą poniżej 8 osób na kilometr kwadratowy, co

dotyczy dwu państw skandynawskich - Finlandii i Szwecji.

W odniesieniu do wszystkich regionów stojących przed wyzwaniami (potrzebami) głębokiej restrukturyzacji

społeczno-ekonomicznej zaproponowano "nowy" Cel 2. Jego zakres dotyczy obszarów dotkniętych zmianami w

sferze przemysłu, usług i rybołówstwa oraz obszarów wiejskich i wysoko zurbanizowanych dotkniętych regresem

społeczno-ekonomicznym oraz przeżywających problemy związane z adaptacją do zmienionych warunków. W

przypadku tego Celu powinna nastąpić koncentracja przestrzenna środków na obszarach znajdujących się w

najtrudniejszej sytuacji oraz ograniczenie zasięgu przestrzennego w porównaniu ze "starym" celem 2, dlatego udział

ludności zamieszkałej na tych obszarach nie może przekroczyć 18% ludności Wspólnoty. Zakłada się, że na

restrukturyzację regionalną tych obszarów przeznaczy się niecałe 12% całego budżetu.

Komisja Europejska zaproponowała kreowanie nowego Celu 3, jedynego zorientowanego horyzontalnie, służącego

wspieraniu działań w regionach nie uwzględnionych w zakresie Celu 1 i 2, a dotyczących adaptacji i modernizacji

ich systemów edukacyjnych, szkoleniowych oraz zatrudnienia. Oznacza to koncentrację uwagi i środków na

problemach modernizacji rynków pracy. Podstawą działań ma być, tak jak na innych obszarach problemowych,

wieloletni plan przedsięwzięć podejmowanych w regionie w sferze zatrudnienia. Cel 3 ma promować działalność

prowadzoną w czterech sferach dotyczących:

• wspierania pozytywnych dostosowań społeczno-ekonomicznych,

• tworzenia systemów szkolenia i edukacji obejmujących cały okres życia zawodowego,

• rozwijania aktywnych polityk na rynku pracy skierowanych przeciwko wysokiemu bezrobociu,

• ograniczania sytuacji wykluczenia z rynku pracy znaczących grup społeczeństwa oraz dyskryminacji

różnych grup ludności.

Na realizację zadań Celu 3 przewidziano około 12% ogółu środków.

Pewna istotna zmiana została zaproponowana w odniesieniu do Inicjatyw Wspólnoty, których zamiast trzynastu jak

w latach 1994-1999 pozostało tylko cztery. Dotyczą one: współpracy transgranicznej zarówno w aspekcie

przygranicznym jak i regionalnym (INTERREG), zwalczania nierówności na rynku pracy (EQUAL),

wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich (LEADER) oraz restrukturyzacji i odnowy miast znajdujących się w

sytuacji kryzysowej (URBAN). Środki przeznaczane na Inicjatywy Wspólnoty mają zostać ograniczone z 9% do 5%

całego budżetu polityki strukturalnej.

Istotne znaczenie w polityce strukturalnej Unii Europejskiej odgrywa Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Jego

funkcją jest oddziaływanie na trwały rozwój społeczno-ekonomiczny Wspólnoty poprzez udzielanie pożyczek oraz

gwarancji kredytowych dla realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych. EBI działa jednocześnie jako bank i jako

instytucja Wspólnoty wspierając rozwój słabiej rozwiniętych regionów. EBI udziela pożyczek z własnych środków.

Podstawowymi ich kierunkami są: obszary zacofane w rozwoju oraz regresu przemysłu, polityka energetyczna

Wspólnoty, przedsięwzięcia infrastrukturalne w zakresie transportu i telekomunikacji, ochrona środowiska

przyrodniczego, wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz międzynarodowa konkurencyjność

przemysłu Wspólnoty. Finansowanie rozwoju regionalnego stało się od wielu już lat najważniejszym priorytetem

EBI. Obecnie wspieranie przedsięwzięć związanych z rozwojem regionalnym stanowi około 60% finansowania ze

środków własnych tej instytucji.

Na Szczycie Unii Europejskiej jaki odbył się w Berlinie w dniach 24-25 marca 1999 roku przyjęto budżet tej

organizacji w latach 2000-2006. Przewiduje się dalsze ograniczenie udziału środków przeznaczanych na Wspólną

Politykę Rolną (CAP) oraz pewne zwiększenie udziału nakładów przeznaczanych na politykę strukturalną. W

okresie tym planuje się wzrost budżetu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności z 28,6 mld euro

średniorocznie w latach 1994-1999 do 39,3 mld euro średniorocznie w latach w latach 2000-2006 (w cenach stałych

z 1997 roku), co stanowi wzrost w ujęciu realnym o ponad 37%. Oznacza to dalszy wzrost udziału nakładów na

politykę rozwoju regionalnego, do około 0,46% produktu krajowego brutto całej Unii Europejskiej. Wydatki na

rzecz polityki strukturalnej będą w związku z tymi zmianami stanowiły około 37% budżetu tej organizacji.

Dodatkowo w ramach tytułu rolnictwo przewiduje się wydatkowanie 5% budżetu na wspieranie rozwoju terenów

wiejskich. W sumie więc nakłady na wspieranie rozwoju regionalnego i terenów wiejskich będą stanowiły w latach

2000-2006 około 42% wydatków budżetowych Unii Europejskiej.

Inne istotne ustalenia proponowane w dokumencie "Agenda 2000. Unia Europejska rozszerzona i silniejsza", które

zostały zaakceptowane na Szczycie w Berlinie dotyczą:

• maksymalnej wielkości transferów środków europejskich na rzecz starych i nowych krajów członkowskich,

które nie mogą przekraczać 4% produktu krajowego brutto w skali rocznej. Pułap ten w relacji do budżetu

państw aktualnych i przyszłych beneficjentów wynosi 15-20%, czyli są to potencjalnie olbrzymie

strumienie środków;

• minimalnego poziomu montażu finansowego środków europejskich ze strony państw beneficjentów, który

został utrzymany na poziomie 25%. Oznacza to, że każde 3 euro z Unii Europejskiej musi zostać

uzupełnione 1 euro z strony kraju beneficjenta. Uwzględniając koszty związane z przygotowaniem

projektów, obciążenie środków krajowych WATem podczas gdy środki europejskie są z tego zwolnione

oraz konieczność wyprzedzającego finansowania które jest następnie refundowane przez Unię Europejską

faktyczny poziom montażu jest znacznie wyższy. Jest to bardzo ostre obciążenie dla państw i regionów

słabszych ekonomicznie,

• Wyboru obszarów problemowych Celu 1 na poziomie regionów typu NUTS II ( Nomenclature of Units for

Territorial Statistics - nomenklatura jednostek dla statystyki terytorialnej), natomiast obszarów

problemowych Celu 2 i obszarów będących beneficjentami Inicjatywy Wspólnoty INTERREG na

poziomie regionów typu NUTS III 3 .

• Zdecydowanego priorytetu ze względu na alokowane środki dla obszarów Celu 1 o niskim poziomie

rozwoju społeczno-ekonomicznego.

2. Prognoza transferów finansowych na rzecz krajów kandydackich w latach 2000-2006

Jak już stwierdzono wcześniej Szczyt Unii Europejskiej jaki się odbył w Berlinie w dniach 24-25 marca 1999 roku

przyniósł generalne potwierdzenie założeń dotyczących polityki rozwoju regionalnego zawartych w przytoczonym

już wcześniej dokumencie "Agenda 2000. Unia Europejska rozszerzona i silniejsza" . Można nawet stwierdzić, że w

przypadku krajów kandydackich Europy Środkowej i Wschodniej są one w pewnych elementach korzystniejsze niż

proponowano w roku 1996, gdy przygotowywano wstępne założenia polityki ekonomicznej Unii Europejskiej na

lata 2000-2006 . Najważniejsze wnioski dotyczą następujących spraw:

1. Potwierdzone zostały założenia polityki regionalnej zawarte w dokumencie "Agenda 2000" proponowane w

odniesieniu do krajów kandydackich. Dotyczy to następujących elementów:

• instrumentów jakie będą stosowane w krajach kandydackich w okresie przedakcesyjnym, jakimi są

programy ISPA ( Structural Instrument for Pre-Accession ), SAPARD ( Support for Pre-Accession Measure

for Agriculture and Rural Development ) oraz Phare 2,

• instrumentów jakie zostaną zastosowane w nowych krajach członkowskich po ich akcesji do Unii

Europejskiej (cztery Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Inicjatywy Wspólnoty),

• poziomów i struktury lokowanych na rzecz tych krajów "środków europejskich",

• momentów dostępności nowych linii budżetowych; w przypadku środków przedakcesyjnych już od 1

stycznia 2000 roku, a w przypadku środków dla nowych państw członkowskich poczynając od 1 stycznia

2002 roku.

2. Zastosowano mechanizm służący temu, aby środki przeznaczone na pomoc przedakcesyjną dla państw Europy

Środkowej i Wschodniej nie trafiały do innych krajów. Dlatego środki te zostały wydzielone w odrębnym rozdziale

7. Nie mogą one zostać użyte w krajach członkowskich obecnej piętnastki. Jeśli niektóre z krajów kandydackich

osiągną członkostwo przed końcem roku 2006 to ogólna alokacja w ramach tego rozdziału nie ulegnie zmianie, czyli

środki te zasilą pozostałe kraje kandydackie.

3. Środki dla nowych krajów członkowskich zostały wydzielone w odrębnym rozdziale ósmym. Nie mogą one

zostać użyte na działania przedakcesyjne, ale także na potrzeby 15 aktualnych państw członkowskich. Ponieważ są

one dostępne w budżecie Unii Europejskiej poczynając od roku 2002 może się okazać, że żaden z krajów

kandydackich nie będzie mógł z nich w tym czasie skorzystać. Z ustaleń Szczytu w Berlinie nie wynika co stanie się

z tymi środkami - bardziej prawdopodobne jest to, że stanowić one będą budżetowe oszczędności, niż że zostaną

przesunięte na kolejne lata.

4. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej krajów Europy Środkowej i Cypru będą one wpłacały do budżetu

organizacji składkę członkowską, która będzie powiązana z wielkością ich produktu narodowego brutto (PNB).

Maksymalna wysokość składki może wynieść 1,27% PNB, realna składka w tych latach będzie najprawdopodobniej

zbliżona do płaconej przez dotychczasowe kraje członkowskie w drugiej połowie tego okresu czyli około 1,10%

PNB. Całość tych środków zostanie pozostawiona do dyspozycji nowych krajów członkowskich. Środki te nie mogą

jednak zwiększać poziomu wydatków na Wspólną Politykę Rolną. Tak więc będą one zwiększały przede wszystkim

ogólny poziom nakładów służących rozwojowi regionalnemu. Zgodnie z szacunkami dotyczącymi akcesji sześciu

nowych krajów dałoby to w latach 2002-2006 odpowiednio: 2310 mln euro, 2320 mln euro, 2720 mln euro, 2760

mln euro oraz 2560 mln euro. Prawdopodobnie poziom tych wpłat jest nieco zaniżony wskutek niedoszacowania

PNB krajów kandydackich. Zadziwiające jest także założenie aż takiego spadku poziomu wpłat ze strony krajów

Europy Środkowej w roku 2006.

5. Transfery na rzecz krajów kandydackich będą wynosiły w całym okresie 2000-2006 3120 mln euro

średniorocznie w cenach z 1999 roku (patrz Tablica 1). Skala nakładów przeznaczanych na politykę regionalną po

roku 2000 będzie zależna od priorytetów jakie zostaną wybrane przez kraje kandydackie w odniesieniu do

poszczególnych programów przedakcesyjnych. W przypadku programu SAPARD istotna będzie proporcja

pomiędzy nakładami na rolnictwo a środkami przeznaczanymi na rozwój terenów wiejskich. W przypadku

programu Phare 2 będzie to wynikała z relacji pomiędzy środkami wspierającymi działania akcesyjne, a

funkcjonującymi tak jak quasi-Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i quasi-Europejski Fundusz Socjalny

oraz wspierającymi współpracę transgraniczną w ramach programu CROSSBORDER.

6. W warunkach członkostwa poziom alokacji środków dla sześciu nowych państw członkowskich (w Unii

Europejskiej składającej się z 21 krajów) przeznaczonych na rozwój regionalny może sięgnąć w latach 2002-2006

39,5 mld euro, w poszczególnych latach tego okresu odpowiednio: 3750 mln euro, 5830 mln euro, 7920 mln euro,

10000 mln euro oraz 12080 mln euro.

3. Prognoza transferów finansowych na rzecz Polski w latach 2000-2006

Dokument "Agenda 2000. Unia Europejska rozszerzona i silniejsza" Komisji Europejskiej określa między innymi

podstawowe założenia dotyczące wspierania przez Unię Europejską procesu integracji krajów Europy Środkowej z

tą organizacją. Z dokumentu tego wynika jednoznacznie, że jednym z wiodących priorytetów procesu integracji

europejskiej jest wspieranie budowania w krajach pretendujących do członkostwa w Unii Europejskiej

infrastruktury instytucjonalnej w zakresie podstawowych instrumentów polityki rozwoju regionalnego: Funduszy

Strukturalnych, Funduszu Spójności (Kohezyjnego) i Inicjatyw Wspólnoty. Służyć temu mają trzy wymienione już

wcześniej Fundusze Przedakcesyjne: Phare 2, ISPA oraz SAPARD. Już od roku 2000 sfera polityki rozwoju

regionalnego jest najważniejszą pod względem wartości pozycją transferów finansowych ze strony Unii

Europejskiej na rzecz Polski i pozostanie taką przynajmniej do końca roku 2006.

Poczynając od roku 2000 Polska będzie otrzymywała wsparcie ze strony Unii Europejskiej nie tylko z Phare 2, ale

także dwu nowych Funduszy Przedakcesyjnych (patrz Tablica 2). W związku z tym finansowanie będzie pochodziło

z tych trzech funduszy europejskich.

Phare 2 służącemu zgodnie z nową orientacją wspieraniu przedsięwzięć służących osiągnięciu przez kraje

kandydackie Europy Środkowej członkostwa w Unii Europejskiej oraz zbudowaniu mechanizmów polityki rozwoju

regionalnego. Proponowana przez Komisję Europejską średnioroczna alokacja dla tych dziesięciu krajów wynosi

1560 mln euro (w cenach z 1999 roku), w tym dla Polski jest zbliżona do 400 mln euro. Pierwsza część będzie

zorientowana na dostosowanie prawa, instytucji i struktur Polski do Unii Europejskiej ( institution building ) oraz na

przedsięwzięcia inwestycyjne niezbędne dla integracji europejskiej (na przykład: granica wschodnia, standaryzacja i

normalizacja). Druga część tych środków, która może stanowić około 50% całości nakładów będzie zorientowana

regionalnie jako programy służące przygotowaniu umiejętności w zakresie rozwiązań Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Socjalnego oraz jako programy rozwoju współpracy

transgranicznej typu CROSSBORDER. Łączne alokacja ze źródeł unijnych na realizację polityki rozwoju

regionalnego w Polsce powinna sięgnąć w latach 2000-2002 co najmniej 655 mln euro, z czego:

• 483 mln euro zostanie przeznaczone bezpośrednio na program Phare - Spójność Społeczno-Ekonomiczna

wdrażany w poszczególnych województwach,

• 138 mln będzie uruchamiane jako program współpracy transgranicznej Phare-CROSSBORDER przede

wszystkim na granicy polsko-niemieckiej,

• 34 mln euro zostanie użyte na wsparcie wzmocnienia instytucjonalnego kadr administracji publicznej do

uczestniczenia w polityce regionalnej Wspólnoty.

W ramach programu Phare Spójność Społeczno-Ekonomiczna w roku 2000 w ten sposób ma zostać wydatkowane

około 130 mln euro. Polska jako jedyny kraj zaproponowała Komisji Europejskiej zdecentralizowany mechanizm

realizacji tego programu, w którym wiodącą rolę w zakresie programowania i wyboru projektów mają urzędy

marszałkowskie. Zgodnie z uzgodnionymi z Komisją Europejską założeniami ograniczone środki oraz trudności

przygotowania partnerów regionalnych do uczestnictwa w tym trudnym programie uniemożliwiały uruchomienie

programu w roku 2000 we wszystkich województwach. Dlatego w roku 2000 program Phare Spójność Społeczno-

Ekonomiczna uruchomiono w pięciu województwach. Są to cztery województwa Polski Wschodniej (Warmińsko-

Mazurskie, Podlaskie, Lubelskie, Podkarpackie) oraz województwo Śląskie. Są to obszary o najniższym poziomie

PKB na mieszkańca oraz region o największym w Europie Środkowej zakresie niezbędnej restrukturyzacji

społeczno-ekonomicznej. Dla uruchomienia tego programu niezbędne było przygotowanie Wstępnego Narodowego

Planu Rozwoju dla Polski na lata 2000-2002 oraz programów operacyjnych dla poszczególnych województw.

Poszczególne priorytety określane w programach operacyjnych muszą mieć wartość przynajmniej 2 miliony euro.

Część z nich będzie równocześnie projektami inwestycyjnymi (dotyczy to przede wszystkim przedsięwzięć

infrastrukturalnych), część natomiast pozwoli na uruchomienie procesu przygotowania szeregu mniejszych

projektów inwestycyjnych.

W roku 2001 alokacja na ten program wzrosła do 150 mln euro co umożliwiło dołączenie do listy beneficjentów

trzech kolejnych województw o najniższym poziomie produktu krajowego brutto na mieszkańca: świętokrzyskiego,

kujawsko-pomorskiego i łódzkiego, co oznacza, że już osiem województw będzie uczestniczyło w działaniach

przygotowawczych do dwu najważniejszych funduszy strukturalnych.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że regionalnie zorientowane działania przedakcesyjne będą realizowane także w

wyniku programu Phare-CROSSBORDER na obszarze trzech zachodnich województw przygranicznych wzdłuż

granicy z Niemcami. Beneficjentem będzie całe województwo Lubuskie oraz części województw

Zachodniopomorskiego i Dolnośląskiego (pas szerokości około dwu powiatów przygranicznych).

Działania służące wzmocnieniu instytucjonalnego kadr administracji publicznej będą realizowane we wszystkich

szesnastu województwach. Jak z tego widać program Phare 2 będzie miał największe znaczenie dla kreowania w

regionach umiejętności posługiwania się środkami europejskimi. Dlatego kluczowe jest pytanie w jaki sposób

zapewnić uczestnictwo wszystkich szesnastu województw w programach Unii Europejskiej zorientowanych na

spójność społeczno-ekonomiczną przez przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich. Doświadczenia związane

z przygotowaniem programu operacyjnego, wyborem priorytetów oraz przedsięwzięć inwestycyjnych nie mogą

zostać zdobyte w wyniku teoretycznych szkoleń.

Kolejnym instrumentem są pre-strukturalne Fundusze o alokacji dla wszystkich dziesięciu państw Europy

Środkowej i Wschodniej kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej w wysokości około 1040 mln euro

średniorocznie ( Structural Instrument for Pre-Accession - ISPA). Fundusz ten będzie funkcjonował tak jak Fundusz

Spójności. Uwzględniając możliwość alokacji proporcjonalnej do wielkości powierzchni (która stanowi 29%

obszaru dziesięciu krajów kandydackich Europy Środkowej) Komisja Europejska zaproponowała alokację dla

Polski od 310 do 390 mln euro, czyli około 350 mln euro średniorocznie. Około połowa tych środków będzie

służyła wsparciu realizacji transeuropejskich sieci infrastrukturalnych; cztery takie powiązania zostały

zidentyfikowane na obszarze naszego kraju w ramach układu TINA. Są to korytarze transportowe: Frankfurt

n/Odrą-Poznań-Łódź-Warszawa-Brześć n/Bugiem, Zgorzelec-Wrocław-Katowice-Kraków-Przemyśl, Gdańsk-Łódź-

Katowice-Cieszyn oraz Via Baltica. Druga ich część będzie zorientowana na przedsięwzięcia dotyczące ochrony

środowiska przyrodniczego. Komisja Europejska zdecydowanie preferuje koncentrację tych środków na zadaniach

dotyczących czystości wód uznawanych za wyjątkowo pilne w porównaniu z zanieczyszczeniami powietrza i

powierzchni ziemi. Beneficjentami proponowanych do realizacji projektów powinno być przynajmniej sto tysięcy

mieszkańców. W ramach tego programu powinny być realizowane duże przedsięwzięcia inwestycyjne, minimalne

wsparcie każdego przedsięwzięcia inwestycyjnego ze strony Komisji Europejskiej powinno wynosić przynajmniej 5

milionów euro. Należy zwrócić uwagę na fakt, że liczba projektów akceptowanych w pierwszych latach będzie

niższa lub zbliżona do liczby województw. W kolejnych latach konieczność finansowania wybranych wcześniej

przedsięwzięć bardzo ograniczy możliwość wprowadzania nowych projektów inwestycyjnych.

Trzecim instrumentem jest fundusz zorientowany na dostosowania w rolnictwie, a także będącego quasi

Europejskim Funduszem Rolnym - Sekcja Orientacji, mającym spełniać także funkcje Finansowego Instrumentu

dotyczącego Rybołówstwa o alokacji dla tych wszystkich dziesięciu krajów Europy Środkowej i Wschodniej w

wysokości 520 mln euro średniorocznie ( Support for Pre-Accession Measure for Agriculture and Rural

Development - SAPARD). Proponowane w regulacjach prawnych dotyczących programu SAPARD uzależnienie

poziomu alokacji od czterech kryteriów w tym m.in. od: liczby ludności rolniczej, powierzchni użytków rolnych,

wysokości produktu krajowego brutto na mieszkańca według parytetu siły nabywczej oraz specyfiki sytuacji

terytorialnej mogłoby oznaczać alokowanie w Polsce nawet więcej środków niż przyznane nam przez Komisję

Europejską około 170 mln euro średniorocznie. Znacząca ich część, bo około 45% czyli 76 mln euro, powinna

służyć wspieraniu wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich, a więc spełniać aktywne funkcje także w sferze

rozwoju regionalnego obszarów wiejskich. Istotny wpływ na możliwość sprawnej absorpcji tych środków w krajach

Europy Środkowej w tym także w Polsce może mieć to, że fundusz SAPARD w wyniku decyzji Komisji

Europejskiej ma funkcjonować nie tak jak Sekcja Orientacji, ale tak jak Sekcja Gwarancji Europejskiego Funduszu

Rolnego. Oznacza to konieczność wydatkowania całości środków uruchamianych w danym roku kalendarzowym w

ciągu dwunastu miesięcy, a nie w ciągu trzech lat jak w przypadku pozostałych dwu programów. Nie jest to zgodne

z logiką przedsięwzięć podejmowanych w ramach polityki zorientowanej na rozwój terenów wiejskich. Program ten

będzie uruchamiany nie w oparciu o administrację samorządową w województwach, ale w układzie terenowych

oddziałów instytucji centralnej, którą jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jest to niekorzystne,

bowiem oznacza brak większego wpływu układu administracji samorządowej na podejmowane decyzje oraz

kreowanie struktury która będzie bardzo wrażliwa na uwarunkowania polityczne w układzie zarówno decyzyjnym

jak też kadrowym. Nie będzie to także sprzyjało umocnieniu układu samorządu terytorialnego.

W sumie oznacza to możliwość otrzymania przez Polskę średniorocznie około 920 mln euro. Komisja Europejska

zakłada, że w sytuacji przyjęcia poszczególnych krajów Europy Środkowej do Unii Europejskiej przysługujące im

środki Funduszy Przedakcesyjnych będą przeznaczane na potrzeby pozostałych krajów kandydackich. Z tego

wynika, że jeśli Polska nie wstąpi do Unii Europejskiej w pierwszej grupie krajów Europy Środkowej alokacja ta

może ulec jeszcze pewnemu zwiększeniu nawet do poziomu około 1,2 -1,3 mld euro rocznie w latach 2005 i 2006.

Unia Europejska przewiduje dla krajów kandydackich które staną się członkami tej organizacji jeszcze w trakcie tej

edycji programowania polityki gospodarczej obejmującej lata 2000-2006 kwotę 39,5 mld euro w ramach Funduszy

Strukturalnych i Funduszu Spójności. Praktycznie fundusze te mogą być dostępne dla sześciu krajów, które w

pierwszej połowie 1998 roku podjęły negocjacje na temat członkostwa. Są to: Cypr, Czechy, Estonia, Polska,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: